Lombardia Beni Culturali

Curia vescovile - Archivio capitolare

4

Cartula commutationis

1061 gennaio, Bergamo.

Attone vescovo della Chiesa di Bergamo, a nome della quale agisce, permuta con Oddone del fu Amilione, da Gorlago e abitante in Bergamo, un prato presso la stessa città, vocabolo Campo Longo, ricevendone in cambio sei appezzamenti, di cui quattro a campo, uno a prato e uno a bosco, siti nel fondo Paeternello, vocabolo Brisianella.

Originale (A), 4493 (M XII). A tergo, di mano del sec. XII/XIII: Comutacio quam (così: si sottintenda fecit) domnus Atto episcopus cum Oddo de Gorgulaco depetia .I. terre in Campo Longo et terris | de Paeternello.

Regesto: LUPO, II, col. 656.

Cit.: JARNUT, Bergamo, pp. 212 nota 315, 258 nota 111.

Pergamena guasta per una macchia allo spigolo superiore destro che interessa la parte terminale dei righi 1-4 e altra macchia, che però non compromette la lettura, verso l'interno, all'altezza dei righi 4-8; mm. 410/390 x 245/225.

(ST) In Christi nomine. Anni ab incarnacione domini nostri Ieh(s)u (a) Christi millesimo sexagesimo (b) primo, mense genuarius, indicione quartadecima. | Comutacio bonei (c) fidei nositur esse contractus ut vice emcionis hobtineit (d) firmitatem eodemque nexu hobllicat con | tradantes. Placuit itaque et bona convenit voluntate inter domnus Ato umilem episcopus sancte Bergamensis Eclesie et [....]| inter Odo filio quondam Amilioni de loco Gorgolaho et modo abitator infra eadem civitate Bergamo qui profesus est ex a nacio | ne sua legem vivere Langobardorum ut in Dei nomine debeant dare sicut a presenti die dedit imprimis ipse domnus | Ato episcopus eidem Hodoni commutatori suo in causa commutaciones nomine suo iure presenti die abendum id est pecia una | de terra prativa iuris ipsius episcopati eiusdem sancte Bergamensis Eclesie et est posita foris ipsius civitate (e) locus qui dicitur Campo Lon | go: si coerit ei a mane vel meridie tua qui supra Hodoni, a muntes detinet Andrea, a sera via; et est per mensura iusta tabules legi | ptimas quinquaginta et septem. Quidem et ad vicem recepit ipse domnus Ato episcopus ad partem eiusdem sui episcopati | ab eodem Odo commutatori suo similiter in causa commutacionis nomine presenti die abendum id est peciesex (f) de terre, qua | tuor campive et una prativa et alia buscosa, iuris sui qui supra Odoni commutatori suo, et est positis in loco et fundo Pa | eternello, locus qui dicitur Brisianella. Primo campo sicoerit ei: a mane Lanfranci, a meridie (g) via, a sera Amizoni, a muntes mihi | reservo; et est per mensura insta tabules (h) legiptimas seaginta et trex. Secundo campo ibi prope: coerit ei a mane et meri | die Lanfranci, a sera Alberti(i), a muntes via; et est per mensura iusta tabules legiptimas treginda et una. Tercia pecia | similiter campo ibi prope: coerit ei a mane Odoni, a meridie via, a sera Alberti; et est per mensura iusta tabules legiptimes quinqua | ginta et una. Quarta pecia similiter campo ibi prope: coerit ei a mane Amizoni, a meridie mihi reservo, a sera Alberti, | a muntes Lanfrancii; et est per mensura (j) iusta tabules legiptimes quadraginta et trex. Quinta pecia quidem busco | sa ibi prope: coerit ei a mane Gosoni, a meridie Lanfransci(k), a sera Amizoni, a muntes via; et est per mensura iusta | tabules vigicti et quinque. Sesta pecia quidem (l) prato: coerit ei a mane Grosoni, a meridie Alberti, a sera | vel muntes Odoni; et est per mensura iusta tabules (m) legiptimes treginta et una. Quidem et ut ordo legis | deposit ad anc previdenda commutacionis acceserunt super ipses pecies terre ad previdendum et estimandum (n) i sunt |Celsus presbiter deadem sancte Bergamensiis Eclesie et filius Lamperti deadem civitate Bergamo et misus domni Atoni episcopi una | cum tribus hominibus Deum timentes estimatores, quorum (o) nomina sunt Alberto filio quondam Vuilielmi et Giselberti filio | quondam *** (p) et Ato filio quondam Lazaroni iudex et fuit abitatores (q) deadem civitate Bergamo, quibus (r) hominibus rectum | cumparuit et ipsi estimatores estimaverunt et dexerunt eo quod meliorata et ampliata causa reciperit ipse domnus Ato | episcopus ad partem eiusdem sui (s) episcopati ab eodem Odo commutatori suo quam ei dare et ac commutacio (t) inter eos | legibus hac firmiter fieri posset. Has autem pecies terre superius dicte vel comutate cum superioribus et inferioribus seu | cum finibus et accesionibus suarum in integrum ipsis commutatoris sibi unus alteri in vicem commutacionis tradiderunt fa | ciendum pars parti a die presenti quod ut superius in commutacione dederunt cum heredibus vel sucsesoribus suorum iure | proprietario nomine quicquit volueritis sine homni uni alteri cum suorumque heredibus vel suscesoribus (u) contradicione. Et spopo | nderunt se ipsi commutatores sibi unus alteri cum suorumque heredibus vel succesoribus suprascriptes (v) pecies terre superius comutate | homni tempore ab omni contradicentes homines defensare. Unde (w) penas inter se posuerunt ut si quis ex ipsiis aut heredibus | vel succesores vel suorum set de ac commutacione removere quesierint et non permanserint innea homnia qualiter | superius legitur vel si ab unocoque homine iam nominates pecies terre sicut superius legitur non defensaverit ad invicem, tunc illa pars que oc | non conservaverit componat ad partem fidem servandi pena nomine suprascriptis pecies terre in duplum sup estimacione inneisdem vel in consi | milis locis sicut pro tempore melioratis fuerit aut valuerit, quia sic inter eos convenit. Et si eidem domini Atoni episcopi propter onore | sacerdocii sui de lege Romana aliquit impedit nec licead eos amodo ullo tempore nulle quod voluit, set | quod ab eo ic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promitto, cum stipulacione subnixa (x). Unde due | cartule commutacione (y) uno tinore scripte sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
Signum # manum (z) suprascripto Od (aa) qui acarta comutacione (bb) fiere rogavi.
Signum # manibus Alberti et Giselberti seu Atoni estimatore sup (cc) ipsius pecie terre acceserunt et e(sti)maverunt (dd).
Signum # manibus Odoni et Alexandri pater et filii legem Rummana viventes testes.
(ST) Liutefredus notarius et iudex scripsi, postraditam complevi et dedi.




(a) Così A
(b) -a- corretta su e
(c) Così A.
(d) Così A.
(e) La prima -i- corretta su e
(f) Così A.
(g) A presenta qui e in seguito l'insolito compendio aridie con segno abbreviativo sull'asta di d
(h) A tabule, ma con segno abbreviativo che taglia l'asta di l
(i) A- su rasura di 2 lettere.
(j) A mmsura, con segni abbreviativi su entrambe le m
(k) Così A.
(l) A ripete q(ui)de(m) con l'unico segno abbreviativo che taglia l'asta della d
(m) A tabules, per intero, con segno abbreviativo superfluo su -l-
(n) Segno abbreviativo superfluo su e-
(o) A quoru per omissione del segno abbreviativo.
(p) Spazio bianco per circa 8 lettere.
(q) -e- corretta su i
(r) A qd, invece di qb, con segno abbreviativo sull'asta di q
(s) -i corretta su o
(t) A co(m)mutocio
(u) Così A.
(v) A stes, per omissione del segno abbreviativo.
(w) Il primo tratto di -n- vergato su altro tratto precedente.
(x) -b- su rasura.
(y) -c- corretta su altra lettera.
(z) -u corretta da ib
(aa) Segue una lettera erasa.
(bb) A comutacioone
(cc) Così A, probabilmente per sup(er), con omissione del segno abbreviativo.
(dd) A e(sti)maver(unt)

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti