Lombardia Beni Culturali

Biblioteca Civica - Fondo pergamene

268

Chunradi II imperatoris diploma

1027 maggio 1, Ravenna.

Corrado <II> imperatore, su preghiera del vescovo Ambrogio, conferma all'episcopato di Bergamo tutti i suoi beni, diritti e privilegi.

Originale (A), 3172/1. Copia semplice cartacea del sec. XVI (B), 3172/2. A tergo, di mano del sec. XII: Preceptum Conradi impera[toris]; di mano del sec. XIII: Privilegium libertatis ecclesie Pergamensis | et omnium rerum spectantium ad eandem; di altra mano del sec. XIII: x. +. in die .VII. exeunte octubre visum fuit per probam | ex parte domnorum Ambr(oxii) et Accaniani sindicorum | ecclesie Sancti Vinc(entii) nomine ipsius ecclesie contro Gua[[...]]| sindicum co(mun)is de Gavazzo nomine ipsius co(mun)is et contra | ipsum co(mun)e et universitatem et singulos homines de | Gavazzo.

Edizioni: CELESTINO, Historia quadripartita di Bergamo, II, p. 418s; UGHELLI, Italia sacra, IV, col. 443; LUPO, II, coll. 545-548; MGH, Dipl. regum et imp. Germ., 4, p. 122s, doc. 90.
Regesti: BÖHMER III/1, n. 93; SAVIO, p. 48; STUMPF, n. 1944.
Cit. RONCHETTI, II, p. 133; JARNUT, Bergamo, pp. 137s.

Pergamena in buono stato di conservazione fatta eccezione per alcuni forellini in corrispondenza delle piegature; mm. 745 x 538. Sigillo cereo impresso di Corrado II, di colore bruno (mm. 82 di diametro e mm. 14-15 di spessore), raffigurante al centro maestà seduta in trono con lo scettro nella destra e il globo nella sinistra; legenda: .+. CHUONRADUS D(EI) GR(ATI)A ROMANORU(M) IMP(ERATOR) AUG(USTUS).
Il documento ripete alla lettera il dettato di un precedente diploma imperfetto di Enrico II (cfr. doc. 264)

(S) (a) In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Chuonradus (b) divina favente clementia Romanorum imperator (c) augustus. Omnium sanctae Dei (d) ecclesiae (e) nostrorumque fidelium, presentium videlicet ac futurorum, sagacitas noverit (f) | Ambrosium sanctae (g) Pergamensis Ecclesię venerabilem episcopum nostrae obtulisse clementię precepta atque auctoritates piissimorum augustorum vel regum seu praedecessorum (h) nostrorum omnium, quotquot a tempore divae memoriae Magni Karoli | regnaverunt usque ad praesens tempus nostrorum, qui omnes immunitatis suę ac liberalitatis munimine praefatam (i) Ecclesiam exaltarunt et roborarunt, petiitque (j) ut eorundem auctoritatibus nostram superadderemus actoritatem (k) . | Cuius devotis praecibus libentissime assensum (l) praebentes hos apices inscribi (m) iussimus, per quos (n) decernimus ut quicquid antiqui imperatores et reges, imperatrices quoque (o) et regine Romanorum, Langobardorum (p) seu | Francorum (q) nec non et reliqui Deum timentes memoratę sanctae Pergamensi Ecclesiae suis praeceptis et testamentis (r) contulerunt et postmodum praecellentissimi reges atque augusti sua auctoritate confirmaverunt, | stabile atque inconvulsum nostris futurisque temporibus in ipsius iure et potestate perpetualiter maneat, et nullus comes vel publicę partis iudex et gastaldio vel alia quelibet persona in monasteriis, | xenedochiis (s) vel ecclesiis baptismalibus aut cardinalibus seu oraculis vel cunctis possessionibus quas a tempore, ut prediximus, Magni Karoli usque in presens undecumque infra regnum Italicum sepe dicta Pergamensis Ecclesia | habere dinoscitur vel quas deinceps [i]nibi divina pietas aucmentare (t) voluerit, nemo superioris aut inferioris rei (u) publicae procurator ad causas iuditiario more (v) audiendas conventum facere vel freda exigere aut man|sionaticum (w) vel paratas exquirere, parafredos aut fideiussores violenter tollere, clericos eiusdem Ecclesiae in personis vel domibus suis ledere vel homines tam ingenuos libellarios quamque servos in possesionibus | vel mansionibus ipsius Ecclesiae (x) commanentes potestative (y) distringere nec ullas publicas redibitiones vel illicitas occasiones sive angarias superimponere audeat vel inferre praesumat, quatinus pro nostra incolo|mitate (z) statuque regni nostri (aa) Dominum (bb) iugiter quiete valeant exorare. Insuper precipimus atque statuimus ut, undecumque a tempore prefati Magni Karoli legalem investituram habere dinoscitur iam dicta Ecclesia (cc), nullam | deminorationem quislibet facere presumat nisi (dd) prius ante nostri presentiam iuditiario more diffiniatur. Iubemus preterea atque sanccimus (ee), ut universas commutationes, quas cum parte Pallatii (ff) nostri seu cum reliquis episcopiis, abbatiis (gg), | comitatibus, xenodochiis publicis (hh) prenominata Pergamensis Ecclesia a tempore prelibati Magni imperatoris Karoli usque in presens legaliter factas habeat, inconvulsa retineat, perpetualiter possideat absque ullius in posterum | contradictione seu publica repetitione, salvo inviolatoque iure ipsius Ecclesię. Quicumque autem huius (ii) nostri precepti prevaricator inventus fuerit ac conprobatus, immunitatis poenam, quam eidem Ecclesiae in triginta libris auri futu|ram concedimus, persolvere sibimet cogatur. Et ut hec nostrae confirmationis seu concessionis atque immunitatis (jj) futuris temporibus inlibatum obtineat (kk) roborem, manu propria firmantes sigillo nostro sigillari iussimus.
Signum domni Chuonradi (ll) invictissimi (M) imperatoris augusti.
Ugo cancellarius ad vicem domni Aribonis (mm) archiepiscopi et (nn) archicancellarii recognovit (SI)
Datum anno dominicę incarnationis (oo) m(illesimo) vicesimo septimo, regni vero domni Chuonradi (pp) regnantis tertio, imperii eius primo, inditione X, kalendis madii. Feliciter. Amen. |RAVENNE ACTUM (qq).

(a) Segno di incerta interpretazione: forse una I, iniziale di Iesus, con elementi esornativi che sembrano ispirati dalle modificazioni intervenute nelle note tachigrafiche del 'signum tabellionatus' del sec. XI.
(b) In A corretto da Chuoradus con l'aggiunta di un trattino trasversale che unisce la -o- e la -r- e forma un nesso -onr-; B Conradus
(c) In A Romanoru(m) im- su rasura.
(d) B divine al posto di Omnium - Dei
(e) A eccae con segno abbreviativo ma omettendo -l-
(f) B i(n)duerit
(g) A presenta Ambrosium s- su rasura.
(h) In A è una r erasa dopo la terza -e-
(i) A presenta l'ultima -a- corretta su u
(j) In A la seconda -e corretta da ae mediante rasura di a; B omette petiitque
(k) Così A; B auct(orit)ate
(l) B asensu(m)
(m) In A -c- nell'interlineo.
(n) B quod
(o) In A la seconda -e corretta su ae
(p) B Longobardor(um)
(q) B Franchorum
(r) A presenta -a- su rasura.
(s) A presenta -ene- su rasura.
(t) In A -cm- corretto da ct; B augmentare
(u) Fra -e- e -i A presenta rasura di una lettera.
(v) B iure
(w) B mansionatichu(m)
(x) In A la prima e- corretta su c
(y) A presenta -ive su rasura.
(z) B i(n)collomitate
(aa) In A rasura per circa 10 lettere, delle quali sopravvive solo una s: dal confronto con il documento 264 si dovrebbe integrare altissimum; B s
(bb) B Deu(m)
(cc) In A la seconda -c- è corretta su altra lettera.
(dd) In A segue rasura per circa 3 lettere.
(ee) In A la -n- è aggiunta sopra -a-
(ff) Così A B.
(gg) B episcopis, abbatis
(hh) In A -l- corretta su altra lettera principiata, forse s di cui sembra di intavedere l'asta discendente.
(ii) In A segue rasura di 2 lettere.
(jj) Si integri, in base al formulario, pagina
(kk) B optineat
(ll) B Conradi
(mm) B Arigonis
(nn) B omette archiepiscopi et
(oo) In A segue rasura di una lettera.
(pp) B Conradi
(qq) B omette RAVENNE ACTUM che in A risulta di altra mano, verosimilmente non di cancelleria.

Edizione a cura di Cristina Carbonetti
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti