Archivio del Comune di Bormio, Fondo pergamene n. 290 30 giugno 1519

Persone
Caterina, detta Predazza, moglie di Giovanni Zumelli di Bormio

1519 giugno 30. Andrea Giovannoli come esecutore delle pignorazioni ordinate dal consiglio per causa di stregoneria incamera, a nome del Comune, sette staia di campo in località Valeira che appartengono a Caterina detta Predazza, moglie di Giovanni Zumelli (Gemelli), esiliata quale strega dal Tribunale dell'Inquisizione.

Segnatura: Extimatio (a) omnis facta supra Katerina dela Predaxa de stariis xii terre campive jacentibus ad Valeyram cum certo onere supra. 1519 ultimo giugno.

In nomine Domini. Amen. Anno a nativitate eiusdem millesimo quingentesimo decimo nono indictione septima die jovis ultimo mensis junii. Ser Simon de Albertis et ser Petrus de Sermondo ambo tamquam extimatore (b) Communis et Terre Burmii ex officio eis imposito per dictum Communem mandato domini Gasparis Planta honorabilis potestatis Burmii vigore partiti facti dicto ser Simoni extimatori suo et nomine aliorum sociorum extimatorum per Franciscum de Nisina servitorem dicti Communis, die hodierno scripti per me ad instantiam et petitionem Andree Johanninoli tamquam exactorem condemnationis facte super personas deprehensas et perventas in officio inquisitionis strigiarum quod nunc exequitur in Burmio, deputato per dictum consilium ad exigendum eas condemnationes vigore partiti consilii ordinati in caniparia quondam Tognini Plizarii caniparii maioris dicti Communis in sorte hyemali proxime preterita die martis xv februarii et scripti per ser Iohannem Franciscum de Folianis nunc scribam predicti Communis. Qui domini examinatores, visis juribus suprascripti exactoris, videlicet dicto partito eis extimatoribus facto ut supra ac dicto partito consilii qualiter est deputatus ad exigendum eas condemnationes cum juribus Communis ac viso partito consilii, qualiter omnes qui et que pervenerint in manibus dicti officii pro strigiis et hereticis sint condemnati in libris quadraginta imperialibus vigore partiti consilii ordinati die suprascripto in caniparia suprascripti Tognini et omnia per eosmet examinata dederunt et extimarunt ac dant et extimant in manibus suprascripti Andree exactoris et recipientis nomine predicti Communis.

Nominative staria (1) septem terre arative computatis limedis cum suis sepibus et muris circum ubi fiunt sepes et muri ex petia una campi maioris mensure iacente in Burmio in partibus de Valeyra (2) supra viam: coheret a mane via vicinorum a meridie tenetur per Tadeum de Piro a sero cetere suprascripte petie et a nullora via Communis, salvo tamen jure coherentiarum si alio vel aliter reperientur quod semper stetur veritati, supra quam solvuntur solidi quadraginta unus et medietas imperiales ac medium minale (3) mensure, que onera de cetero solvantur per dictum Commune. Et que melioramenta seu bona sunt vel fuerunt Katerine dicte Predaxe uxoris Johannis Zumelli (4) misse in exilium per strigiam ab officio inquisitionis quod nunc fit in Burmio. Et hoc in summa librarum quadraginta quattuor solidorum duodecim denariorum octo imperialium, videlicet libras xl pro vera sorte dicte condemnationis, solidos xl Communi secundum Statutum ad computum solidi unius pro libra qualibet, solidos sex denarios octo pro feudo eorum extimatorum vigore Statuti, solidum unum in dicto partito eis facto computata mercede servitoris, solidos triginta ipsis dominis extimatoribus pro eorum labore eundi ad locum suprascripti campi ac eorum mercede computato consilio habito superinde, solidum unum infrascriptis duobus pronotariis et solidos quattuordecim mihi notario pro meo labore faciendi presentem extimationem. Qui domini extimatores suprascripto exactori nomine dicti Communis dederunt et dant omne jus quod possunt nomine predicti Communis dare ac dederunt parabulam intrandi ad corporalem possessionem et tenutam suprascriptorum bonorum, reservatis ibi juribus aliarum personarum habentium melior jus superinde et reservato termino Statuti exigendi secundum Statuta. Qui Andreas exactor juravit corporaliter ad sancta Deii evangelia manu tactis scripturis dicti Communis nomine suprascriptum debitum esse justum et ipse fecisse recipere dictas condemnationes vigore dicti partiti et dictas expensas fecisse (c) omni exceptione penitus remota.

Actum Burmii in hediffitio scolarum. (5) Testes ibique fuerunt ser Nicolaus Angeli, Simon Gotardi Franzii de Livigno et Stephanus quondam Andree de Saxello servitor dicti Communis et pronotarii Franciscus de Mutina et Andreas quondam Vasini Teleresi de Sancto Spiritu, omnes de Burmio noti et idoneii ad hoc specialiter vocati et rogati.

Ego Joseph de Sermondo filius quondam Gasparini de Burmio notarius publicus Burmii hanc extimationem et in eo contenta rogavi imbreviavi tradidi et scripsii et me hic in fidem premissorum subscripsii.

(a) Nell'originale sembra inserita una et.

(b) Nell'originale: extimatoris.

(c) Nell'interlinea: et dictas expensas fecisse.

(1) Lo staio corrispondeva a 236 m2 circa, come misura di capacità per cereali a circa 12 litri. Borm. sc'téir (de camp, de pra) "misura agraria", corrispondente all'origine a un tratto di terra che richiedeva uno staio di grano per essere seminato. Borm. sc'téir "staio, misura di grani" (Longa 247), ant. pl. stajora (Monti 299).

(2) Ora Léira, lungo la strada che collega Bormio con Piatta, l'antica via de Valeyra, che partiva dalla chiesa della Madonna del Sassello, piegando a destra. Dal lat. med. vallaria "che riguarda la valle", tuttora la val de Léira (Bracchi, BSSV 35 (1982), p. 23).

(3) Borm. ant. minàl "misura per semi, equivalente a un quarto di staio" (Longa 156). In peso corrispondeva a circa 2 chilogrammi. Dal lat. tardo heminale "misura di capacità", inizialmente di "mezza mina" (REW 4105 e REWS 4105; DEI 4, 2464).

(4) Le proprietà di Caterina sono prossime a Bormio per cui è verosimile che fosse nativa della Terra Mastra; gli Zumelli o Gemelli sono documentati invece in Valfurva, cf. l'incartamento contro Giacomina Zambreda (1558) dove si citano Vaxius et Tonius quondam Jacobi del Zumello de Furba. La variante labializzata sgiumèl "gemello" (cf. SB022) si è cristallizzata anche nella toponomastica forbasca.

(5) Le scuole erano nel Palazzo pretorio, dove risiedeva il podestà, nell'attuale sede della Comunità montana, all'inizio di via Roma. Nell'Inventario dei beni del Comune del 1553 si annota: cum hediffitio uno pro ludo litterarum pro pueris instruendis ad gramaticham, in quo est locus unus cui dicitur la scala de sot (cf. Bracchi, BSSV 53 (2000), p. 245).