Lombardia Beni Culturali

Curia vescovile - Archivio capitolare

115

<Cartula> commutationis

1033 giugno, Bergamo.

Ingo prete, preposito della chiesa e della canonica di S. Alessandro, permuta con Martino del fu Sarione, da Seriate, un appezzamento di terreno con edifici ed annessi situato nella città di Bergamo presso il Foro detto Mercato, ottenendo in cambio otto appezzamenti di terreno situati in Lallio, nei vocaboli Casale, Corona, Casteneto Longo, Braida, Altido, Brusido e Cauri.

Originale (A), 3614 (L II). A tergo, di mano del sec. XII: Commut(atio) in Lalio; di altra mano dello stesso secolo: Commutatio de casa de Foro, cui segue, di mano del sec. XIII: quondam Paulono presbitero.

Edizione: LUPO, II, col. 577s (excerptum).

Pergamena in cattivo stato di conservazione, con numerosi fori e lacerazioni lungo il margine destro; la striscia di carta applicata alla pergamena per fermarla agli anelli della cartella in cui è custodita compromette in più punti la lettura delle prime lettere lungo il margine sinistro; mm. 630 x 230.

[[... Con]radus (a) gratia Dei imperator augustus, anno imperii eius septimo, mense iunii, inditione pri|[ma]. [Commutat]io bone fidei nossitur esse contractum ut vicem emtionis obtinead firmitatem eodemque [[..... con]tradantes (b). Placuit itaque et bona convenit voluntate inter Ingus presbiter et pre[positus ecclesie et] canonice Sancti Alexandri (c), sita canonica ipsa edificata foris et prope civitate Bergamo ubi requiessit |[[...]] (d) Martino filius quondam Sarioni de vico Sariate, qui profesus est (e) legem vivere Lango|[bardorum ut commut]ationes inter se facerent. In primis dedit ipse Ingus presbiter et prepositus in presentia [[..... Ambr]osii (f) episcopi sancte Bergomensis Ecclesie ex parte ipsius eclesie vel canonice et senedohii Sancti Alexa|[ndri ... Mar]tini commutatori suo in causa commutationis presenti die suo iure (g) abendum, id est |[petia una de t]erra cum edifitiis casarum (h) super abente et scala (i) et curte insimul tenente, iuris ecclesie vel cano[nice Sancti] Alexandri, que iacet infra civitate Bergamo prope Foro, qui connominatur Mercato: coeret ei a mane |[[.....]] de predicta casa, a meridie Lanfranci qui vocatur Bofante, a sera Petri presbitero, a montes via publica, et est | ipsa petia de terra cum casa et curte insimul, sine accessio (j), per iusta (k) mensuram tabulas legiptimas quattuor. | Quidem ad vicem recepit ipse Ingus presbiter et prepositus ad partem eclesie vel senedohii Sancti Allexandri ab | eundem Martino comutatori suo similiter in causa commutationis proprio iure abendum presen|ti die, id sunt hocto peties terre campive iuris eidem Martini, que iacet in vico et fundo Lal[io], | que ei obvenit per cartula una vinditionis et pro accepto (l) pretio da Iohanne filius quondam Petri de suprascripto vico Lalio. Pri|mo campo dicitur Casale: coeret ei a mane suprascripti Sancti Alexandri, a sera via; est tabulas legiptimas viginti | et hocto. Secundo campo dicitur Corona: coeret ei a mane (m) eidem Sancti Alexandri, a meridie via; est per mensura iusta | pertices iugiales quattuor. Tertio campo dicitur Casteneto Longo: coeret ei a mane et meridie vel sera predicti Sancti Alle|xandri; est pertices iugiales quinque et tabulas viginti et una. Quarto campo dicitur Braida: coeret ei a mane | Benadi, a meridie Ragiberti; est tabulas legiptimas viginti. Quinto campo (n) iacet in iam dicta Braida: co|eret ei a mane Ardoini, a sera via; et est tabulas legiptimas sexagin[ta]. Sesto campo dicitur Altido: coeret | ei a mane et montes suprascripti Sancti Alexandri; est pertices iugiales quattuor et tabulas decem et hocto. Septimo [campo]| dicitur Brusido: coeret ei a mane Mauroni, a meridie predicti Sancti Allexandri, et est per mensura iusta pertices [iu]|giales quattuor et dimidia. Hoctavo campo dicitur Cauri: coeret (o) ei a mane (p) via, a meridie suprascripti Sancti Alexan[dri]; | et est per mensura iusta tabulas legiptimas viginti et novem. Has autem suprascriptes peties terre sicut superius scrip|te vel commutate, cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suis ipsi commutatores | sibi unus alteri commutationes nomine abendum tradiderunt, facturi exinde a presenti die (q) ipsique ere|des vel successores eorum iure proprietario vel eclesia e (r) sinedohii ipsius Sancti Allexandri vel predicto | Martino commutatores quod legibus previderint, sine omni unius alterius eorumque eredum vel successorum | contraditione. Et quidem ut ordo legis depossit ad as previdendas commutationes accesserunt super ipses [ter]|re (s) utreque partes silic[et Tagim]paladus diaconus de eodem ordine canonice Sancti Allexandri et missus [domni]| Ambrosii episcopi, cum bonis ominibus Deum timentibus estimatoribus, corum nomina sunt Iohannes et item Iohannes seu Benedict[i]| de civitate Bergamo, quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo quod melio|rata et ampliata causa acciperet ipse Ingus presbiter et prepositus ad partem de eclesia vel canonica (t) suprascripti Sancti Alle|xandri quam illam esset (u) quam eidem Martini in commutationem d[aret] et ec commutatio inter eos legi|bus fieri posset. Et spoponderunt ipsi commutatores unus alteri que ut supra in commutationem dederunt ab omni contra|dicente omine defensare, pena et inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut eredibus vel successoribus eorum se de | ac commutatione removere quesierint et ab unoquoque omine suprascriptes peties terre quas, ut supra legitur, in | commutationem sibi dederunt (v) non defensaverint aut si contra hanc commutationes aiere (w) aut inru[m]p[ere]| quesierint, tunc compo[nat par]s parti fidem servanti suprascriptes res in duplum sicut pro tempore meliorata[s fuerint]| aut valuerint sub [estima]tione in consimilis locis, quia sic inter eos c(onvenit). Et propter onorem sacerdotii [Ingus presbiter et]| prepositus nec licead amodo ullo tempore nolle quod volui sed quod ab eo ic semel factum vel conscrip[tum est inviola]|biliter conservare promisit cum stipulatione sunnixa. Unde due commutationes uno tinore scripte (x) sunt. Hacta infra | civitate Bergamo.
(L) Petrus diaconus et primicerius subscripsi.
AMBROSIUS EPISCOPUS (y) Dei gra(tia) consensi et subscripsi. + Lazarus diaconus subscripsi.
[+]Ingo presbiter et prepositus a me factam subscripsi.
[+] Tagimpaldus diaconus missus ut supra subscripsi.
[+] Sigefredus presbiter subscripsi. + Arnaldus diaconus subscripsi.
+ Andreas presbiter subscripsi.
+ Peregrinus presbiter subscripsi. (L) Alexander diaconus subscripsi.
(L) Lanfrancus subdiaconus [subscripsi].
Signum # manibus suprascriptorum Iohanni et item Iohanni seu Benedicti | qui suprascriptis rebus hacceserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Giselberti et Teudoldi legem viventes | Romana testes.
(L) Dominicus Nathaneus subscripsi.
+ Tedaldus (z) clericus (aa) suscripssi.
Signum # manibus Ariberti et Dagiberti seu Landefredi qui vocatur Lanzo testes.
(ST) Ardericus notarius sacri palatii scripsi, postraditam complevi et dedi.

(a) Lacuna per circa 10 lettere.
(b) Lacuna per circa 2+10 lettere.
(c) Alexandri nell'interlineo.
(d) Lacuna per circa 10 lettere.
(e) -sus e(st) su rasura.
(f) Lacuna per circa 2+6 lettere.
(g) -e nell'interlineo.
(h) -sa- nell'interlineo.
(i) et scala nell'interlineo.
(j) sine accessio nell'interlineo su rasura.
(k) iusta su rasura.
(l) -ce- nell'interlineo.
(m) Segue et sera eraso.
(n) Segue d erasa.
(o) A coere
(p) Segue rasura di due lettere.
(q) Segue rasura di due lettere.
(r) Così A.
(s) -re nell'interlineo.
(t) A canica
(u) A e(ss)eset
(v) A der(unt)
(w) Così A.
(x) -p- su rasura.
(y) Am(b)r(o)sius e(piscopu)s in monogramma.
(z) La sottoscrizione era stata iniziata nel rigo precedente scrivendo + Tedaldu; successivamente è stata ripresa qui, dilavando della precedente il solo 'signum crucis'.
(aa) -l- nell'interlineo.

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti