Lombardia Beni Culturali

Curia vescovile - Archivio capitolare

68

Cartula comutationis

1074 marzo, Bergamo

Attone vescovo della Chiesa di Bergamo, a nome della quale agisce, permuta con Guido notaio del fu Alberico, da Bergamo, un terreno a orto e vigna nella stessa città, vocabolo Vite di s. Benedetto, ricevendone in cambio una vigna, anch'essa nella stessa città.

Originale (A), 4620 (M XVIII). A tergo, di mano del sec. XII: Comutacio capello Sancti Benedicti.

Cit.: JARNUT, Bergamo, pp. 193 nota 222, 210 nota 306.

Pergamena gravemente danneggiata dall'umidità con ampia perdita di membrana; mm. 355/330 x 333. L'estensione delle lacune, data la concomitanza dei guasti sia a sinistra sia a destra, è difficile da valutare e il calcolo che se ne dà risente necessariamente di qualche approssimazione.

[(ST)] [In Christi nomine.] [Anno ab incar]natione domini nostri Iesu Christi milleximo septuageximo quarto, mense martius, inditione duodecima. Comuta[tio bone fidei noscitur esse contractus u]t vice emtionis obtineat firmitatem eodemque nexu oblicant contradantes. Placuit itaque et bona conveni[t voluntatem inter domnus][Ato episcopus de episcop]atu sancte Bergomensis Eclesie nec non et inter Vuido notarius filius quondam Alberici, de civitate Bergamo, qui profesi erant [ex natione sua lege vivere Langobardorum][ut] in Dei nomine debeant dare, sicut et a presenti in primis dedit ipse domnus Ato episcopus eidem Vuidoni notario in comu[tationis nomine ...](a)petia una de terra ortiva et vidata insimul tenente iuris Sancti Benedicti et episcopatum sui, que est eclesia constituta [... ...](b) infra eadem civitate Bergamo, locus ubi dicitur Vite suprascripti Sancti Benedicti: coeret ei a mane et montes suprascripti Sancti Benedicti, [a meridie ... a](c) sera via et in aliquit suprascripti Petri et de suis germanis; et est petia ipsa de terra per iustam mensuram tabulas legiptimas sex. Quidem [ad vicem recepit ipse domnus Ato episcopus ad] parte eiusdem Sancti Benedicti et episcopatum sui presenti die abendum ab eodem Vuidone (d) notario comutatore suo similiter in [causa comu tationis nomine] id est petia una de terra vidata iuris ipsius Vuidoni notario, que est poxita infra eadem civitate Bergamo, locus ubi dicitur [...: coeret ei a mane](e) et a meridie detinet Arnoldo, a sera Iohanni, a montes ipsius Vuidoni subservante; et est petia ipsa de terra vidata per iustam mensuram ta |[bulas legitimas de]cem et pedes dui. Quidem et ut ordo legis depossit ad anc previdendam comutationem acceserunt super ipses peties terre ad previdendum |[et estimandum hii sunt][P]etrus subdiaconus de ordine eiusdem sancte Bergomensis Eclesie (f) et missus suprascripti domni Atoni episcopi una cum tribus ominibus Deum timentes estimator[es quorum nomina sunt][Alexan]dro et Alberto seu Aldebrando, quibus ominibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo quod meliora|[ta et ampliata causa recipe]ret ipse domnus Ato episcopus ad partem eiusdem Sancti Benedicti et episcopatum sui et ab eodem Vuidone notario comutatore suo, quam ei da |[ret et ac commutatio inter] eos legibus ac firmiter fieri posset. As autem peties terre superius dicte vel comutate, cum superioribus et infe |[rioribus seu cum fi]nis et accexionibus suarum in integrum, ipsi comutatores sibi invicem in comutatione tradiderunt, fatien[dum exinde pars parti a d]ie presenti quod ut supra in comutatione dederunt cum eredibus et (g) succesoribus suorum iure propieta[rio nomine quicquid voluerint sine omni uni alterius] eorumque eredibus vel succesoribus contraditione. Et spoponderunt se ipse domnus Ato episcopus cum suis [succesoribus et ipse Vuido notarius cum suis ere]dibus supradictes peties terre cum omnia super abente sicut superius legitur in vice comuta[tionis sibi invicem omni temp]ore ab omni contradicentes omines defensare. Unde pena inter se posuerunt ut quis ex ipsis a[ut eredes suprascripti Vuidonis vel s]uccesoribus eiusdem domni Atoni episcopi se de ac comutatione removere quexierint et non permanseri[nt in ea omnia qualiter superius l]egitur vel si ab unoquoque omine iam dictes peties terre sicut superius legitur cum omnia super abente quod ad in[vicem dederunt non defensav]erint, tunc illa parx que oc non conservaverint componat ad parte fidem servantis pena nomine suprascriptes pe |[ties terre in du]plum sub estimatione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore melioratis fuerint aut valuerint | sub estimatione (h) in consimilis locis, quia sic inter eis convenit. Unde due cartule comutationis uno tenore scripte sunt. | Et si eidem domni Atoni episcopi propter onorerm sacerdotii et episcopatum sui de legem Romana aliquit impedit nec eis liceat | amodo ullo tempore nolle quod voluit, set quod ab eo ic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promisit, cum sti | pulatione subnixa. Actum eadem civitate Bergamo.
(ST) Vuido notarius a me facta subscripsi.
Petrus (i) subdiaconus missus fui, subscripsi.
Signum # manibus Alexandri et Alberti seu Aldebrandi qui super ipses peties terre acceserunt et estimatoribus fuerunt ut supra.
Signum # manibus Alberti et Odoni seu Bertari legem viventes Langobardorum testes.
Signum # manibus Alexandri et Iohanni legem viventes Romana testes.
(ST) Aribertus notarius scripsi, postraditam complevi et dedi.




(a) Lacuna per circa altre 13 lettere all'inizio di r. 5.
(b) Lacuna per circa 8 lettere, che prosegue all'inizio del rigo seguente per circa altre 15 lettere.
(c) Lacuna per circa altre 12 lettere all'inizio di r. 7.
(d) -ne nell'interlineo.
(e) Lacuna per circa altre 10 lettere alla fine di r. 9.
(f) ecl(e)s(i)e nell'interlineo.
(g) deder(unt) - et su rasura.
(h) Così A a ripetizione di quanto espresso al rigo precedente.
(i) Il ST di Guido, spingendosi in basso, ha forse impedito a Pietro suddiacono di mettere il suo signum all'altezza della sua sottoscrizione.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti