Lombardia Beni Culturali

Curia vescovile - Archivio capitolare

148

Cartula comutationis

1085 novembre, Bergamo.

Reginfredo arcidiacono della canonica di S. Vincenzo della Chiesa di Bergamo, in nome della quale agisce, permuta con Leone del fu Teuperto, abitante in Zanica, una terra in questa località ricevendo in cambio altra terra arativa nel medesimo luogo, vocabolo Prato Cordale.

Originale (A), 1455 (F II). A tergo, di mano del sec. XII: De Vezanica.

Pergamena scurita lungo il margine destro, con macchie di umidità in corrispondenza delle rr. 12-14 ed erosione da microrganismi nell'angolo inferiore sinistro; mm. 436/428 x 184/177.
La data topica si estende fino alla fine del rigo per un artificioso prolungamento dei tratti orizzontali delle t e del tratto con cui si completa l'occhiello della g.
Malgrado la forma soggettiva la sottoscrizione di Arnaldus iudex è di mano del rogatario, cui si deve anche il signum tabellionatus che la precede, usato qui in luogo del più consueto signum crucis.
Per le osservazioni sui dati cronologici si veda il documento n.123.

(ST) In Christi nomine. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi millesimo octua | gesimo quinto, mense novembris, inditione nona. Comutatio bone fidei nos | scitur (a) esse contracta ut vice emptionis obtineat firmitatem eodemque nexu (b)| obligat contraentes. Placuit itaque, bona convenit voluntas inter Regin | fredum archidiaconum de ordine Sancti Vincentii Pergamensis Ecclesie nec | non et inter Leonem filium quondam Teuperti, habitator in loco Vetianica, qui pro | fessi sunt ex natione sua lege vivere Langobardorum, ut in Dei nomine (c) | debeant dare, sicut a presenti dedit in primis ipse Reginfredus archidi | aconus eidem Leoni comutatori suo in causa comutationis nomine suo iure | presenti die habendum, id est petia una de terra iuris ipsius ecclesie Sancti Vin | centii et est posita in suprascripto loco et fundo Vetianica; coeret ei: a mane et montes | via, a meridie Sancti Alexandri, a sera ipsius Sancti Vincentii; et est per mensuram iu | stam pertica una. Quidem ad vicem recepit ipse Reginfredus archidiaconus | ad partem predicte ecclesie ab eodem Leone comutatore suo similiter in causa | comutationis nomine presenti die habendum, id est petia una de terra arato | ria iuris ipsius Leonis sui comutatoris, est posita in suprascripto Vetianica (d), iacet | in loco qui dicitur Prato Cordale; coeret ei: a mane via, ab aliis partibus eiusdem Sancti | Vincentii; et est per mensuram iustam perticas duas. Quidem, et ut ordo legis depo | ssit (e), ad hanc previdendam comutationem accessit super ipsas petias terre | ad previdendas et estimandas, id est Iohannes subdiaconus de supradicta ecclesia, | missus eiusdem Reginfredi archidiaconi, una cum tribus aliis hominibus Deum ti | mentibus estimatoribus, quorum nomina sunt Andrea et Iohannes atque item Iohannes (f) habitatores | eodem loco Vetianica, quibus omnibus rectum comparuit, et ipsi estimatores | estimaverunt et dixerunt eo quod melioratam et ampliatam rem acciperet ipse Re | ginfredus archidiaconus ad partem predicte ecclesie ab (g) eodem Leonem | comutatore suo quam ei daret, et hec comutatio inter eos legibus ac fir | miter fieri potest. Has autem petias terre superius dictas vel comutatas, | cum superioribus et inferioribus seu cum fìnibus et accessionibus suarum in integrum | ipsi comutatores sibi unus alteri in vicem comutationis tradiderunt, | fatiendum (h) pars parti a die presenti quod ut supra in comutatione dederunt | cum heredibus vel successoribus suorum proprietario nomine (i) quicquid voluerint, sine | omni unius alterius suorumque heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt | se ipsi comutatores sibi unus alteri cum heredibus vel successoribus suorum | suprascriptas petias terre superius dictas vel comutatas omni tempore ab omni contra | dicente homine defensare. Unde penam inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut heredibus | vel successoribus suorum se de hac comutatione removere quesierit et non per | manserint in eis omnia qualiter supra legitur, vel si ab unoquoque homine | iam nominatas petias terre non defensaverit, tunc illa pars que hoc non conservaverit | componat parti fidem servanti penam nomine suprascriptas petias terre in duplum in eis | dem vel in consimilis locis, quia sic inter illos convenit. Et si eidem Reginfredo archi | diacono lex Romana aliquid impedit, nec liceat ei amodo ullo tempore | nolle quod voluit, sed quod ab ipso ic semel factum est inviolabiliter conservare | promisit, cum stipulatione subnixa. Unde due cartule comutationis uno | tenore scripte sunt. Actum suprascripta civitate Pergamo.
+ Reginfredus archidiaconus a me facta subscripsi.
+ Iohannes subdiaconus (j) a me (k) subscripsi.
Signum ### manibus suprascriptorum Andrei et Iohanni seu item Iohanni estimatores qui super ipsas | petias terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum ### (l) manibus Vuilielmi et Ottoni seu Pachani atque Alberici et Alberti testes (m).
(ST) Arnaldus iudex interfui et subscripsi.
(ST) Lanfrancus notarius scripsi, post traditam complevi et dedi.




(a) La prima -s- nell'interlineo per mancanza di spazio in fine rigo.
(b) -u nell'interlineo per mancanza di spazio in fine rigo.
(c) -e nell'interlineo per mancanza di spazio in fine rigo.
(d) Così A: si sottintenda loco et fundo
(e) Così A
(f) ite(m) Ioh(anne)s aggiunto, come pare, in un secondo tempo nell'apposito spazio lasciato in bianco, dato il modulo più piccolo delle lettere.
(g) A hab
(h) A propriamente fatiend(u) in quanto il notaio Lanfranco VII è solito esprimere, dopo la -d- con asta tagliata dal segno abbreviativo, la -m finale.
(i) Così A: si sottintenda iure
(j) A subdiacom(us)
(k) Segue s(ub)s(crip)s(i) con la prima s- corretta, come pare, da f: il sottoscrittore stava per scrivere facta; poi accortosi dell'errore, ha tentato di rimediare sovrapponendo alla lettera già tracciata il compendio per subscripsi, ma non soddisfatto del risultato ha ripetuto subscripsi per intero.
(l) Il simbolo convenzionale a graticcio è in difetto di due unità rispetto all'effettivo numero dei testimoni.
(m) testes nel rigo sottostante presso il margine destro.

Edizione a cura di Giuliana Ancidei
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti