Lombardia Beni Culturali

Curia vescovile - Archivio capitolare

159

Cartula commutationis

1040 gennaio, Bergamo.

Dagiberto arcidiacono della Chiesa di Bergamo permuta con Giovanni del fu Martino, da Sovere, un appezzamento di terra arativa con un canale da mulino in Sovere, ottenendo in cambio quattro campi in Sellere, nei vocaboli Sustrazolo, Coalio e Prado.

Originale (A), 4619 (M XVIII). A tergo, di mano dello stesso notaio, annotazione che costituisce la parte finale della minuta del documento: Testes Romani: Andrea qui et Otto et Aistulfo; Petro, Leo, Giselberto. Estimatores: Vincencio | fil(ius) quondam Petri et Martino fil(ius) Mauroni, Iohannes fil(ius) quondam Ausperti de Suare super comutacione | Iohannes fil(ius) quondam Martini [[.......]] Daiberto archiac(onus). Anno Domini mille XL, mense genuarius, in[dicione]| octava. Forse dello stesso notaio o di altra mano del sec. XI minuta di un altro documento, a questo anteriore, ora quasi totalmente svanita e sulla quale appare scritta una nota archivistica moderna: [[...]]| fec[[.....]] dupla defensione [[...]]iano fil(ius) quondam Petri de Clixiano |[[...]]|[[...]]| a [[.....]] Sancte Marie, a montes Dom[[...]]. Sol(idos) octuaginta. Testes Beringerio, | Georgio, Dominico. Anno [[.. m]ille XXXVIII, mense decembris, ind(ictione) octava. Di mano del sec. XII: COM(utacio) Martini de Suare; segue di mano del sec. XIII: in loco et fundo Sillare.

Regesto: SAVIO, p. 51.
Cit. LUPO, II, col. 604; RONCHETTI, II, p. 151.

Pergamena di mm. 380 x 280.
Tra la prima e la seconda sottoscrizione il notaio lascia una riga in bianco, dove, presumibilmente, doveva trovare posto la sottoscrizione autografa del 'missus' del vescovo Giselberto prete e primicerio della Chiesa di Bergamo.

(ST) Hanno ab incarnacione domini nostri Iesu Christi milleximo et quadragesimo, mense genuarius, indicione octava . | Comutacio bone fidei noxitur ęssę contraactum ut vicem emcionis obtineat firmitatem eodemque nexu oblicant | contrathentes (a). Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter domnum Dagibertum archidiaconus de ordine et canonica (b) | Sancti Vincentii sita civitate Bergamo nec non et inter Iohannes filius quondam Martini, de loco Suare, ut in Dei nomine debeant dare, sicut et a presen|ti dederunt ac tradiderunt vicissim sibi unus alteri pars parti per anc paginam comutacionis nomine tradiderunt. In primis de|dit ipse domnus Dagibertus archidiaconus da parte ipsius ecclesie et canonice Sancti Vincentii eidem Iohanni in causa comutacionis nomine | ad proprium abendum, it est pecia una de terra aratoria cum (c) vuasum unum molendino ibi se tenente set tantum via inter medio, | iuris ipsius ecclesie et canonica (d) Sancti Vincencii, quibus ęssę videtur in suprascripto loco et fundo Suare, et est ipsum vasum molendini et predicto | campo prope fluvio (e) Inzine, non multum longe da ponte; et est ipsa pecia de terra simul cum ipso vuaso per mensura iusta tab(u)l(a)s quinqua|ginta: coerit ei a mane ipso fluvio, a meridie Arnaldi, a sera Sancte Marie et Sancti Vincetii (f), a montes Sancti Iulii. Quidem ad vicem recepit ipse Daiberto ar|chidiacono ad parte ipsius ecclesie et canonice similiter in causa comutacionis nomine ad proprium abendum ab eodem Iohanne, it sunt pecies quattu|or de terra campiva iuris ipsius Iohanni, quibus sunt posite in loco et fundo Sillare. Prima pecia dicitur a (g) Sustrazolo; est per mensura iusta tab(u)l(a)s treginta et trex: coerit ei | a mane Landoni, a meridie Iohanni, a sera Mauroni, a montes via. Secunda pecia dicitur in Coalio: coerit ei a mane Landoni et de suis consortis, a meridie comunalia, a (h) sera Iohanni, a montes |[Do]minici; et est per mensura iusta tab(u)l(a)s viginti et sex. Tercia pecia dicitur, est ibi prope (i): coerit ei a mane ipsius Landoni, a sera Petri; et est per mensura iusta tab(u)l(a)s viginti et sex. Quarta (j) | pecia dicitur a Prado: coerit ei a mane et meridie (k) Iohanni, a sera ipsius Landoni, a montes similiter; et est per mensura iusta tab(u)l(a)s quattuordecim. As denique iam dictis rebus sicut superius | legitur una cum accessionibus et ingresoras earum seu cum superioribus et inferioribus suis, qualiter superius legitur in integrum vicissim sibi unus alteri pars parti per anc | painam comutacionis nomine tradiderunt faciendum exinde unusquisque de co receperunt tam ipsi quamque et subcessores vel heredes eorum legaliter proprie|tario nomine quicquit voluerint aut previderint sine omni uni alteri contradicione. Et spoponderunt se ipsi comutatores tam ipsi quamque et subcesso|re (l) vel heredes eorum quisco ab invicem comutacionis nomine tradiderunt in integrum omni tempore ab omni omine defensare. Quidem et ut ordo legis depossit et ad anc pre|videndam comutacionis accesserunt super ipsis rebus ad previdendum it sunt Gislebertus (m) presbiter et primicerius de eadem ordinae et canonicae (n) Sancti Vincenti, | missus domni Ambrosii episcopus episcopio (o) sancte Pergomensis (p) Ecclesie ab eorum et eidem Dagiberti (q) directo, una cum trex boni omines Deum timentes estimatores, corum nomina sunt Vincencio filius quondam | Petri et Martino filius quondam Mauroni et Iohanni filius quondam Martini de suprascripto loco Suare; quibus omnibus estimantibus comparuit eorum (r) et estimaverunt quod melioratas et ampli|atas res reciperet ipse domnus Daibertus archidiaconus ad parte ipsius canonicae ab eodem Ioanne (s) quam dare, et legibus comutacio ipsa ec fieri | posset. De quibus pena inter se posuerunt, ut quis ex ipsis aut subcessores vel heredes eorum quisco ab invicem comutacionis nomine tradiderunt vel si ab | unumquemquem ominem non defensaverint, componant pars parti fidem servandi pena dublis ipsis rebus, sicut pro tempore fuerit meliorata | aut valueri (t) sub estimacione in consimiles (u) locis. Et pro onore archidiaconati mei et nec mihi licead ullo tempore nolle quod volui set quod | a me semel factum vel conscriptum est inviolabiliter (v) conservare promito cum stipulacione subnixa. Unde due cartule comutacio|nis uno tenore scripte sunt. Actum civitate Bergamo. Feliciter.
Signum # man(us) suprascripto Iohanni qui anc car(tulam) comutacionis fieri rogavi ut supra.
Signum # manibus suprascriptorum Vincencii (w) seu Martini et Iohanni qui super ispsis rebus accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Astulfi et Andrei qui et Otto legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Leoni et Petri seu Giselberti testes.
(ST) Ego Vuilielmus notarius et iudex sacri palacii scripsi, postradita complevi et dedi.

(a) Cosė A.
(b) La seconda -a nell'interlineo.
(c) A c senza segno abbreviativo.
(d) A canoca
(e) -o nell'interlineo.
(f) Cosė A.
(g) a probabilmente aggiunta in un secondo tempo nello spazio residuo tra le parole precedente e successiva.
(h) a nell'interlineo.
(i) est - p(ro)pe su rasura che ha causato la perdita del toponimo.
(j) -ta nell'interlineo.
(k) et merid(ie) nell'interlineo.
(l) Cosė A.
(m) Segue rasura di circa 2 lettere.
(n) -no- nell'interlineo.
(o) A ep(iscop)io con -i- aggiunta sotto l'occhiello di p
(p) Cosė A.
(q) et - Dagib(er)ti nell'interlineo.
(r) comparuit eor(um) nell'interlineo.
(s) Ioanne su rasura.
(t) Cosė A.
(u) -les nell'interlineo.
(v) La terza -i- nell'interlineo.
(w) Segue rasura di circa 5 lettere.

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti