Lombardia Beni Culturali

Cartula comutacionis

1046 agosto 4, Bariano.

Ubaldo, vescovo di Cremona, dà a Otto, figlio del defunto Lanfranco, di Martinengo cinque appezzamenti, uno edificabile, gli altri di terra aratoria, siti nelle località di Casale (Cremasco) e Menzana, che misurano complessivamente ventisette pertiche e ventisei tavole; riceve in cambio otto appezzamenti di terra aratoria, siti in Palosco, che misurano complessivamente trentadue pertiche e mezza, ottantanove tavole e quattro piedi. I beni oggetto della permuta sono estimati da Rozo, figlio di Leone, Giselberto decano, Teuzo, Giovanni di Grasemundo, accompagnati da Lamberto arciprete, ordinario della chiesa pievana di S. Lorenzo e messo del vescovo.

Originale, Halle, Biblioteca Universitaria, carte Morbio, Tomo I, n. 13 [A]. Copia sec. XIX, Dragoni, p. 261.

Edizione: Hortzschansky-Perlbach, p. 27, n. 12.

Il dettato del notaio è ricco di scorrettezze; sono stati segnalati in nota solo i casi, la cui mancata segnalazione poteva generare dubbi sulla correttezza della trascrizione.
Sono state segnalate come restituzioni le parti non perfettamente leggibili dal microfilm, ricostruite grazie alla trascrizione di Hortzschansky e Perlbach.

[(SN)] [In nomine domini] Dei eterni. [Anni ab incarnacione domini nostri Iesu Christi milleximo quadrageximo sesto], |[quarto die] mense augustus, indictione quarta decima. Comutacio bone fidei noscitur |[esse contractum], ut vicem e(m)cionis obtinead firmitatem eodemque nexu(m) oblicant contraentes (1). Pla|[cuit itaque bona] convenit voluntatem inter domnus Hubaldus, episcopus Sancte Cremonensis (a) Ecclesie, nec non et in|[ter][Otto, filius][quondam] Lanfranci, de loco Martinengo, ut in Dei nomine debeant dare, sicut a presenti dedit |[et tradidit vicisim] sibi unus alteri. In primis dedit ipse dom(nu)s Hubaldus episcopus eidem Ottoni in causa |[comutacionis] nomine, id sunt pecies quinque de terra, una q(ua)r(um) sedimen et quaptuor aratoria a lo|[cus ubi dicitur] Casale et Menzana. Prima pecia est per mensura iusta tabules octo, a m(an)e, a m(eri)d(i)e et |[a sera et montis] terra que tenet Lanfrancus presbiter et suis consortis. Secunda pecia que est ara|toria, est per mensura iusta pertices septem et tabul(a)s quattuor, a mane et a sera et munti Sancti Ambro|sii,[a meridie][Alexandri][et][Petri notarii]. Tercia pecia, ibi prope cum duobus incisis, per mensura iusta perti|[ces tredecim], a mane et meridie et muntis Sancti Ambroxii, a sera terra que tenet Lanfrancus, |[presbiter][et de suis] consortis. Quarta pecia, similiter ibi prope, est per mensura iusta pertices quinque et tabul(a)s | due, a mane et meridie et a sera Sancti Ambrosii, a monti via. Quinta pecia est per mensura iusta pertices due |[et tabules duodecem], da trex partes terra Sancti Ambrosii, a muntis via. Quidem ad vicem recepit |[ipse domnus Hubal]dus episcopus a parte predicto suo ep(iscop)io ad eundem (b) Otto meliorata rex, sicut lex abet (2), |[i sunt][pecies] octo de terra aratoria, iuris ipsius Ottonis, quibus esse videntur in Palosco, ad lo|cus ubi dicitur Augiuno. Prima pecia est per mensura iusta pertices quattuor et dimidia, a mane et sera Ansberti, a meridie Albrici, a munti Andrei. Secunda pecia est per mensura iusta pertices due et tabul(a)s tredecem, a mane Gisel|berti, a meridie Alberici, a sera Odoni, a munti Martino. Tercia pecia, pertices quinque et tabul(a)s tres et pe|des quattuor, a mane Plemoni, a meridie Odoni, a sera Andrei, a munti Giselberti. Quarta pecia, pertices | tres et tabul(a)s viginti una, a mane Bononi, a meridie Ribaldi, a sera Odoni, a munti Giselberti. Quinta pecia, | pertices quinque et tabul(a)s quattuor, a mane Giselberti, a meridie Osberti, a sera Giselberti, a munti Andrei. Sesta | pecia, pertices sex et tabul(a)s quattuor decem, a mane Ribaldi, a meridie Alberici, a sera Petri, a munti similiter Ri|baldi. Septima pecia, pertices tres et tabul(a)s viginti, a mane et meridie Ribaldi, a sera Lazari, a munti | Osberti. Octava pecia, pertices quattuor et tabul(a)s quattuor decem (c), a mane Azoni de Bulgare, a meridie | Vualperti, a sera Madelberti (d) de Calcinade, a munti terra de Bulgare (e). As denique iam dictis pecies |[de terra super]ius nominates vel comutates una cum accensionibus (f) et ingresoras seu cum superioribus et inferioribus earum | rerum (g), qualiter superius mensura et coerencies legitur, inter se comutaverunt (h) sibi unus alteri pars parti | per as paginas comutacione nomine inter se tradiderunt, faciendum exinde unus quis de co receperunt | tam ipsis quamque et subcesores vel heredes eorum legaliter a presenti die proprietario nomine quiquit voluerit sine omni | uni alterius contradicione. Et spoponderunt se ipsis comutatores tam ipsis quamque et subcesores | vel heredes eorum de co pars altera comutacionis (i) nomine dederunt inintegrum omni tempore ab omni h(omin)e defensare. Quidem et ad previdendam acceserunt super ipsis hrebus (j), id sunt Lambertus presbiter, ordenarius | de ecclesia plebe Sancti Laurencii, sita loco Iovisalta (k), missus domni Hubaldi episcopus ab eo directo, una cum viri et boni | omines estimatores, i sunt Rozo, filio Leonis, Buchato, Giselbertus dechano, Teuzo, Iohannes Grasemundi. Quibus omnibus extimantibus conparuit (l) eorum extimaverunt quod meliorata res receperunt ipse domnus | Hubaldus episcopus a parte predicto suo ep(iscop)io quam dare, proideo comutacio ac leibus fieri poterat. De quibus et pena | inter se posuerunt ut qui ex ipsis vel subcessores vel heredes eorum non conpleverit omnia, qualiter superius legitur, | tunc oblicavit componere iam dictis rebus in duplum sicut pro tempore fuerit melioratis aut valuerit sub estimacione in consimilis locis. Unde due cartule comutacione scripte sunt. Actum loco Bariano, feliciter.
Signum + manu(m) suprascripto Ottoni qui in acartula (m) comutacione fieri rogavi eaque relecta est.
Signum + manibus suprascriptorum Rozoni et Giselberti et Teuzoni, Iohannis qui supra ipsi rebus | acceserunt, extimaverunt, ut supra.
Signum + manibus Odoni (n) et Meifridi seu Giselberti (o), lege vive|nte Romana testis.
Signum + manibus Adami et Algisi et Marconi, testis.
(SN) Ego Petrus notarius scripsi, postradita (p), cumplevi et dedi.


(a) -nsis corretto su altre lettere, come pare.
(b) -u- in sopralinea a correzione di -o-
(c) La seconda -e- e il soprastante segno di abbreviazione per m sembrano corretti da altre lettere.
(d) -d- corretta da altra lettera.
(e) -a- corretta su altra lettera.
(f) Così A.
(g) A re|rerum
(h) La prima -u- corretta da -a-
(i) La seconda -i- corretta da -e-
(j) Così A.
(k) La seconda -i- soprascritta a -v-
(l) -o- corretta da -a- con segno di abbreviazione superfluo.
(m) Così A.
(n) -i finale corretta da altra lettera.
(o) Segue testes cancellato da una macchia di inchiostro.
(p) -s- superflua in sopralinea sopra -o-

(1) Cf. Cod. Iust. 4, 64, 2.
(2) Cf. Ahist. 16.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti