Lombardia Beni Culturali
51

Cartula commutationis

1170 luglio 25, <Brescia>.

Rainerio Borlandi e sua moglie Soriana, abitanti a Brescia in località Arcus, di legge longobarda, dànno a Graziano, sacerdote e officiale della chiesa di S. Giovanni de foris, di legge romana, alla presenza di prete Arnolfo, sacerdote della medesima chiesa, un appezzamento di terra sito nel vigneto di Brescia, a Muratello, di due piò e mezzo, ricevendo in cambio una casa soleriata e circondata da muri perimetrali, sita in Arcus.

Originale, ASMi, AD, pergg., cart. 74 [A]. Menzione in Synopsis, p. 116 (alla data 1170 luglio 31), e in Inv. 72, p. 135. Nel verso, di mano del sec. XV: Carta permutationis unius pe[tie [...]](non è possibile stabilire l'estensione della lacuna); la scrittura si sovrappone ad altra annotazione più antica, di cui si recupera soltanto la parte finale: Sancti Iohannis d[e fo]ris; altre annotazioni tarde, fra cui segnatura numerica del sec. XVII: 441; di mano Boeri: Capsula clausurarum Brixie | 15a.

La pergamena presenta qualche macchia e un trascurabile annerimento, più pronunciato nel quarto superiore, nonché una lacerazione all'altezza della terza riga. Rigatura a secco.

(SN) Anno ab incarnatione domini nostri Iesu Christi millesimo centesimo septuagesimo, die sabati, septimo | die exeunte mense iulii, inditione tercia. Co(m)mutatio bone fidei noscitur esse contractus ut vicem e(m)ptionis obtineat fir|mitatem eodemque nexu obligat contrahentes (1). Placuit itaque et bona convenit voluntate inter dominum presbiterum | Gratianum, sacerdotem et offitialem ecclesie Sancti Iohannis qui d(icitu)r de foris, sita in suburbio Brixie (a), in loco Arcus, qui lege Romana | viv(er)e professus est, necnon et inter Raginerium Borlandi et Sorianam, iugales, qui habitare visi sunt in predicto loco Arcus, et qui professi sunt | viv(er)e lege Longobardorum, suprascripto Raginerio eidem Soriane coniugi sue consentiente et subter confirmante, et iusta illam | legem (2) una cum notitia et interrogatione de propinquioribus parentibus ipsius Soriane, hi sunt Azo frater eius et Bellerius nepos eius, in | quorum presentia et testium certam fecit professionem ac manifestationem nullam pati (b) violentiam ab quopio homine nec ab | ipso iugali suo, n(is)i sua bona et spontanea voluntate hanc cartulam co(m)mutationis fac(er)e, ut in Dei nomine debeant dare sicut a presen|ti dederunt vicissim unus alteri pars parti co(m)mutationis nomine; in primis itaque dederunt ia(m)dicti Raginerius et Suriana (c), iugales, | ad partem suprascripte ecclesie Sancti Iohannis, per dominum presbiterum Gr(ati)anum missum suprascripte ecclesie, presente etiam ibi domino presbitero Arnulfo, sacerdotem suprascripte | ecclesie, peciam unam de terra iuris suprascriptorum iugalium que est in vineto Brixie, ubi d(icitu)r Murethelle, et d(icitu)r esse duo ploa et me|diam et plus; coheret ei: a mane via, a meridie heredes Oberti (d) Lovathicii, a ser(a) suprascripte ecclesie Sancti Iohannis, a monte via. Quidem et | ad invicem receperunt supradicti Raginerius et Suriana, iugales, in causa commutationis pro ia(m)dicta terra, a parte suprascripte ecclesie, | per suprascriptum presbiterum Gratianum missum suprascripte ecclesie et consensu aliorum offitialium suprascripte ecclesie, casam unam soleriatam cum muris | circumdatam ab omnibus partibus que est posita in predicto loco Arcus; coheret ei: a mane via, a meridie suprascripti Raginerii, a ser(a) heredes La(n)|fra(n)ci Bassi, a monte heredes Belamici, sibique alie s(in)t coherentes; has denique terras et res inter se co(m)mutaverunt | unus alteri, pars parti, ac tradiderunt, faciendum exinde unusquisque de hoc quod receperunt, tam ipsi quamque heredes seu suc|cessores eorum aut cui ipsi de hoc quod ipsi receperunt dederint, iure proprietario nomine, quicquid voluerint aut previde|rint, sine omni unius alterius partis (e) contraditione vel repetitione. Quidem et sponderunt atque promiserunt inter se suprascripti co(m)mutatores | per se suosque heredes atque successores supradictas terras et res quas ad invicem inter se co(m)mutaverunt ac tradiderunt, taliter | ut scriptum est, ab omni contradicente homine omni t(em)pore defensare; quod si defendere non potuerint, aut si per quodvis ingenium sub|trahere quesierint, tunc in duplum suprascriptas terras et res quas ad invicem inter se co(m)mutaverunt, pars incidenti in fidem | ad partem servanti fidem restituere promiserunt sicut pro t(em)pore fuerint meliorate aut valuerint sub esti|matione in consimilibus (f) locis (g); et promiserunt ut omnia supradicta omni t(em)pore firma et inconvulsa permaneant et cum stipu|latione subnixa. Actum in predicto loco Arcus, in domo suprascripti Raginerii. Feliciter. Signum + manus suprascripti domini presbiteri | Gratiani, qui hanc cartulam co(m)mutationis ut supra scribere rogavit et suprascriptam terram de Murethelle in co(m)muta|tione pro suprascripta casa accepisse, ad partem suprascripte ecclesie, manifestavit. Signa ++ manuum suprascriptorum Ra|ginerii et Suriane, iugalium, qui hanc cartulam co(m)mutationis ut supra scribere rogaverunt, et suprascriptam casam pro suprascripta | terra de Murethelle, a parte ecclesie, in co(m)mutatione accepisse manifestaverunt, ipso Raginerio | eidem coniugi sue omnia ut supra consentiente. Signa ++ manuum suprascriptorum Azonis et Belleri, propinquiores | parentes suprascripte Suriane, qui eam interrogaverunt et ad confirmandam hanc cartulam manus suas posuerunt. | Signa ++++ manuum Ottonis Borlandi et Ottonis de Belamico et Markisii de Recov(er)o et Pres|biteris de Catanea et Petri de Alino rogati esse testes.
(SN) Ego Raginerius legisperitus rogatus hanc cartulam scripsi.


(a) A Brixixie
(b) -a corr. da altra lettera.
(c) Così A, qui e nel caso seguente.
(d) A Osb(er)ti, con espunzione di -s-
(e) partis nell'interlineo, con segno di richiamo.
(f) -b(us) nell'interlineo, con segno di richiamo.
(g) -is corr. da o

(1) Cf. Cod. Iust. 4.64.2.
(2) Cf. LIUTPR. 22.

Edizione a cura di Michele Ansani
Codifica a cura di Irene Rapisarda

Informazioni sul sito | Contatti