Lombardia Beni Culturali
12

Arditionis Cumani episcopi decretum

<1135-1162>.

Il vescovo di Como Ardizzone <I> , al fine di evitare ingiustizie da parte del clero di Villa e secondo quanto già stabilito dal suo predecessore Guido <Grimoldi>, dispone che <nella ricorrenza> della consacrazione i servitori della chiesa di San Remigio offrano il cibo a pranzo e a cena al sacerdote della pieve accompagnato da quattro chierici, e versino la metà delle offerte raccolte dal sacerdote <che celebrerà la messa>, e che il giorno della festa di san Remigio offrano il cibo come sopra a tre chierici; stabilisce inoltre che gli anzidetti conversi versino ai chierici della pieve due soldi a titolo di censo.

Copia autentica del 1332 settembre 30 inserta in imbreviatura del notaio Abondiolo de Asinago, ASCo, AN, b. 1, fasc. 1, pp. 86-87 [B]. Copia autentica, dal mundum di B (deperdito), 1333 febbraio 15, ACTrn, SM, 490 [D]. C è così autenticato: Ego Abondiolo filius ser Anselmi de Asinago de Cumis publicus imperiali auctoritate notarius prefatique domini episcopi scriba, de ipsius | mandato premissis omnibus una cum predictis testibus presens fui eaque omnia registravi et in hanc publicam scripsi et redegi, formam signumque meum consuetum apposui in testimonium predictorum. D è così autenticato: Ego Aliolus de Asenago, civis Cumanus, publicus imperiali auctoritate notarius ac prefati domini episcopi <Benedicti de Asinago> scriba, filius condam ser Bonfanti de Asenago de Cumis, hoc exemplum ab horiginali autentico producto per fratres de Sancto Remigio coram eodem domino episcopo in causa | quam habet cum dominis archipresbitero, canonicis et cap(itul)o de Villa, occasione decime de novalia et aliorum de quibus agitur inter eos, .M°CCC°XXX°III°. die lune quintodecimo mensis febr(uarii) indic(ione) prima fideliter exemplavi. Nel verso di D solo annotazioni di epoca moderna, fra cui regesto settecentesco, segnatura seicentesca (82) e segnatura Rugginenti (408).

La mancanza di una rigorosa successione cronologica dei documenti nella Constitutionis et confirmationis pagina del 1332 (per una sua presentazione generale si rimanda alla nota introduttiva del doc. n. 7) non consente di circoscrivere con maggiore precisione gli anni in cui fu redatto il documento in esame.
Abondiolo de Asinago richiama nel decretum gli elementi di convalidazione di cui era munito l'antigrafo; relativamente allo specifico caso: Et istud secundum decretum predicti domini Ardizonis episcopi sigillo cereo munitum erat quasi ut claro prout in carta ipsius a qua separata erat cerea sigilli apparebat.

Ardicio Dei gratia Cumane ecclesie (1) qualisque devotus minister dilectis filiis Iohanni et sociis eius, servientibus ecclesie Sancti Remigii que in territorio de Tirano sita est eorumque successoribus divino ibidem famulatui mancipatis, imperpetuum. Quotiens illud a nobis petitur quod religioni et honestati convenire monstratur, animo nos decet (a) libenti concedere et petentium desideriis congruum impertiri suffragium. Eapropter, dilecti in domino filii, devotionem vestram erga beatum Remigium et nos ipsos attendentes vestris iustis postulationibus, clementer annuimus et prefatam ecclesiam, ut nobis convenit, ab omnibus defensare curabimus; clericos quoque plebis de Villa, de quorum iniusta conquietudine (b) conquesti estis, Deo propicio a vestra infestatione revocabimus (c) ne igitur ullo tempore servientes prefate ecclesie a clericis plebis aliqua possint occasione gravari, impensam subiectonis certo numero terminavit et ne ultra ex hac re ulla ambiguitas oriatur, quod statuimus scribi iussimus. Igitur, iuxta hoc quod a domino Vuidone bone memorie (2) qui eandem basilicam consecravit fertur esse dispositum, nos quoque statuentes firmamus ut servientes qui pro tempore in predicta ecclesia Beati Remigii deserviunt in consecratione eiusdem basilice sacerdotem plebis cum quatuor aliis personis suscipiant eisque in sero et in mane refectionem honeste tribuant, medietatem quoque oblationis que ad manum sacerdotis tunc temporis devenerit plebani habeant; in festo quoque sancti Remigii tres simili modo suscipiantur, duos quoque soldos veteris monete a prefatis servientibus Sancti Remigii eidem plebi de Villa dari pro censu decrevimus. Nuli igitur ecclesiastice secularive persone, ullo tempore, liceat ad hec que diximus superimpositam aliquam facere, quod si fecerit, anathema sit, salva semper in omnibus omni tempore auctoritate domini episcopi et eius voluntate, si placuerit que diximus mutare in melius. Sane labororum vestrorum quos propriis manibus aut sumptibus colitis, sive de nutrimentis vestrorum animalium, nullus omnino clericus sive laycus a vobis decimas exigat. Cunctis autem (d) eidem loco iusta (e) servantibus et bene facientibus sit pax domini nostri Iesu Christi, quatenus et hic fructum bone actionis percipiant et apud districtum iudicem premia eterne pacis inveniant. Amen, amen, amen. Ego Ardicio Cumane ecclesie episcopus (f) subscripsi. Ego Otto camerarius subscripsi. Ego Redulfus presbiter subscripsi. Ego Iordanus presbiter interfui et dictata perscripsi.

(a) In B decet da decenti con t nell'interlineo e nti depennato.
(b) In D Segue estis, erroneamente anticipato e depennato.
(c) In B precede cessabimus depennato.
(d) In D auttem con la seconda t espunta, -em su lettere erase.
(e) D iuxta
(f) In B e corr. su i

(1) Ardizzone I, vescovo di Como tra il 1135 e il 1162: GAMS, Series episcoporum, p. 787; SAVIO, Gli antichi vescovi d'Italia, pp. 334-338; TURAZZA, La successione dei vescovi di Como, pp. 95-99; Helvetia Sacra, I/6, pp. 114-117. Per i documenti di questo vescovo conservati in ACTrn, si rimanda alla nota introduttiva del doc. n. 6.
(2) Guido Grimoldi resse la cattedra vescovile di Como tra il 1098 e il 1125: GAMS, Series episcoporum, p. 787; SCHWARTZ, Die Besetzung der Bistümer Reichsitaliens, p. 50; SAVIO, Gli antichi vescovi d'Italia, pp. 331-333; TURAZZA, La successione dei vescovi di Como, pp. 89-93; Helvetia Sacra, I/6, pp. 109-111. Per altre menzioni in documenti conservati in ACTrn, si rimanda alla nota introduttiva del doc. n. 6.

Edizione a cura di Rita Pezzola
Codifica a cura di Rita Pezzola

Informazioni sul sito | Contatti