Lombardia Beni Culturali
94

Instrumentum attestationum testium

1179 settembre 4, Brescia.

Attone de Pratalboino ordina al notaio Girardo de Flesso di redigere in forma pubblica le testimonianze <in favore del monastero di S. Pietro in Monte> , escusse in propria presenza nella controversia tra Alberto <de Cenatho> , abate di San Pietro in Monte, e Ribaldo de Mariana.

Originale, ASVat, FV, I, 2686 (SPM, 85) [A]. Nel verso, di mano coeva: Testes de Ramethello datos contra Ribaldum de Mari[a]na; di mano di poco posteriore: Testes abatis Sancti Petri de Monte; di mano del sec. XIV: Carta illorum de Sancto Petro in Monte; altre annotazioni tarde, tra cui segnatura del sec. XVI: 5, 1179 4° septembris (il millesimo è mutuato da annotazione di poco anteriore).

Trascrizione parziale: GUERRINI, Il monastero, pp. 230-1, n. 18.
Cf. BONFIGLIO DOSIO, Condizioni economiche, pp. 153 (nota 220), 154 (nota 248); MENANT, Campagnes, pp. 421-2 (nota 90), 509 (nota 82, sotto la segnatura errata 'FV, 2886'), 780 (nota 437); CASTAGNETTI, Arimanni, p. 208.

La pergamena, in buono stato di conservazione, presenta tracce di rigatura a secco.
L'impaginazione corrisponde a quella dell'originale, dove ogni testimonianza, preceduta da paragrafo, è collocata a inizio di rigo.
Da un testimoniale del 1194 ottobre 17, già conservato nell'archivio del monastero di San Benedetto di Leno, risulta che San Pietro in Monte godeva in Remedello anche di parte dei diritti di decima. Il documento (non più reperibile in ASMi, AD, pergg., cart. 94, fasc. 48) è pubblicato in LUCHI, Monumenta monasterii Leonensis, pp 111-72, da cui dipende la trascrizione che compare in ZACCARIA, Dell'antichissima badia di Leno, pp. 136-87, n. XXIX. In una controversia tra Giovanni II di Fiumicello vescovo di Brescia e Gonterio abate di Leno circa i diritti intorno alla chiesa di San Donato di Remedello, un teste interrogatus de decimis, respondit quod domini illius loci dant decimam suorum donicalium ecclesie Sancti Donati et abbas Sancti Petri in Monte habet quandam partem decime ipso loco et quidam alii milites tenent decimas ipso loco, sed nescit pro quo ... (LUCHI cit., p. 131). Cf. anche BARONIO, 'Monasterium et populus', pp. 119-22.

(SN) In Cristi nomine. Die martis .IIII. intrante mense sete(m)b(ris). In ecclesia Sancte | Marie de Dom civitatis Brixie. Presencia illorum hominum quorum | nomina subter leguntur, d(omi)nus Atto de Pratalboino dedit m(ih)i Girardo de Flesso | atestationes que fuerunt date sub ipso de placito quod fuit inter d(omi)num | abatem Albertum Sancti Petri de Monte, ex una parte, et d(omi)num Ribaldum de | Mariana, ex alia, ad perpetuandas et i(n) publicam formam trasforman|das, verba quarum atestationum continentur in hunc modum.
§ Lafra(n)cus de Alberto de Rametello iu(ratus) t(estatur) se fuisse consulem sue terre cum Nigrebo|no et habuissent (a) placitum (1) quod fuit inter Ribaldum et Ziliolum, et dicit quod acceperunt | d(omi)num Guidonem ad suum conscilium et conscilio sapientum Cremone, d(omi)nus Guido, | per parabolam istius testis et socii, talem dedit sentenciam quod Ziliolus daret cum suis | parzonavolis co(m)mestionem tribus hominibus illorum de Mariana et (b) .VI. caponos (c) | pro co(m)mandaria, et si dabant cenam non debebant dare gustare, et debebat | dare co(m)medere .III. hominibus cum equis. Intero(gatus) quantum tempus (d) est, r(espondit) iuxta .VI. an|nos esse et dicit quod illi de Anna et de Grimoldo et Plebano dant .XV. denarios | Sancto Petro fictum et decimam de quadam terra. Intero(gatus) si vidit illos arimannos | vendere de hac terra, de qua lis est, per alodium, r(espondit) non. Intero(gatus) si scit quod sit alodium | Sancti Petri, r(espondit) non, et dicit illam sentenciam fuisse datam sub porticu ecclesie Rama|telli, et ibi erat nuncius abatis.
§ Zoanninus de Alberico de Canonica (e) iu(ratus) t(estatur) idem quod Lafra(n)cus, excepto quod non erat consul | et excepto quod dicit quod d(omi)nus abas cum Ziliolo faciebant placitum cum Ribaldo, et excep|to quod non recordatur de t(em)pore. Item dicit se fuisse ad venditionem (2) quam fecit Ziliolus Ar|dizioni, et dicit quod dixit quod erat alodium abatis 'et tantum fictum debetis reddere ab|ati'; de quantitate ficti non recordatur. Intero(gatus) quantum est quod illa venditio fuit fac|ta, r(espondit) per te(m)pus districtum, et dicit quod Ardizio dedit in illa terra .C. sol(idos), quinque | sol(idis) vel .IIII. minus, et hic et alius, s(ilicet) Lafra(n)cus, dicit quod non est fama in terra illa quod sint | arimanni illorum de Mariana.
§ Petrus de Inverardo iu(ratus) t(estatur) idem de sentencia quod Zoanninus. Intero(gatus) si fama est quod | illi de Rametello sint arimanni illorum de Mariana, r(espondit) non, nisi quia debent habere .VI. | caponos et pastum .III. hominibus pro co(m)mandaria, et dicit se vidisse per .III. vices illos (f) | de Mariana venire ad albergariam ad domum Grimoldi et filiorum Anne | a .XXXX. annis infra.
§ Braca de Rametello iu(ratus) t(estatur) de sentencia idem quod Zoanninus, excepto quod non recor|datur quis illorum de Mariana fuisset ad sentenciam; de t(em)pore date sentencie dicit .V. an|nos fore; de venditione facta a Ziliolo Ardizioni nichil scit.
§ Vitalis de Nivoleto iu(ratus) t(estatur) se fuisse ibi ubi consules Brixie dederunt placitum quod erat | inter abatem Benedictum Sancti Petri Montis, ex una parte, et Fulconem et Oldonem de Ma|riana et suos parzonavolos, ex alia, de arimannis de Rametello desubtus, silicet | Obizoni de Chelchera et Lafra(n)co de Casalotto s(ilicet) de Calvo et de aliis suis parzona|volis, et dicit quod d(omi)nus Girardus de Bornado dedit illud placitum predictis pote|statibus, et dicit .XX. annos esse et plus, ut sibi videtur, et dicit se fuisse (g) ad sen|tenciam quam dederunt predicte potestates, silicet in contione Brixie, quam dicit talem | fuisse, silicet quod illi de Mariana deberent habere in arimannis de Rametello .VI. | caponos et unum pastum et non aliud, et dicit per co(m)mandariam debebat habere illud, | et dicit abatem iurasse terram quam tenebant arimanni, supra quam stabant, erat alodium | monasterii sui. Intero(gatus) quis erat ibi, r(espondit): 'Albericus Capra et presbiter Albertus et Cigamica | et alii quamplures'.
§ Iohannes Scina de Nivoleto idem de sentencia data in contione quod Vitalis, excepto quod dicit | quod debebat dare pastum duobus hominibus vel .III., set non fuit ibi ubi fuit datum placitum | potestatibus; de t(em)pore dicit idem et de illis qui erant ibi, excepto de Cigamica et excep|to quod dicit de terra que erat extra burgum iurasse abatem.
§ Presbiter Albertus iu(ratus) t(estatur) de sentencia data in contione idem quod Ioh(anne)s Scina, excepto quod dicit a|bas iuravit terram quam tenebant arimanni de Rametello desubtus, s(ilicet) pater Calvi et | Oldo et Ziliolus cum suis parzonavolis, sic(ut) continebatur in suis instrumentis (3), erat | alodium; et de districto Sancti Petri et de t(em)pore dicit idem, et dicit quod ibi erat do(n) Bonus et | do(n) Gibiz et Albericus Capra et alii quamplures. Item dicit se fuisse procuratorem d(omi)ni ab|batis illo placito quod fuit inter abatem et Ribaldum sub consulibus de Rametello, s(ilicet) sub Ni|gerbono et quodam suo socio et eorum asessore Guidone, et dicit se fuisse ad sentenciam | quam dedit Guido per parabolam consulum, et absolvit d(omi)num abatem a peticione d(omi)ni pre|dicti Ribaldi ideo quia viderunt testes datos d(omi)ni abatis, et dixit quod Ribaldus cum suis | parzonavolis deberet habere in terra arimannorum .VI. caponos et unam albergariam | .III. hominibus, et iuxta .VI. annos dicit hoc fuisse, s(ilicet) sentenciam datam a consulibus Ra|metelli, et fuit data sub porticu ecclesie Rametelli, et hic testis et Vitalis et | Ioh(anne)s Scina dicunt quod si illi de Mariana habent pastum in sero non debent habere in mane, | et si habent in mane non debent habere in sero; et dicit quod placitum erat sub consulibus de Rame|tello de terra Zilioli.
§ Albericus Capra de Bornado iu(ratus) t(estatur) se vidisse placitum inter abatem Benedictum de | Sancto Petro in Monte ****** et Ottonem et suos parzonavolos de Mariana de terra | quam Oldo de Rametello tenebat a predicta ecclesia cum suis parzonavolis, et dicit quod illi | de Mariana dicebant quod debebant habere in ipsa terra albergarias quantas volebant | et districtum (h) et vuadias et bannum et caponos; et dicit fodrum, quod quidem abas ne|gabat totum, imo dicebat suam (i) cum omni onore esse; postea dicit se fuisse in contione Bri|xie, ubi audivit et vidit La(n)fra(n)cum de Casaroto, in concordia Obizonis de Calcaria, | qui erant potestates illius placiti, absolvisse per r(ation)em et non per pactum ipsum abatem ab omni | petitione illorum de Mariana excepto quod dixit (j) quod illi de Mariana haberent in ea | terra .III. vel .IIII. vel .V. aut .VI. capones, et vel per co(m)mandariam vel per frazentaticum (k) ut | haberent unam albergariam tribus hominibus. Ibi fuerunt d(omi)nus Teutaldus de Moscolinis, | Tebaldus clericus Sancti Petri de Monte, Otto de Sacco, Ioh(anne)s de Colo(m)bario (l) testes rogati. | Anno Domini mill(esimo) centesimo .LXX. nono, inditione duodecima.
Ego Girardus de Flesso notarius atestationes huius instrumenti vidi et legi | et per parabolam predicti d(omi)ni Attonis eas exe(m)plificavi et in publicam formam | redegi, nichil addens vel minuens, nisi forte silabam vel literam, quod mutet | sentenciam, et me subscripsi.


(a) -i- nel sopralineo, con segno di richiamo.
(b) et (nota tironiana) aggiunto successivamente.
(c) Segue et (nota tironiana) non depennato.
(d) A tep(us).
(e) A Canonica(m) con segno abbr. (tratto orizzontale nel sopralineo, in corrispondenza di -a) depennato.
(f) illos da illor(um) con aggiunta di -s nel sopralineo ed espunzione di -r(um).
(g) f- corr. su a.
(h) A distictu(m).
(i) Così A.
(j) Segue rasura di una lettera.
(k) Lettura probabile.
(l) Nell'interlineo, in corrispondenza della prima o, segno abbr. (tratto orizzontale) per la nasale, depennato.

(1) Del presente placito non è sopravvissuto alcun documento, così come non ci sono pervenute attestazioni scritte riguardanti gli altri passaggi giurisdizionali menzionati in seguito dai diversi testimoni.
(2) Non si è reperito il doc. relativo alla vendita ricordata qui e in seguito.
(3) Non si sono reperiti.

Edizione a cura di Ezio Barbieri ed Ettore Cau
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti