Lombardia Beni Culturali
53

Carta venditionis

1163 agosto 20, Nosedo.

Colomba, badessa della chiesa e del monastero detto di Aurona, di Milano, con l'approvazione di alcune monache presenti all'atto e con il consenso di Guizardus detto de Pusterla figlio del fu Obizzo, pure di Milano, avvocato del nominato monastero, vende alla chiesa di S. Silvestro costruita vicino al monastero, rappresentata dal prete officiale Giovanni, tutte le terre che il monastero ha nei territori di Assiano e Quinto cum honoribus, usibus et conditionibus, per la somma di dieci lire di buoni denari milanesi d'argento imperiali che servono alla detta badessa per comperare due buoi, per pagare un debito contratto con Gaspare Menclotius e per costruire il mulino di Cascina Bagnolo. Colomba dà guadia al detto prete Giovanni che farà sottoscrivere l'atto dalle monache del detto monastero, e inoltre, entro la prossima domenica, da Stefano primicerio dei preti decumani che ora fa le veci dell'arcivescovo, e dall'arcivescovo Oberto stesso, o dal successore cattolico di questi, quando tornerà; pone infine fideiussori il detto Guizardus, Attone de Curte, Maccus e Arderico Piccus di Cascina Bagnolo.

Originale, ASA, Perg. sec. XII, n. 113 [A]. Copia semplice del sec. XVIII, N. Sormani, Diplomatica mediolanensis, H 101, III, ff. 108-r-109v. Copia semplice del sec. XVIII, G. C. Della Croce, Codex Diplomaticus mediolanensis, I, 9, ff. 30r-31v. Sul verso, di mano contemporanea: Carta Sancti Silvestri de civitate Mediolani de rebus in locis Axilliano [et Quin]to sicut fuit monasterii Aurone. Seguono altre annotazioni tarde.

Regesto: Giulini, Memorie, III, pp. 646-647.
Cf. Bognetti, La condizione, p. 334 n. 1; Barni, La lotta, p. 66 n. 1 ; Cattaneo, IV, p. 696 n. 6; Ambrosioni, Il testamento, p. 119 n. 11; Ambrosioni, Testimonianze, p. 27.

Pergamena di mm. 197/221 x 354/294; in buono stato di conservazione, ha il lato sinistro irregolare per un difetto naturale nell'angolo inferiore. Le sottoscrizioni del primicerio Stefano, delle monache e del giudice Arderico sono autografe e tutte, tranne quest'ultima, in inchiostro diverso da quello usato dal messo e scrittore Guifredo.

(SN) Anno dominice incarnationis milleximo centeximo sexageximo tertio, tertiodecimo kalendas septembris, indictione undecima. Placuit atque convenit inter dominam Columbam abbatissam ecclesie et monasterii quod dicitur Aurone (1) de civitate Mediolani, per conscilium (a) et laudationem Victorie | et Concordie atque Iordane et Tarsille seu Febronie, monacharum suprascripti monasterii quæ ibi aderant, una cum concessione et confirmatione et consensu Guizardi qui dicitur de Pusterla (2) de suprascripta civitate, filius quondam Obizonis, advocati suprascripti monasterii, nec non | et inter Iohannem presbiterum offitialem ecclesie Sancti Silvestri de suprascripta civitate constructe prope suprascriptum monasterium, ad partem et utilitatem suprascripte ecclesie Sancti Silvestri, ut in Dei nomine debeat (b) dare sicut a presenti dedit ipsa domina Columba abbatissa (c) eidem Iohanni sacerdoti ad habendum | et tenendum libellario (d) nomine usque in perpetuum, hoc est omnes casas et res territorias (e) quas suprascriptum monasterium habere videbatur in (f) locis et fundis Axilliano et Quinto prope Sanctum Romanum et in eorum territoriis et pertinentiis, et sedimina et campos et busscos | et prata et gerbos et silva con hareiis suis, omnia et in omnibus cum omnibus honoribus, usibus et conditionibus, fictis et reditibus, sicut et quantum eidem monasterio (g) pertinere videtur in suprascriptis locis et in eorum territoriis et pertinentiis (h), culta (i) et inculta, divisa et indivisa, usus aquarum | aquarumque (j) ductus, viccanalia (3) et conceliba loca (4) ad suprascriptas res pertinentibus in integrum; ea ratione, uti amodo in antea habere et tenere debeat ipse presbiter Iohannes et eius successores et cui dederit suprascriptas res omnes ut supra legitur, et facere exinde cum superioribus et infe|rioribus seu cum finibus et accessionibus suis in integrum, libellario nomine, quidquid ei fuerit utile. Et promisit ipsa domina Columba abbatissa cum suis succetricibus prefatas res omnes (k) defendere et guarentare ab omni homine, iure et ratione, ut ven|ditor emptori, eidem Iohanni sacerdoti et (l) suis successoribus et cui dederit in pena dupli. Et pro suprascriptis rebus accepit ipsa domina Columba abbatissa ab eodem presbitero Iohanne argenti denariorum bonorum mediolanensium de imperialibus libras decem et solidos quinque; quos omnes denarios Moco | qui dicitur de Boltigo de monasterio (m) Aurone dedit hodie suis manibus predicte abbatisse (n), et quos tempore conversionis sue, pro anima sua et uxoris et suorum defunctorum (o) dedit et obtulit suprascripte ecclesie Sancti Silvestri. Et quos denarios ipsa abbatissa dedit et exspendidit | ad utilitatem suprascripti monasterii (p) sicut hic subter continetur; videlicet in bovibus duobus libras quatuor nove monete, et Kaspar Menclotio solidos quadraginta eiusdem (q) nove monete quoniam ipse Caspar habebat licentiam, pro debito quod sibi debebat | ipsum monasterium, a potestate Mediolani ut posset reverti ad bona suprascripti monasterii pro suprascripto suo debito, et alios espendidit (r) ipsa abbatissa ad levandum molinum suum de Baniolo. Et hec omnia fecit ipsa abbatissa pro retenio et victualibus personarum | suprascripti monasterii, sicut ibi professa (s) fuit (t), et secundum quod ipse advocatus dixit, et secundum quod estimaverunt Albertus de Baniolo et Rolandus conversus ipsius monasterii, qui omnes, et abbatissa et advocatus et estimatores et suprascripte monache, in concordia dixerunt | quod longe commodius et utilius erat ipsi monasterio (u) levare ipsum molinum et emere ipsos boves et liberare possessiones ipsius monasterii (v) ab ipso Caspar, quam tenere ipsas res de Axilliano et Quinto ex quibus fere nullus fructus habebant. | Quia sic inter eos convenit. Actum infra ecclesiam Sancti Georgii de loco Noxeda.
+ Ego Stefanus primicerius (5) subscripsi.
+ Ego Columba abbatissa a me facta subscripsi. Ego Daria mo(nacha) subscripsi. Ego Elæna mo(nacha) subscripsi. Ego Maria mo(nacha) subscripsi. Ego Gratia (w) mo(nacha) subscripsi. Ego Iordana (x) mo(nacha) interfui et subscripsi. Ego VICTO|ria subscripsi. | Ego Cecilia mo(nacha) subscripsi. Ego Concordia mo(nacha) subscripsi. Ego Febronia mo(nacha) subscripsi. Ego VALEria mo(nacha) subscripsi. Ego Alexandria mo(nacha) subscripsi.
Signum + manus suprascripti Guizardi qui advocatus estitit ut supra, et suprascriptorum Alberti et Rolandi qui estimatores fuerunt, ut supra.
Signa + + + manuum Marri Cungigaletanie et Martini de Migloe et Leonardi de Oxo, Petri de Brexo et Roberti Robbi et Azonis de Curte de Baniolo et Macchi et Arderici Picchi, testium. Ibi statim dedit guadiam ipsa | abbatissa eidem Iohanni presbitero quod defendere et guarentare habet suprascriptas res omnes, ut supra legitur, si disscordia (y) inde orta fuerit, et quod fatiet firmare hanc cartam amodo in die dominico proximo veniente (6) dominum Stephanum primicerium presbiterum (y) mediolanensium | qui stat modo loco archiepiscopi, et si quando dominus Obertus archiepiscopus (7) vel eius successor catholicus fuerit in hac terra, fatiet eum firmare (z) hanc cartam in laude iudicis, et similiter fatiet firmare (aa) monachas (bb) suprascripti monasterii hanc cartam, et | quod ponet eum ipsa vel suus missus in possesione suprascriptarum rerum amodo a (cc) die (dd) dominicum proximum venturum. Et inde posuit fideiussores suprascriptum Guizardum et Azonem de Curte, Maccum et Ardericum Piccum de Baniolo in pena dupli.
(S) Ego Ardericus, iudex ac missus domini regis, tradidi et subscripsi.
(SN) Ego Guifredus, missus domini regis, scripsi.


(a) A ca(n)scilium.
(b) In A corretto da debeant con espunzione di n.
(c) La seconda b corretta su a.
(d) Un segno abbreviativo superfluo taglia le aste delle l.
(e) -rito- su rasura.
(f) In A i lunga corretta su i.
(g) Sulla o finale un segno abbreviativo superfluo.
(h) A p(er)tne(n)tiis.
(i) c- corretta da i con segno abbreviativo soprastante.
(j) Il segno abbreviativo di -rum- è corretto su u.
(k) -m- corretta da altre lettere, forse ns.
(l) et tachigrafico corretto su altra lettera erasa.
(m) Un segno abbreviativo superfluo sulla i.
(n) -e corretta su a.
(o) A defuctorum per omissione del segno abbreviativo.
(p) Due segni abbreviativi superflui sulla o e sulle i.
(q) ei- corretto da n.
(r) -s- corretta su x.
(s) A p(ro)ssa.
(t) -u- corretta su altra lettera.
(u) Su -o segno abbreviativo superfluo.
(v) A monarii per omissione del segno abbreviativo.
(w) In A parrebbe Grana.
(x) In A la d presenta due occhielli, uno a destra e uno a sinistra dell'asta orizzontale.
(y) Così A.
(z) -a- corretta su altra lettera, forse r.
(aa) -a- corretta su altra lettera, forse i.
(bb) A machas.
(cc) a corretta da d.
(dd) d- corretta da i.

(1) Sul monastero di S. Maria d'Aurona, v. Doc. 26, n. 4.
(2) Sulla famiglia dei della Pusterla, v. Doc. 31, n. 4.
(3) Tale espressione, secondo il Bognetti (Sulle origini, p. 100), si riferiva alla condizione giuridica del suolo, e veniva applicata non solo a pascoli comuni, ma anche a terre coltivate e fabbricate, boschi, vigne, vie e corsi d'acqua.
(4) Tale espressione, secondo il Bognetti (Sulle origini, pp. 101-102), indicava la terra del concilium, nome arcaico del comune rurale.
(5) Stefano viene menzionato come primicerio dei decumani della Chiesa milanese già nel 1152 (Giulini, Memorie, III, p. 390).
(6) Cioè entro il 25 agosto.
(7) Oberto da Pirovano (v. Doc. 12).

Edizione a cura di Annamaria Ambrosioni
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti