Lombardia Beni Culturali
52

Galdini Mediolanensis archiepiscopi ac apostolice Sedis legati privilegium

1173 <gennaio 1 - agosto 31>, Milano.

Galdino, arcivescovo di Milano e legato della Sede apostolica, prende sotto la protezione della Chiesa milanese e della Sede apostolica la chiesa di S. Giovanni de foris, in persona di Giovanni preposito, stabilendone l'esenzione da qualsivoglia tributo imposto da autorità laica od ecclesiastica, confermandone i beni e i confini parrocchiali nonché i diritti di decima sui novalia, e concedendo altresì a chiunque la libertà di eleggere la medesima chiesa per la propria sepoltura; conferma inoltre le consuetudini della chiesa stessa.

Originale, ASMi, AD, pergg., cart. 74 [A]. Regesto Osio e copia semplice ottocentesca, camicie cartacee di A. Altro regesto, Catalogo, III, fasc. 59 (alla data 1173). Menzione in Synopsis, p. 270 (alla data 1173 ...), e in Inv. 72, p. 135 (senza data).

Nel verso, annotazione coeva, come pare, inintelligibile anche con l'ausilio della luce di Wood; di mano del sec. XIII: Privilegium continens de parochia Sancti Iohannis de foris | civitatis Brix(ie); di mano del sec. XIV ex.: Productum die .XII. iunii .MCCCLXXXXV., hora tertii | campanelli de mane; di mano del sec. XV: Privilegium domini archiepiscopi Mediolan(ensis). 1173; altre annotazioni tarde, fra cui segnatura numerica del sec. XVII: 1117; di mano Boeri: In capsula paretie 2da.

Edizione: KEHR, Papsturkunden in Italien, V, pp. 448-450, n. 16.
Regesto: SAVIO, Milano, pp. 533. Cf. KEHR, Italia Pontificia, VI/1, p. 318, n. *6.

La pergamena presenta trascurabili macchie e alcune lacerazioni lungo le antiche piegature. Rigatura a piombo.
La cronologia del privilegio, circoscritta ai primi otto mesi del 1173, tiene conto della perfetta corrispondenza fra millesimo e indizione; risulta difatti accertabile l'utilizzo, da parte della cancelleria arcivescovile milanese, dell'indizione settembrina (cf. a es. il doc. emesso dallo stesso Galdino in data 1173 ottobre 6: ed. parziale in UGHELLI, Italia Sacra, IV, col. 158; di futura pubblicazione anche in Le carte di Morimondo, II, n. 15; cf., inoltre, BARONI, La documentazione arcivescovile milanese, p. 312).

Galdinus Dei gr(ati)a Sancte Mediolanensis Ecclesie archiepiscopus, apostolice Sedis legatus (1), dilectis filiis Iohanni, preposito ecclesie Sancti Iohannis Evangeliste que de foris dicitur | eiusque fratribus tam presentibus quam futuris regularem vitam professis. In perpetuum.Pie postulatio voluntatis effectu debet prosequente compleri, ut et | devotionis sinceritas laudabiliter enitescat, et utilitas postulata vires indubitanter assumat. Ea propter, dilecti in Domino filii, vestris iustis postulationibus | clementer annuimus, et pii patris nostri domini Alexandri summi pontificis vestigiis (2) inherentes, prefatam ecclesiam Sancti Iohannis Evangeliste, in qua (a) divino estis obse|quio mancipati, sub Mediolanensis Ecclesie et nostra protectione suscipimus et presentis scripti privilegio communimus, ut autem quietius Dei servitio insistere valeatis | ab omni ecclesiasticarum sive secularium personarum exactione vel gravamine vos esse censemus inmunes. Preterea quascumque possessiones, quecumque bona eadem ecclesia | inpresentiarum iuste et canonice possidet aut in futurum concessione pontificum, largitione regum vel principum, oblatione fidelium seu aliis iustis mo|dis prestante Domino poterit adipisci, firma vobis vestrisque successoribus et illibata permaneant; parrochiam quoque ecclesie vestre, sicut certis terminis est designata | atque distincta et a vobis usque modo detenta, a loco scilicet qui dicitur ad Tenerinam usque ad viam q[u]e media inter ecclesiam Sancte Agathes et capellam | Sancti Zenonis ad fossatum vetus protenditur, et a Carza usque ad extremitatem burgi ipsius, vobis et eidem ecclesie auctoritate nostra confirmamus, statuentes | ut nullus invitis fratribus audeat quemquam clericorum de ecclesia vestra auferre sive in ea alios clericos collocare. Sane decimas novalium vestrorum et alias omnes (b) | quascumque canonice possidetis, vobis absque aliquorum contradictione habendas concedimus; sepulturam quoque ipsius ecclesie liberam esse concedimus, ut eorum devotioni | et extreme voluntati qui se illic sepeliri deliberaverint, nisi forte exco(mmun)icati vel interdicti sint, nullus obsistat, salva tamen iustitia illarum ecclesiarum a quibus | mortuorum corpora assumuntur. Preterea antiquas et rationabiles consuetudines in ecclesia vestra hactenus observatas vobis et per vos eidem ecclesie auctoritate nostra | confirmamus. Decernimus ergo ut nulli omnino hominum in nostra dicione co(m)morantium liceat prefatam ecclesiam temere perturbare aut eius possessiones au|ferre vel ablatas retinere, minuere aut aliquibus temerariis vexationibus fatigare, sed omnia integra conserventur eorum pro quorum gubernatione ac sustenta|tione concessa sunt usibus omnimodis profutura, salva in omnibus Sedis apostolice auctoritate et Brixiensis Ecclesie canonica iustitia. Si qua igitur ecclesiastica | secularisve persona hanc nostre confirmationis paginam sciens contra eam venire temptaverit et secundo tertiove commonita reatum suum digna satis|factione non correxerit, potestatis honorisque sui periculum incurrat reamque se divino iudicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat. Cunctis autem | eidem loco (c) sua iura servantibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatinus et hic fructum bone actionis [percipiant et] apud districtum iudicem premia eterne | pacis inveniant. AMEN. |
† Ego Rufinus ex mandato et vice domini mei Galdini Mediolan(ensis) archiep(iscop)i, apostolice Sedis legati s(ub)s(cripsi). |
† Ego Milo archipresbiter et Taurinensis episcopus (3) s(ub)s(cripsi). |
† Ego Petrus Mediolan(ensis) Ecclesie presbiter s(ub)s(cripsi). |
† Ego Philipus Mediol(anensis) Ecclesie diaconus s(ub)s(cripsi). |
Ego Ardericus Mediol(anensis) Ecclesie diaconus s(ub)s(crips)i. |
† Ego Wiscardus diaconus s(ub)s(cripsi). |
† Ego Obertus subdiaconus et Modoetiensis ecclesie minister s(ub)s(crips)i. |
Dat(um) Mediolani per manum domini Alg(isii) cimiliarce et cancellarii. Anno Domini (d) mill(esim)o cent(esim)o septuag(esimo) tertio, indic(tione) .VI.. Ego Adobadus lector scripsi.
(SD)


(a) q- corr. da altra lettera mediante rasura del tratto superiore.
(b) et (nota tironiana) alias omnes su rasura.
(c) -o corr. da altra lettera, come pare.
(d) -i corr. su o

(1) Galdino della Sala, arcivescovo di Milano (1166-1176), cardinale di S. Sabina, legato apostolico in Lombardia dal 1167. Cf. SAVIO, Milano, pp. 523-35; CATTANEO, Galdino della Sala; cf. anche GAMS, p. 796.
(2) Non si è reperito.
(3) Milone da Cardano, arciprete della Chiesa milanese e vescovo di Torino (1170-1187), poi anche arcivescovo di Milano (1187-1195): cf. SAVIO, Piemonte, pp. 365; ID., Milano, pp. 543-9. Cf. anche GAMS, pp. 796, 824.

Edizione a cura di Michele Ansani
Codifica a cura di Irene Rapisarda

Informazioni sul sito | Contatti