Lombardia Beni Culturali
56

Cartula commutationis

1126 luglio, Bergamo.

Ambrogio, vescovo di Bergamo, di legge romana, dà a Bertaro, abate del monastero del S. Sepolcro di Astino, pure di legge romana, un appezzamento di terra campiva e a castagneto sito nella valle di Astino, dell'estensione di tre pertiche e nove tavole, ricevendo in cambio un appezzamento di terra campiva sito in località detta Campo Marcio, dell'estensione di quattro pertiche meno due tavole. I fratelli Pietro, Guido e Ceriolo, che tenevano il predetto appezzamento di terra dal monastero, esprimono il loro consenso alla permuta.

Originale, BCBg, Collezione di pergamene, perg. 1212 [A]. Regesto Guiducci, p. 289, 315. Nel verso, annotazione del sec. XII inintelligibile anche con l'ausilio della luce di Wood; di mano XIII: Co(m)mutatio facta inter Ambr(osium) episcopum et inter Bertarum abbatem monasterii de Astino; di mano del sec. XIII-XIV: In valle de Astino; di mano del sec. XV-XVI: Episcopus dedit in | Vale Astini et abbas dedit in Campo Marzo; altre segnature di epoca moderna, tra cui segnatura Guiducci: E 48.

Edizione: ANTONUCCI, Commutazioni ecclesiatiche, pp. 27-8.
Cf. SALA, Le famiglie Suardi e Colleoni, p. 285 (nota 11); CREMASCHI, Le origini del monastero, p. 11 (nota 47); MENANT, Nouveaux monastères, pp. 283 (nota 60), 301 (nota 130).

La pergamena, complessivamente in buono stato di conservazione, presenta soltanto una modesta rosicatura in corrispondenza della settima riga.
La sottoscrizione del vescovo Ambrosius è autografa.
Il dettato presenta alcune lacune e mende sintattiche. In particolare, si osservi l'incompleta formula dell'arenga, in cui non è stata inserita la parola iniziale commutatio (per cui era stato predisposto l'apposito spazio), che compare invece regolarmente nei docc. 1, 3, 11, 20, 22, 50, 60, 61, 68 e 70.

(SN) In Christi nomine. Anno ab incarnatione d(omi)ni nostri Iesu Christi mill(esimo) centesimo vigesimo sexto, mense iulii, ind(itione) quarta. ******** | bone fidei noscit(ur) esse contractus ut vice e(m)ptionis obtineat firmitatem eodemque nexu obligat contrahentes (1). Placuit itaque | et bona convenit voluntas inter domnum A(m)brosium (2) Pergamensem episcopum necnon et inter Bertarum abbatem monasterii Sancti | Sepulchri de Astino, qui professi s(un)t lege vivere Romana, ut in Dei nomine debeant dare sic(ut) a presenti dedit, in primis ipse do(m)|nus A(m)brosius episcopus eidem Bertaro abbati co(m)mutatori suo in causa co(m)mutationis, iuri prefati monasterii habendum, | id est petiam unam de terra ca(m)piva et casteneta, iuris sui episcopatus, quam hab(er)e visus est in Valle de Astino; cui coheret: | a totis partibus ipsius monasterii et est per mensuram pertice tres et tab(u)le novem et a(m)plius si fuerit. Quidem ad vicem recepit ipse | domnus A(m)brosius episcopus, ad partem sui episcopatus, ab eodem B(er)taro abbate co(m)mutatore suo, similiter in causa comutacio|nis nomine, iuri predicti episcopatus habendum, id est petiam unam de terra ca(m)piva, iuris illius monasterii, quam habere vi|su(m) est in loco qui d(icitu)r Ca(m)po Marcio (a), et est per mensuram pertice | quattuor tab(u)le due minus. Has aut(em) petias terre superius dictas vel co(m)mutatas, cum superioribus et inferioribus | seu cum finibus et accessionibus suarum, inintegrum, ipsi co(m)mutatores sibi unus alteri in vice co(m)mutacionis tradider(unt) facien|dum pars parti a die presenti cum successoribus suorum iure proprietario quicquid voluerint sine omni unus alterius suorumque succes|sorum contrad(itione). Et spoponder(unt) se ipsi co(m)mutatores sibi unus alteri cum successoribus suorum s(upra)d(ic)tas petias terre [o]mni te(m)|pore ab omni contrad(icen)te homine defensare; unde pęna(m) inter se posuer(unt) ut si quis ex ipsis aut successorum suorum se | de hac co(m)mutacione removere quesierit et non permanserint in eis omnia sic(ut) sup(ra) l(egitur) vel si ab unoquoque | homine ia(m) nominatas petias terre sic(ut) sup(ra) l(egitur) non defensaverint, tunc illa pars quę hoc non conservaverit co(m)ponat parti fi|dem servanti pęne nomine s(upra)d(ic)tas petias terre in duplum in eodem vel in consimili loco, quia sic inter se convenerunt. | Unde due cartule co(m)mutacionis uno tenore scripte sunt. Actum s(upra)d(ic)to loco Astino.
+ A(m)brosius Pergamensis episcopus a me facta s(ub)s(crip)si.
Signu(m) (b) +++ manuu(m)Lazari et Gisilb(er)ti seu Arnaldi testium.
(SN) Lanfrancus causidicus scripsi, post traditam co(m)plevi et dedi.
Ad hanc comutacionem confirmandam consenser(unt)Petrus et Vuido et Ceriolus, fratres, qui tenebant s(upra)d(ic)ta(m)| terram de Astino.


(a) Segue uno spazio bianco dell'estensione di circa quarantacinque lettere.
(b) Sig- è reso con un grafismo.

(1) Cf. Cod. Iust. 4.64.2.
(2) Cf. doc. n. 3, nota 2.

Edizione a cura di Gianmarco Cossandi
Codifica a cura di Gianmarco Cossandi

Informazioni sul sito | Contatti