Lombardia Beni Culturali

Curia vescovile - Archivio capitolare

38

Cartula venditionis

1015 marzo, 'Albeningo' (Albegno?).

I coniugi Atto del fu Bertoldo, da Mariano al Brembo, e Alda del fu Guglielmo, da Trezzo d'Adda, vendono per oltre cinquanta libbre di denari d'argento a Vuiberto, fratello di Atto, un mulino, una vigna, e sessantasette appezzamenti di terra, trentaquattro dei quali arativi e trentatré boschivi, tutti situati in Mariano al Brembo.

Originale (A), 18 (A II). A tergo, di mano del sec. XII, ma ripassata in più punti da mano più tarda: Car(tu)l(a) de Verberto de Marliano.

Pergamena in cattivo stato di conservazione: danneggiata da macchie e numerosi fori e lacerazioni che compromettono la lettura del testo in più punti; mm. 580 x 480.

(ST) In Christi nomine. E[n]ri[c]us Dei gracia imperator augustus, anno imperii e[iu]s sec[undo], mense marcius, indicione tercia decima. [Cons]tat nos Ato filius quondam Bertaldi de loco Mareliano, qui professo sum ex nacione m[ea lege vi]|vere Alamanorum, et Alda iugalibus filia quondam Vuilielmi de castro Tricio, qui profe[ssa sum ex] nacione mea lege vivere Langobardorum, set nunc (a) pro ipso viro meo lege vivere videor Alamanorum, ipse iu[gale et mun]|doaldo meo m(i)h(i) consenciente et subter confirmante et iusta lege in qua [[.....] u]na cum noticia de propinquio[ribus] parentibus meis, corum nomine (b) subter leguntur, in quibus eorum presencia vel testium certa facio pro[fessione et ma]|nifestacione eo quod nullam me pati violencia ap ipso iugale et mundoal[do m]eo nec ad quempiem ominem, nisi mea spontanea voluntate anc cartulam vendicionis facere vi[de]or, accepisem [[...] pre]|sencia (c) testium manifesti summus nos qui supra Ato et Alda iugalibus quiaccepimus ad te Vui[[...]] germano meo et filius suprascriptis quondam Bertaldi [ar]gentum denarios libras quinquaginta et [[....]] dimid[ia], fi[nitum precium pro][mo]|lino uno iuris nostris cum omne suam utilitatem (d) et ordinacionem, [c]um [t]erra u[bi] est edificato [[....]] fluvii qui esit Brenbo, locus ubi dicitur Salecto Casela [[...]] (e) a por(cio) quod est medi[[.....]] de fullo uno et [[...]] (f) | et se[pt]em pecies de terra iuris n[ostris], que abere visi summus in eodem loco et fundo Mareliano. Prima pecia ex eis est vidata, treginta et quatuor pecies ex eis [[..]] terra aratoria [[.]]di [[...]] (g) terra aratori[[a ...]] (h) | [[.. u]]bi dicitur [[... p]]ecies (i) ex eis est silvata rob[oreta] et cereta et duodecem pecies ex eis est man[ic]ularia et minore. Suprascripto molino: coerit ei a m[[ane ...]] et Sancti [[...]] (j) | [[...]]te (k)[[...]] (l) coe[[..]]o [[...]] (m): coerit e[i a man]e et sera Vuifredi co[[....]]us tuo emt[[...]] (n) | [[..]]tori [[....]] prope [[...]] (o) et Toton[[....]] Vualperti p[[...]] (p) consortis [[...]]a (q) Benedicti. Secunda pecia [ara]toria locu[[s ..]] (r): [co]erit ei a [[...]] Sancti Alexandri [[..... | Ben]]edicti, [a] sera Vuifredi comes, [[..... a]] m(unte)s via. Tercia pecia aratori[a] dicitur Noveleto: co[e]rit ei [a] mane Sancti Mori[[.., a]] meridie tu emtori, a sera via, a mu(nte)s Sancti Ale[sandri. Q]uart[ta pe]cia ibi prope: [c]oerit ei a mane Ro[[....]], | a meridie Roteperti, a sera Sancti Alesandri, a mu(nte)s nobis reservamus. Quinta pecia de terra aratoria dicitur in Agro da Gallo: coerit ei a mane Sancti Mihaelis, a meridie via, a sera Adami (s) iudex et Benedicti et de (t) suis [con]sort[is et] | Totoni. Sexta pecia aratoria ubi dicitur Saltida a Summo: coerit ei a m[ane] tu emtori, a sera Sancti Mihaeli et fuit quondam Laurenti, a mu(nte)s Lanfredi. Septima pecia non logne: coerit ei a meridie (u) tu emtori et Totoni, a sera Be[ne]dicti et [de] | suis consortis, a mu(nte)s Petri et Ursoni et de suorum consortis. Octava pecia ibi a Summo: coerit ei a meridie via, a sera Dominici (v) et Rotepaldi germanis. Nona pecia ibi prope: coerit ei a mane Dominici et Rotepaldi germanis, a meridie sim[ili]ter, [a] ser[a] | Vualperti presbiter et de suis consortis, a mu(nte)s via (w). Decima non multo longne: coerit ei a mane Sancti Benedicti, a meridie Petri et Ursoni et de suis consortis, a sera Petri, a mu(nte)s Petri et de suis consortis. [Un]de[ci]ma pecia de terra arato[ria] | ibi a Summo: coerit [ei a man]e Sancti Ale[sa]ndri, a meridie Vuifredi comes, a mu(nte)s Petri. Duodecima pecia locus ubi dicitur Via Civedasina in Agro de Maconia: coerit ei a mane Albini, a me[ridie si]militer, a sera Atoni, a mu(nte)s [[.... Tercia | deci]]ma pecia dicitur [[...: co]]erit (x) ei a mane tuo emtori, a meridie Gump(er)[ti][et] Petri, a sera Petri. Quarta decima pecia aratoria dicitur Rivario[la] (y): coerit (z) ei a mane [Vu]alperti, [[.....]]su[[...]] (aa) de heredes quondam Petri, [a] ser[[a ...]] Sancti Alesandri. Quinta decima pecia est in Agro de Macogne: coerit ei a mane Sancti Alesandri, a meridie et sera Vuifredi comes, a mu(nte)s via. Sexta decima pecia [i]bi pro[pe]: coerit ei a mane et sera vel mu(nte)s tuo em[to]|ri. Septima decima pecia dicitur Filania: coerit ei a mane via, a meridie Sancti Alesandri, a sera similiter, a mu(nte)s Giseverti et Vuifredi comes. Octava decima pecia aratoria locus qui dicitur in Agro Minore, prope ubi dicitur Videcluse: coerit | [ei a] mane via, a meridie Sancti Mihaali (bb) et Vuifredi comes et in alico via, a sera Roteperti et Albini, a mu(nte)s Benedicti et de suis consortis et Totoni seu Albini. Nona decima pecia aratoria in ipso agro prope ubi dicitur Filania Radaldi: | [co]erit ei a mane accessio, a meridie Sancti Al[esa]ndri, a [s]era Petri, a mu(nte)s Adammi iudex. Vigesima pecia de terra aratoria, locus qui dicitur Broilo (cc): coerit ei a mane via, a meridie et mu(nte)s tuo emtori, a sera fuit quondam La[[....]]ti. [Vigesi]|ma prima pecia aratoria dicitur Cast[[...]]o ante porta Rode[ver]ti: coerit ei a mane Ageperti, a meridie Roteperti et de suis consortis, a sera Dominici et Rotepaldi germanis, a mu(nte)s via. Et est ipsas viginti et una pecias (dd) de [[terra .... ....]]ci predicta vinea illut [[...]] (ee) legitur faccim[[....]]a iam dictas corencies super totum per mensura iusta iugex sex. Prima pecia petrosa et claria, locus ubi dicitur Robore Tronca: coeri[t e]i [[... ...]]enedicti (ff) et de suis consortis, a meridie Vuifredi comes. Tercia pe[cia] ibi prope: coerit ei a mane Vuifredi comes, a mu(nte)s Sancti Alesa[ndri [...] te]retorio (gg) cu[[... | ...]] (hh). Quinta pecia ibi non multo logne: coerit ei a meridie viasera (ii) Vuifredi comes. Sexta pecia dicitur Ripa Vualdoni: coerit ei a meridie de filii quondam Stefane, a sera fluvio Brenbo (jj). Septima peci[[a ... | ...]] (kk) a meridie Adammi iudex. Octava pecia ibi Tevolaria: coerit ei a mane Sancti Alesandri. Nona pecia ibi in Runcora: coerit ei a mane Sancti Alesandri. Decima pecia ibi prope: coerit ei a mu(nte)s via. Undecima pecia i[[... | coe]]rit (ll) ei a sera Benedicti et de suis consortis. [Duo]decima pecia ibi prope: coerit ei a mu(nte)s via. Tercia decima pecia aratoria glariva (mm) dicitur Mareiadica: coerit ei a sera Sancti Mihaelis. Prima pecia roborea dicitur Salvanici: [coe]rit ei | [[.....]], a meridie Vualperti et de suis consortis, a sera caselasca (nn) Vuifredi comes de heredes Adraldi, a mu(nte)s similiter. Secunda pecia roboreta prope ubi dicitur Runco Sancti Alesandri: coerit ei a mu(nte)s viasera (oo) ipso Runco. Tercia pecia dicitur Ro[[.]]o[[.. | ...]]co: coerit ei a mane (pp) Vualperti presbiter (qq) et de suis consortis, a mu(nte)s via. Quarta (rr) pecia ibi prope: coerit ei a meridie via, a sera Vuifredi comes. Quinta pecia ibi prope: coerit ei a mane Totoni, a meridie via. Sexta pecia similiter ibi prope: coerit ei a m[ane | tuo] emtori, a meridie de filii quondam Andrei. Septima pecia non multo longne: coerit (ss) ei a mane Roteperti, a meridie via. Octava pecia similiter ibi prope: coerit ei a mane Albini, a meridie Vualperti (tt) presbiter et de suis consortis (uu). Nona pecia dicitur Abe[[..|...]]lo: coerit ei a mane Sancti Alesandri, a meridie Albini. Decima pecia dicitur Pratario Longo: coerit ei a meridie Vualperti presbiter. Undecima pecia dicitur in Runco de Frodi[[..]]: coerit ei a mu(nte)s vi[a]. Duodecima pecia dicitur Raver[eta]: | coerit ei a meridie Vualperti presbitero. Tercia decima pecia dicitur Placiolo: coerit ei a mane Roteperti et de suis consortis, a meridie via. Quarta decima pecia ibi prope: coerit ei a mane Sancti Alesa[nd]ri, a meridie via. Quinta decima peci[a] ibi | [P]laciolo: coerit ei a mu(nte)s (vv) via. Sexta decima pecia dicitur Prato (ww) de Rauvua: coerit ei a mane fuit quondam Benedicti. Septima decima pecia roboreta dicitur Roboreto Mediano: coerit ei a mane Petri et Ursoni. Octava decima pecia | dicitur Luvario: coerit ei a meridie via. Nona decima pecia dicitur Rauvua: coerit ei a mane via. Vigesima pecia dicitur Roboreto Mundo: coerit ei a meridie Vualperti presbitero et de suis consortis. Vigesima prima pecia roboreta dicitur Runco Budi|[ri]ani: coerit ei a mane Benedicti, a meridie Sancti Mihaali. Prima (xx) pecia silvata manicularia dicitur Rauvua: coerit ei a mane Petri et Ursoni germanis. Secunda pecia amenicularia dicitur Runcora (yy) de Almine: coerit ei a mane Sancti Alesandri. Tercia pecia | dicitur Luvaria: coerit ei a mane Vuifredi comes. Quarta pecia amenicularia dicitur Gumidi: coerit ei a mu(nte)s Roteperti et Benedicti. Quinta pecia dicitur a Silva Folmenata: coerit ei a mane Albini. Sexta pecia ibi prope: coerit ei a mu(nte)s via. Se[p|ti]ma pecia dicitur Semida Picioni: coerit [ei a] mu(nte)s Roteperti, a sera via. Octava pecia dicitur Bernalolo: coerit ei a mane Roteperti et Benedicti, a meridie Albini et de suis consortis. Nona pecia ibi prope: coerit ei a mane Albini, a meridie Ada[mmi | iu]dex. Decima pecia dicitur a la Silva de La[[...]] (zz) Sancti Alesandri. Undecima est ripa ubi dicitur Via Malare: coerit ei a mane via, a (aaa) mu(nte)s Vuifredi comes. Duodecima pe[cia de] silva manecularia est s[[...| simu]]l (bbb) tenente cum uno de [ipsis] campis [[..... a m]]eridie de filii quondam Stefane. Et est (ccc) ipses pecies de terra maniclaria et roborea cereta simul cum predictas pecies de terra aratoria, petrosa, glariva super totum per mensura --- (ddd) | [leg]iptim(a) perticas iugiales (eee) quatuor, sibique alii sunt coerentes. Que autem suprascripto molino cum predicta terra ubi edificatum est cum omne utilitatem et ordinacione seu aquadutulo suo da macinare et iam dicta a[[..]]p[[.. | ..]]e de predicto fullo simul cum predicta (fff) vinea pecia una cum area in qua estat seu cum predicta terra aratoria pecies viginti et quatuor et iam dicta terra reborea et cereta seu manicularia pecies tregin[ta] et trex, qualiter superius legitur, cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suarum ab ac die tibi qui supra Vuiberto pro suprascripto precio vendimus, tradimus et mancipamus, nulli alii vendita, donatas, alienatas, ob[nosi]atas vel traditas nisi tibi. Et per cultellum, fistucum nodatum, vuantonem et vuasonem terre adque ramum arboris nos ipsis Ato et Alda iugalibus tibi qui supra Vuiberto emtori nostro exinde legiptima facimus trad(icionis) | [ve]stituram et nos exinde foris espellimus, vuarpivimus et apsensitis fecimus, et te qui supra Vuiberto ad tuam proprietatem abendum vestituram tenente relinquimus, faciendum exinde cum tuis heredes seu cui vos dederitis iure propri[e]|tario nomine quicquit volueritis, sine omni nostra et heredum ac proeredumque (ggg) nostrorum contradicione vel repeticiones (hhh). Si quis vero, quod futurum esse non credimus (iii), si nos ipsis iugalibus, quod apsint, aut ullus de heredibus ac proheredibus nostris seu [que]|libet ulla oposita persona qui contra anc (jjj) cartulam vendicionis ire aut eam inrumpere quesierimus, tunc (kkk) inferamus conponere ad illam parte contra quem exinde litem intulerimus multa quod est pena auro obtimo uncies t[[..]] | arigenti ponderas sex, et quod repetierimus et vendicare non valeamus, set presens ac cartula vendicionis dioturnis temporibus firma et inconvuolsa permanead c(on) stipulacione subnisa. Et ad nos qui supra Ato et Al[da | iu]galibus et heredum (lll) ac proeredumque (mmm) nostrum tibi qui supra Vuiberto tuisque heredes seu cui vos dederitis suprascripto molino cum omnia sua ordinacione da macinare seu cum predicto fullo simul cum suprascriptes sesaginta et septe pe[cies] | de terra qualiter superius legitur sit defensatas; et si defendere non potuerimus aut si contra ac cartula vendicionis per quodvis ingenium agere quesiemus, tunc in duplum vobis suprascripto molino et fullo seu cum predic[tes] | sesaginta (nnn) et septem pecies de terra [[...]] (ooo) legitur restituamus melioratas quam in tempore fuerit aut valuerit sub estimacione in consimile loco. Et pergamina cum actrementario d[e ter]|ra levavi, Vualdoni notarius (ppp) dedi[mus et] scribere rogavimus, in qua subter confirmens testibusque obtulit roborandam. Actum loco Albeningo.
+ Ato a nobis facta subscripsi et eidem coniux mea consensi et mihi ostensa et relecta est.
Signum # suprascripta Alda qui acartula vendicionis fieri rogavi ut supra.
Signum # manibus (qqq) Alberti et Petri germanis eidem Alde, qui eam interogaverimus (rrr) et a confirmandum manum pos[u]imus.
Signum # manibus Ugoni et Martini seu Petri lege vivente Alamanorum testibus.
Signum # manibus Didoni et Alberti seu Martini et Adammi (sss) testibus.
(ST) Vualdo notarius domni imperii (ttt) scripsi, post tradita cumplevi et dedi.

(a) A nuc
(b) Lo scioglimento del compendio nome è dubbio, potendosi intendere sia come nom(in)e sia come nome(na), anche se questa seconda possibilita è piu anomala.
(c) Lacuna per circa 6 lettere.
(d) -a(m) utilita- su rasura.
(e) Lacuna per circa 7 lettere.
(f) Lacuna per circa 9 lettere.
(g) Lacuna per circa 8 lettere.
(h) Lacuna per circa 9 lettere.
(i) Lacuna per circa 15 lettere.
(j) Lacuna per circa 14 lettere.
(k) Lacuna per circa 35 lettere.
(l) Lacuna per circa 6 lettere.
(m) Lacuna per circa 13 lettere.
(n) Lacuna per circa 30 lettere.
(o) Lacuna per circa 17 lettere.
(p) Lacuna per circa 9 lettere.
(q) Lacuna per circa 9 lettere.
(r) Lacuna per circa 9 lettere.
(s) Segue rasura di 2 lettere.
(t) d- corretta su altra lettera.
(u) Corretto da a m(an)e aggiungendo nel poco spazio rimasto prima di tu le lettere -rid(ie)
(v) D- corretta su r
(w) -a nell'interlineo.
(x) Lacuna per circa 9 lettere.
(y) Rasura di una lettera tra Ri- e -vario[la]
(z) -t nell'interlineo.
(aa) Lacuna per circa 10 lettere.
(bb) Così A qui e più avanti.
(cc) B- corretta da p
(dd) A peas
(ee) Lacuna per circa 16 lettere.
(ff) Lacuna per circa 14 lettere che si estende al rigo successivo per circa altre 45 lettere.
(gg) La lacuna si estende tra -ndri e te- per lo spazio di circa 12 lettere.
(hh) Lacuna per circa 14 lettere che si estende al rigo successivo per circa altre 18 lettere.
(ii) Così A per via, a sera
(jj) La seconda -b- corretta da p
(kk) Lacuna per circa 13 lettere.
(ll) Lacuna per circa 13 lettere.
(mm) gl- su rasura.
(nn) Lettura incerta.
(oo) Così A per via, a sera
(pp) -e corretta su altra lettera.
(qq) p- aggiunta sotto il rigo.
(rr) Su -ar- trattino abbreviativo superfluo.
(ss) A coeri
(tt) Sopra la p del compendio p(er) trattino abbreviativo eraso.
(uu) A cosortis
(vv) -u- corretta su e
(ww) Prato nell'interlineo.
(xx) P- corretta da s
(yy) -ra nell'interlineo.
(zz) Lacuna per circa 15 lettere.
(aaa) a nell'interlineo.
(bbb) Lacuna per circa 8 lettere.
(ccc) Segue rasura di una lettera.
(ddd) Spazio bianco per circa 6 lettere.
(eee) -es corretto su ex
(fff) -i- corretta su altra lettera.
(ggg) A p(ro)redu(m)q(ue)
(hhh) -ti- nell'interlineo.
(iii) -i- su rasura.
(jjj) -n- nell'interlineo.
(kkk) A tun
(lll) -dum corretto su -d(i)b(us)
(mmm) A p(ro)redu(m)q(ue)
(nnn) Segue pe eraso.
(ooo) Lacuna per circa 9 lettere.
(ppp) -u- nell'interlineo.
(qqq) -nibus su rasura.
(rrr) Così sembra; ma la lettura è incerta perché la parola è in parte coperta da macchie.
(sss) -i corretta su altra lettera.
(ttt) Così A, per imperatoris.

Edizione a cura di Cristina Carbonetti
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti