Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Ieh(s)u (a) Christi millesimo sexage | simo sesto, mense iunius, inditione quarta. Comutatio bone fidei noscitur | esse contracta (b) ut vice emptionis obtineat firmitatem eodemque nexu ob|ligant contrahentes. Placuit itaque bona convenit voluntas inter domn[um]|Marinum presbiterum et prepositum ecclesia vel canonicę Sancti Alexandri Bergomensis Eclesię| nec non et inter Gandulfum filium quondam Petri de eadem civitate Bergamo, qui | professi sunt ex natione sua lege vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debeant | dare, sicut a presenti dederunt vicissim sibi unus alteri comutationis nomine. In pri|mis dedit ipse domnus Marinus presbiter et prepositus in causa comutationis eidem Gan|dulfo comutatori suo presenti die habendum id est petia una de terra aratori|a, iuris predictę ecclesię vel canonicę Sancti Alexandri, et est posita in loco et fundo (c)|Tege: coeret ei a mane rivus aquę, a meridie via, a sera rivus Ursoni, a montes |Sanctę Agathę; et est petia ipsa de terra per mensuram iustam tabules duocenti de|cem et septem. Quidem ad vicem recepit ipse Marinus presbiter et prepositus ad partem predic|te ecclesię vel canonicę habendum ab eodem Gandulfo comutatore suo melio|ratam et ampliatam (d) sicut lex iubet, id sunt petię quindecim de terra, duodecim | ex eis sunt aratorię et tres cum arboribus castaneis super habentibus, iuris suprascripti | Gandulfi, et sunt positę in loco et fundo Bonate Subteriore. Prima petia | campiva iacet in loco qui dicitur Alberia: coeret ei a mane de eredibus quondam Adami, a meridie |Iohanni, a sera murario, a montes Sancti Georrii. Secunda petia ibi prope: coeret ei a mane Sancti Ale|xandri, a meridie de eredibus quondam Adami, a sera Petri, a montes Lanfranci. Tertia simi|liter (e) ibi prope: coeret ei a mane Vuilielmi, a sera murario, a montes Giselberti. Quarta pe|tia est in loco qui dicitur Castanee de Dongane (f): a mane via, a meridie Sancti Alexandri, a sera |Vuilielmi, a montes similiter. Quinta dicitur Ramello: coeret ei a mane et montes tenet Albertus, a meridi|e Mauroni, a sera Lanfranci. Sesta petia dicitur Durello: coeret ei a mane de heredibus A | dami, a meridie Lanfranci, a sera Iohanni, a montes de heredibus Alberici. Septima petia dicitur Tri|viago: a mane Ambrosii, a meridie Sancti Alexandri, a sera Sancti Vincentii, a montes Sancti Abun|di. Octava petia ibi prope: a mane Vuilielmi, a meridie Sancti Abundi, a sera Lanfranci, a | montes Iohanni. Nona petia dicitur Nisiacho: a mane Iohanni, a meridie Lanfranci, a sera Petri, a montes mu|ro. Decima petia dicitur a Brembo: a mane de heredibus quondam Andrei, a sera Petri, a montes Ripra | ndi. Undecima petia ibi non longe: ab omnibus partibus Petri. Duodecima petia | ibi prope: a mane Riprandi, a sera Teudaldi, a montes de heredibus quondam Adami. Prima petia | casteneta in loco qui dicitur a la Strada: a mane Petri, a meridie Iohanni, a sera Iohanni presbiteri, a montes Bran | dulfi. Secunda casteneta ibi prope: a mane Petri, a meridie de heredibus quondam Alberici, a sera via (g), | a montes Brandulfi. Tertia similiter ibi non longe: a mane Iohanni et Petri, a sera item Petri, a montes |Agimoni; et sunt suprascripte quindecim petię de terra totę insimul per mensuram iustam perti|cas iugiales tredecim et dimidia. Quidem et ut ordo legis depossit ad hanc previ|dendam comutationem accesserunt superscriptas petias terrę ad previdendum id est |Andrea presbiter de ordine iamdictę ecclesię Sancti Alexandri missus eiusdem Marini| presbiteri et prepositi ab eo directus una cum tribus aliis hominibus Deum timentibus estimato|ribus, id sunt Iohannes filius item Iohanni et Dominicus filius quondam Georrii et Liutefredus filius quond | am Borningi, omnes de iamdicta civitate Bergamo, quibus omnibus rectum comparuerit | et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo quod melioratam et ampliatam | causam receperet (h) ipse domnus Marinus presbiter et prepositus ab eodem Gandulfo comutato|re suo presenti tempore ad partem iamdictę ecclesię vel canonicę habendum quam ei da|ret, et hoc comutatio inter eos legibus fieri potest. Has denique iamdictas petias terrę | superius dictas vel comutatas una cum finibus et accessionibus seu cum superioribus et infe|rioribus sicut supra legitur in integrum ipsi comutatores sibi unus alteri commutationis nomine | tradiderunt, fatiendum exinde pars parti de quibus ut supra in comutatione | acceperunt tam ipsi quam et heredes vel successores suorum a die presenti iure proprie|tario nomine legibus quicquid previderint, sine omni uni alterius suorumque heredum vel successo|rum contraditione. Et spoponderunt sibi unus alteri quod ut supra in comutatione dede|runt ab omni homine defensare; de quibus penam inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut he|redes vel successores suorum se de hac comutatione removere quesierit et non perman|serint in eis omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque homine quod in comutatione | dederunt non defensaverint, componat pars que hoc non conservaverit parti fidem | servanti (i) penam nomine suprascriptis rebus comutatis in duplum, sicut pro tempore melioratę fue|rint sub estimatione in eisdem vel in consimilis locis. Et si eidem Marino presbitero et preposito | lex Romana aliquid impedit nec liceat ei amodo ullo tempore nolle quod voluit, | sed quod ab ipso ic semel factum est inviolabiliter conservare promisit, cum stipulatione (j)| subnixa. Unde due cartulę comutationis uno tenore scriptę sunt. Actum eadem civitate Bergamo (k).
Signum ### manibus suprascriptorum Liutefredi et Dominici seu Iohanni estimatores qui suprascriptas | petias terrę accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum ## manibus Giselberti et Odoni testes Romana lege viventibus.
Signum ### manibus Lanfranci et Redaldi seu Ambrosii item testes.
(ST) Arnaldus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) Così A.
(b) Così A.
(c) A fun
(d) Si sottintenda rem
(e) La seconda -i- nell'interlineo.
(f) La prima n nell' interlineo.
(g) -a nell'interlineo.
(h) Corretto da recepit con -i- modificata in e, -t erasa e -ret aggiunto di seguito.
(i) A servantti con la prima -t- corretta su altra lettera parzialmente erasa.
(j) -ne nell' interlineo.
(k) Bergamo nel rigo sottostante presso il margine destro.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis