Lombardia Beni Culturali

Curia vescovile - Archivio capitolare

86

Cartula commutationis

1029 (?) maggio 18, Bergamo, davanti alla porta della canonica di S. Alessandro.

Ingo prete, preposito della canonica di S. Alessandro, permuta con Petrone del fu Leone, da Almenno, un campo sito in località Presonico, nel vocabolo Agrumo, ottenendo in cambio un campo sito in località Almenno, nel vocabolo Bosinito.

Originale (A), 3287 (K IX). A tergo, di mano del sec. XI: Cartula comutacionis in Lemene; di mano del sec. XII: In Lemene.

Regesto: SAVIO, p. 49.
Cit. LUPO, II, col. 557s.

Pergamena con una piccola lacerazione lungo il margine sinistro che compromette la lettura della prima parola della riga 3; mm. 318 x 270.
All'indizione dodicesima corrisponde, di maggio, il terzo anno di impero di Corrado II (incoronato il 26 marzo 1027) e non il secondo: l'errore puo spiegarsi o con un lapsus del rogatario, dovuto al fatto che il terzo anno era iniziato da meno di due mesi, o con la circostanza che l'atto giuridico, e quindi il primo appunto per la stesura del documento, risaliva a prima del 26 marzo.

(ST) In nomine Domini. Conradus gracia Dei imperator augustus, anno imperii eius secundo, quintodecimo kalendas iunii, indicione duodecima. Commutacio bone | fidei nossitur esse contractum ut (a) vicem emcionis obtineat firmitatem eodemque nexu oblicant contradantes. Placuit itaque et bona convenit |[volu]ntate inter domnus Ingo presbiter et prepositus de ordine canonice (b) Sancti Alexandri nec non et inter Petrone filius quondam Leoni de vico Lemene ut in Dei nomine |[de]beant dare, sicut a presenti dedit ipse domnus prepositus eidem Petroni in causa commutacionis suo iure presenti die abendum, id est campo pecia una iuris | sui canonice, que est constituta in loco et fundo Presonico, locus qui dicitur Agrumo; coeret ei a mane et montes Aldradi, a meridie de eredibus quondam Maginfredi, a sera | Ursoni, et est per iustam mensuram tabulas legiptimas sexaginta. Quidem ad vicem recepit ipse domnus prepositus ad parte sui canonice ab eodem Petroni commu|tatori suo similiter in causa commutacionis presenti die iuris predicti sue canonice abendum, id est campo pecia una iuris ipsius Petroni commutatori suo, qui | est posit[o] in eodem loco et fundo Lemene, locus qui dicitur Bosinito; coeret ei a mane Petroni et Dominici, a meridie via, a sera Ursoni, a montibus Sancti Mihaeli, et | est per iustam mensuram tabulas legiptimas nonaginta et due. Quidem et ut ordo legis depossit ad as previdendas commutaciones accesserunt super ipsas pecies terre ad previden|dum, id sunt Tagimpaldus diaconus de eadem ordine canonice Sancti Alexandri et missus domni Ambrosii episcopi, de sub cuius regimine et potestate ipsa canonica, | una cum tribus ominibus Deum timentibus estimatoribus, quorum nomina sunt Leo filio quondam Donadoni, Martinus filius quondam Vuidoni de eodem loco Lemene, Iohannes | filius quondam item Iohanni de loco Ursanisica; quibus ominibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata et ampliata causa reciperet ipse | prepositus ad partem sue canonice ab eodem Petrone commutatore suo quam ei daret et ac commutacio inter eos legibus ac firmiter fieri posset. As autem pecies | terre superius dicte vel commutate, cum superioribus et inferioribus seu cum fines et accessionibus suorum in integrum, ipsi commutatores sibi unus alteri invicem commutaci|onis tradiderunt faciendum pars parti a die presenti quod ut supra in commutacione dederunt cum eredibus et successoribus suorum iure proprietario nomine quicquit voluerint | sine omni uni alterius suorumque eredibus vel successoribus contradicione. Et spoponderunt se ipsi commutatores sibi unus alteri cum (c) eredibus et successoribus suorum | suprascriptas pecies terre superius commutate omni tempore ab omni contradicentes omines defensare, unde penas inter se posuerunt, ut si quis ex ipsis aut eredibus vel suc|cessoribus suorum se de ac commutacione removere quesierint et non permanserint in ea omnia, qualiter superius legitur, vel si ab unoquoque omine iam nomina|tes pecies terre sicut superius legitur non defensaverint, tunc illa pars que oc non conservaverint componat ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptas pecias terre | in duplum sub estimacione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore melioratis fuerint aut valuerint, quia sic inter eos convenit. Et unde due commuta|ciones innuno tenore (d) scripte sunt (e). Et propter onorem sacerdocii mei de lege Romana aliquit impedit nec mihi liceat a modo ullo tempore nolle quod semel volui | set quod a me ic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promitto cum stipulacione sunnixa. Actum ante austium Sancti Alexandri unde ipsa canonica (f).
+ Taimpaldus diaconus missus ut supra subscripsi.
Signum # manu(m) (g) suprascripti Petri, qui anc cartulam commutacionis fieri rogavit.
Signum # manibus suprascriptorum (h) Leoni et Martini seu Iohanni, qui super ipsis rebus accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Bonizoni et Iohanni seu Tuniberti, pater et filii, isti de infra civitate Bergamo, testes.
Signum # manibus Luvaldi et Lazari legem viventes Romana testes.
(ST) Garibaldus notarius et iudex sacri palacii scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) Segue ut ripetuto.
(b) -no- nell'interlineo.
(c) Sulla -u- è un segno abbreviativo superfluo.
(d) innuno tenore nell'interlineo.
(e) -n- nell'interlineo.
(f) ipsa canonica nel rigo sottostante, presso il margine destro.
(g) II signum inserito in un secondo tempo nel breve spazio tra signu(m) e s(upra)s(crip)ti, e manu(m) nell'interlineo.
(h) s(uprascrip)tor(um) nell'interlineo.

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti