Lombardia Beni Culturali

Curia vescovile - Archivio generale Mensa

218

Cartula comutationis

1089 novembre, Almenno.

Arnolfo vescovo di Bergamo permuta in nome della sua Chiesa con Ariprando del fu Teodaldo, da Redona, sei appezzamenti di terra (un sedimen e cinque arativi) in località Corte Morgola (Borgo Palazzo - BG), nei vocaboli Breidela presso il molino detto Clericus, a Ridunca e Campo de Palaxo, ricevendone in cambio diciotto in località Redona, di cui uno a vigna in vocabolo Faleto, due a prato nei vocaboli Panigale e Gazanica, uno a bosco e i restanti arativi nei vocaboli Vite da Teia, Carale, Truncolana, a la Midata, Dalvite, Campo de Cornasco, ad Cornasco de [...], Campo de la Coa, Roboreto desuper Tegia.

Originale (A), Diplomata seu iura episcopatus Bergomi, II, 24.

Cit: JARNUT, Bergamo, pp. 241 nota 45, 252 nota 88.

Pergamena di formato irregolare danneggiata da rosure su entrambi i margini laterali e macchie di lieve entità nella parte superiore; mm. 435/390 x 290.

(ST) Anno ab incarnacio[ne] domini nostri Iesu Christi millesimo octuagesimo nono, mense november, inditione duodecima. Comutatio bone [fidei]| nositur esse contractum ut vice emtionis obtineat firmitate eodemque nexu obligant contradantes. Placuit itaque bona convenit volu[ntas]| inter domnum Arnulfum umilem episcopum sancte Pergomensis Eclesie nec non et inter Ariprandus, de Raudona, filius quondam Teodaldi, qui professus est leg[e vivere]| Langobardorum, ut in Dei nomine debeant dare, [sicut] a presenti dedit in primis ipse domnus Arnulfus episcopus eidem Ariprandi comutatore [suo in]| causa comutationis nomine suo iure presenti die abendum, id est peties quinque de terra, due clausure cum edifitiis casarum et vite seu arb[oribus super]| abente una se tenente, et quattuor aratorie iuris ipsius episcopati sancte Pergomensis Eclesie; et sunt posite in loco Curte Murgula. Pri[ma petia]| que est sedimen iacet infra ipso loco; coerit ei ad super totam: a mane detinent Melio et Ambrosius terram de ipso episcopato, a meridie detinet Alexander (a) [et][Ambro]| sius terra similiter de ipso episcopato, a sera via et aqua, a montes detinet Lanfrancus; et est area de ipse clausure per mensura iusta iugea una et tabul(e)s **** (b) . | Secunda petia aratoria iacet in Breidela iusta molendinum qui dicitur Clericus; coerit [ei: a mane] detinent Liutifredus et Lanfrancus et Albertus seu Petrus[....]|Rotipaldus, a reliquis partibus via; et est per mensura iusta iuge due (c) et tabul(e)s *** (d). Tertia petia similiter aratoria ib[i prope], | via tantum inter medio; coerit ei: a mane ipsa via, a meridie aqua curria, a sera detinet Stefanus et Melio et a montes eodem Melio terra de ipso episcopato; et est p[etia]| ipsa per mensura iusta iugea una (e) et tabul(e)s ****. Quarta petia aratoria iacet a Ridunca; coerit ei: a mane pasculum, a meridie et a sera detinet Albertus, a [montes]| via; et est per mensura iusta pertices tres (f) et tabul(es) ***. Quinta petia aratoria iacet a locus ubi dicitur Campo de Palaxo; coerit ei: a mane et sera seu a montes detinet Pagan[..], | a meridie currit sariola; et est petia ipsa de terra per iusta mensura pertices octo et tabul(e)s *****, et si amplius in predictis coerentiis inventum fuerit, similiter maneat (g). Quidem ad vicem recepit ipse domnus Arnulfus episcopus a[d par]| tem eiusdem sui episcopati ab eodem comutatore suo similiter in causa comutationis nomine presenti abendum (h) iuris predicti sui episcopati, id sunt petiis decem et oct[o de]| terra, una vidata et due prative cum aliquantum de busco et quattuordecim aratorie et una roboreta, iuris ipsius Ariprandi comutatori suo, et su[nt]| posite in eodem loco et fundo Raudona. Prima (i) petia de vite iacet a locus qui dicitur Faleto; coerit ei: a mane via, a reliquis partibus Auberti. Secunda petia de prato [...]|[i]n Panigale cum aliquantum de busco; coerit ei: a mane brolio comuno donicale (j), a meridie Sancti Georii, a sera Nigroni, a montes detinet Bruno. Tertia peti[a ...]| prativa iacet in Gazanica; coerit ei a mane terra predicti Ariprandi de sorte qui dicitur de Pomario et in aliquit Lanfranci, a meridie Lanfranci et in aliquit Ni[groni], a |[se]ra Alloni, a montes Auberti. Quarta petia aratoria iacet a locus ubi dicitur Vite da Teia; coerit ei: a mane comunalia, a meridie Auberti, a sera et a montes Nigroni. Q[uinta petia]| aratoria iacet in Carale; coerit ei: a mane via, a meridie Sancte Marie, a sera Auberti, a montes detinet Vital(is). Sesta petia similiter aratoria iacet ibi prop[e; coerit ei:]| a mane detinet Urso, a meridie Nigroni, a sera via, a montes Lanfranci (k). Septima petia item aratoria ibi non longe; coerit ei: a mane et sera via, a meridie et [a montes]|Nigroni. Octava petia, similiter non multum longe, aratoria; coerit ei: a mane via, a meridie de filii quondam Iohanni qui dicitur Albergi, a sera Nigroni, a montes Auberti. Nona [petia simili]| ter aratoria iacet in predicto Carale iusta Businito; coerit ei: a mane via, a meridie terra predicti Ariprandi de sorte de Pomario, a sera Rainfredi archidiacon[i], a montes [Ni gr]oni. Decima petia item aratoria iacet a locus qui dicitur Truncolana; coerit ei: a mane Auberti, a meridie via, a sera Nigroni, a montes Lanfranci. Undecima pet[ia arato]| ria iacet a locus qui dicitur a la Midata; coerit ei: a mane via et in aliquit Nigroni, a meridie Auberti et in aliquit via, a sera Sancte Marie, a montes Nigroni. Duodecima petia iacet [...](l) ; | coerit ei: a mane Auberti et Nigroni, a meridie Auberti, a sera Sancte Marie et Auberti, a montes via. Tertiadecima petia iacet in breida qui dicitur Dalvite; coerit ei: a mane vi[a, a meridie]|[N]igroni, a sera item via, a montes Auberti. Quartadecima petia dicitur Campo de Cornasco; coerit ei: a sera via, a relique partes Auberti. Quintadecima petia dicitur ad Cornasco de [.....; co]erit ei: a mane via et Nigroni, a meridie Nigroni, a sera Auberti et Nigroni et in aliquit detinet Urso ferrarius terra Rainfredi archidiacon(us)(m). Sestadecima petia iacet in [...]allio (n); coerit ei: a mane via, a meridie Nigroni, a sera et a montes Auberti. Septimadecima petia iacet a campo qui dicitur de la Coa iusta via antica; coerit ei: a mane [...](o) | reliquis partibus via. Et sunt tote insimul predictis petiis terre in suprascriptis coerentiis inter terris arabilis et vineis seu pratis per iustam mensuram iugees (p) novem. [Octava de]cima petia de terra buscuosa (q) dicitur Roboreto desuper Tegia; coerit ei: a mane Auberti, a meridie Nigroni et a sera, a montes terra predicti Ariprandi; et est area [...](r) | per mensura iusta iugea legiptima (s) una. Quidem et ut ordo legis depossit ad hanc previdendam comutationem accesserunt super ipses peties terre ad [previdendum et] estimandum id sunt Petrus diaconus de eadem ordine sancte (t) Pergomensis Eclesie et missus eiusdem domni Arnulfi episcopi, una cum tribus hominibus Deum timentes e[stimatores q]uorum nomina sunt Oddo et Adamme seu Petrus de eadem civitate Pergamo, quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo quod [meliorata et am]pliata causa (u) reciperet ipse domnus Arnulfus episcopus ad partem ipsius sui episcopati ab eodem Ariprando comutatore suo quam ei daret, et hac comuta[tio ... in]ter (v) eos hac firmiter fieri posset. Has autem peties terre superius dicte vel comutate cum superioribus (w) et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suarum [in integrum ipsi comu]tatores sibi unus alteri in vice comutationis tradiderunt fatiendum par (x) parti a die presenti quod ut supra in comutatione dederunt cum heredibus et succes[soribus suomm iur]e proprietario nomine quicquit voluerint sine omni uni alterius suorumque heredibus vel successoribus contraditione. Et spoponderunt se ipsi comutatores sibi un[us alteri cum he]redibus et successoribus suorum suprascriptes peties terre superius comutate (y) omni tempore ab omni cotradicentes homines defensare; unde pena inter se posuerunt ut si [quis ex ipsis aut] heredibus vel successores suorum se de hac comutatione removere quesierit et non permanserit in ea omnia qualiter supra legitur, vel si ab unoquoque homine i[pses pet]ies terre, sicut superius legitur, non defensaverit ad invicem, tunc illa pars que hoc non conservaverit componat (z) ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum [sub e stim]atione in eisdem vel in consimilibus locis sicut pro tempore fuerit melioratis aut valuerint, quia sic inter eos (aa) convenit. Et si eidem Arnulfi episcopi propter honorem sac[erdotii]| seu episcopati sui lex Romana aliquit impedit, nec liceat eum amodo ullo tempore nolle quod voluit set quod ab eo factum hic semel vel quod scriptum est inviolabiliter [conservare pro]misit, cum stipulatione subnixa. Unde due cartule comutationis uno tinore scripte sunt. Actum in castro Leminne.
[Sig]num # manuum suprascriptorum (bb) Odoni et Adammi seu Petri qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
[Sig]num # manuum Alberti et Lanfranci legem Romana professi testium.
[Sig]num # manuum Auprandi et Vuidoni seu Altitii legem Langobardorum viventes testium.
[(ST)] Ego Olricus notarius sacri palatii scripsi, post traditam complevi et dedi.




(a) A Al(e)xandr per omissione del segno abbreviativo sull'asta di d.
(b) Spazio bianco per circa 12 lettere.
(c) due scritto in un secondo tempo in uno spazio bianco per circa 12 lettere.
(d) Spazio bianco per circa 15 lettere.
(e) una aggiunto forse in un secondo momento.
(f) tres aggiunto in un secondo momento.
(g) et - maneat nell'interlineo.
(h) Così A; si sottintenda die
(i) Su -i- segno abbreviativo superfluo.
(j) Così A
(k) -ci corretto su altra lettera.
(l) Lacuna per circa 7 lettere.
(m) Così A
(n) Lacuna di circa 7 lettere che si estende al rigo successivo per altre 2 lettere.
(o) Lacuna per circa 7 lettere.
(p) Così A
(q) -a corretta da e
(r) Lacuna per circa 8 lettere.
(s) A legipptima con la seconda -p- corretta da s
(t) -c- corretta da e
(u) -u- nell'interlineo.
(v) Lacuna per circa 5 lettere.
(w) A sup(er)riorib(us)
(x) Segue s depennata ed erasa.
(y) Segue una piccola s di altra mano, come pare.
(z) -o- aggiunta entro il semicerchio della c
(aa) e- aggiunta in un secondo tempo tra la -t di int(er) e -os
(bb) Il compendio s(upra)s(crip)tor(um) aggiunto parte sul rigo e parte nell'interlineo.

Edizione a cura di Giuliana Ancidei
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti