Lombardia Beni Culturali
50

Cartula commutationis

1125 febbraio.

Bertaro, abate <del monastero> del S. Sepolcro di Astino, di legge longobarda, dà a Pietro, figlio del fu Leobardo, di Bergamo, pure di legge longobarda, un appezzamento di terra vitata sito fuori la città di Bergamo, ove dicesi ad Sanctum Donatum - già donato in precedenza da Pietro al medesimo monastero -, ricevendo in cambio tutte le terre siti in località detta Prata Poniga, cedute mediante una carta di vendita da Guglielmo Sivuardi al predetto Pietro. Lo stesso giorno, Pietro dà al monastero anche tutto quanto da lui posseduto, da parte di Gugliemo Sivuardi, dall'episcopato <di Bergamo> dietro il pagamento di un fitto annuo.

Originale, BCBg, Collezione di pergamene, perg. 2057 [A]. Regesto Guiducci, p. 130. Nel margine inferiore del recto, di mano del sec. XIII: scilicet d(e)n(arios) .II. et hos emimus .MCCXLIII.. Nel verso, di mano del notaio: Cartula co(m)mutationis fecit Petrus Leobardi, completata da mano del sec. XIII: de Prata Polenga cum abbate Bertaro; di mano del sec. XIII: Die martis ultimo mensis madii .MCCXXXIII. indic(ione) sexta. Vissa | fuit hac carta per probam ex parte monasterii de Astino contra co(mun)e Pergami per | me Henricum Custodis Adelaxi not(arium); segnature di epoca moderna, tra cui segnatura Guiducci: E 26.

Cf. CREMASCHI, Le origini del monastero, p. 10 (nota 33); MENANT, Nouveaux monastères, pp. 283 (nota 62), 302 (nota 135), 305 (nota 149).

Nonostante qualche modesta abrasione, la pergamena appare complessivamente in buono stato di conservazione.
Circa il contenuto, cf. doc. n. 48.

(SN) In Christi nomine. Anno ab incarnatione d(omi)ni nostri Iesu Christi mill(esimo) centesimo vigesimo | quinto, mense feb(roarii), ind(itione) tercia. Comutacio bone fidei noscit(ur) esse contractus ut vice e(m)ptionis | obtineat firmitatem eodemque nexu obligat contrahentes (1). Placuit itaque et bona convenit | voluntas inter domnum presbiterum Bertarum, abbatem Sancti Sepulchri de Astino, necnon et inter Petrum, | filium c(on)da(m)Leobardi, de civitate Pergami, qui professi s(un)t ex natione eorum lege vivere Langobardorum, | ut in Dei nomine debeant dare sic(ut) a presenti dedit in primis ipse domnus Bertarus abbas eidem | Petro co(m)mutatori suo, in causa co(m)mutacionis nomine, suo iuri, presenti die habendum, id est | petiam unam de terra vidata iuris eiusdem monasterii quam habere visu(s) est foris ipsa civitate, | ubi d(icitu)r ad Sanctum Donatum quam ipse Petrus iudicaverat eidem monasterio. Quidem ad vicem | recepit ipse domnus abbas, ad partem sui monasterii, similit(er) in causa co(m)mutacionis | nomine, suo iuri, presenti die habendum, id est omnes illas res terretorias, quas Vuilielmus Sivua|[r]di vendidit eidem Petro Leobardi per cartulam (2) unam vend(ition)is, quę s(un)t posite in loco qui d(icitur)| P(ra)ta Poniga, et per eius singula vel vocabula loca, inintegrum. Quidem et ut ordo legis deposcit (3) ad | hanc previdendam co(m)mutacionem accessit super ipsas res terretorias ad previdendas et esti|mandas, id est Alcherius de Bonate, missus eiusdem domni Bertari abbatis, una cum | duobus aliis hominibus Deum timentibus estimatoribus, quorum nomina s(un)t Petrus presbiter et Landulfus | Camerarius, quibus omnibus rectum co(m)paruit et ipsi estimatores estimaver(unt) et dixer(unt)| eo quod melioratam et a(m)pliatam causam acciperet ipse domnus abbas, ad partem sui mona|sterii, ab eodem Petro co(m)mutatore suo, quam ei daret, et hec co(m)mutacio inter eos | legibus ac firmit(er) fieri posset. Has aut(em) s(upra)d(ic)tas omnes res terretorias superius dictas | vel co(m)mutatas, cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suarum, | inintegrum, ipsi co(m)mutatores sibi unus alteri in vice co(m)mutacionis tradider(unt) faciendum | pars parti a die presenti quod ut sup(ra) in co(m)mutacione deder(unt) cum her(e)d(i)bus et successoribus | suorum iure proprietario quicquid voluerint sine omni unus alterius suorumque heredum vel suc|cessorum contrad(itione). Et spoponder(unt) se ipsi co(m)mutatores sibi unus alteri s(upra)d(ic)tas res terre|torias sic(ut) sup(ra) l(egitur) omni te(m)pore ab omni contrad(icen)te homine defensare; unde pęnam in|ter se posuer(unt) ut si quis ex ipsis aut suorum heredum vel successorum se de hac co(m)mutaci|one removere quesierit non permanserint in eis omnia sic(ut) sup(ra) l(egitur) vel si ab uno|quoque homine ia(m) nominatas res terretorias sic(ut) sup(ra) l(egitur) non defensaverint, tunc illa pars quę | hoc non conservaverit co(m)ponat parti fide(m) servanti, pęne nomine, s(upra)d(ic)tas res terre|torias in duplum in eisdem vel in consimilibus locis, quia sic inter se convenerunt. | Unde due cartule co(m)mutacionis uno tenore scripte sunt. Actum s(upra)d(ic)ta civitate.
Signu(m) (a) + man(us) s(upra)d(ic)ti Petri qui hanc cartulam co(m)mutacionis fieri rogavit.
Signu(m) ++ manuu(m) s(upra)d(ic)tor(um) estimatorum qui super ipsas res terretorias accesser(unt) et | estimaver(unt) ut sup(ra). Signu(m) +++ manuu(m)Lazari et Lanfranci seu item | Lanfranci et Martini testium.
(SN) Lanfrancus not(arius) et causidicus scripsi, p(ost) traditam co(m)plevi et dedi.
In ipsorum testium presentia, dedit s(upra)d(ic)tus Petrus eidem monasterio totum hoc | habet ex parte Vuilielmi (b) Sivuardi ab episcopatu in monte Saxiano | ad solitum fictum.


(a) Sig- è reso con un grafismo, qui e nel caso seguente.
(b) V- corr. da altra lettera.

(1) Cf. Cod. Iust. 4.64.2.
(2) Non si è reperito il doc. relativo.
(3) AHIST. 16.

Edizione a cura di Gianmarco Cossandi
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti