Lombardia Beni Culturali
135

Carta venditionis

1199 febbraio 16, Acquafredda.

Giovanni, figlio del fu Ambrogio de Canova, di Lenno, con il consenso di sua moglie Neve, ambedue professanti legge romana, vende a Giacomo, abate del monastero di Santa Maria di Acquafredda, tre appezzamenti, con viti e alberi, due dei quali sono venduti a titolo di piena proprietà e uno a titolo di concilivo (con l'obbligo di pagamento annuo di uno staio di vino al comune di Lenno quale accola), nonché un sedime con corte, venduto a titolo di piena proprietà, tutti siti in territorio di Lenno, ove dicesi ad Roncale, al prezzo di trenta lire di denari nuovi di Milano, delle quali quattordici lire vengono da Loterio Rusca di Como per il cambio della terra di Angni, quattro lire dal prevosto di Rondanario per la terra di Paçeda e altre sette lire da Giacomo de Pino in virtù del giudicato del defunto Guglielmo de Pino.

Originale, BAMi, Pergamene, n. 1507 [A]. Trascrizione: Bonomi, Diplomatum, BBMi, AE.XV.33, n.139, pp. 282-285. Regesti: Ferrario, Sommario cronologico, c. 452r (ma in data 13 febbraio); Bonomi, Synopsis cronologica, BBMi, AE.XV.33, c. 410r-v; Ceruti, BAMi, I 145 suss., n. 122, cc. 21v-22r; Bianchi, Inventario, BAMi, K 202 suss., n. 1507, e nella relativa scheda mobile dell'ordinamento cronologico. Nota di repertorio Bianchi alla voce "Monastero di Acquafredda", BAMi, K 212 suss., p. 202.
Nel margine superiore sinistro del recto segnatura, pure di mano del Bianchi, che rimanda all'Inventario: "1507".
Nel verso, di epoca medievale, di mano del rogatario: "§Car(ta) aq(ui)sti [fac]ti ab Ioh(ann)e d(e) Canova de [...]" (non è possibile quantificare la lacuna data la presenza di un rettangolo di carta incollato quale rinforzo); inoltre, di fase A: "Ca[rta de] t(er)ris d(e) Ru(n)cale facta ab Ioh(ann)e de Canova". Inoltre: segnatura di fase C: "B, n. 40"; regesto Ferrario. Infine: segnatura Bonomi, accompagnata da indicazione dell'anno: "139 .MCIC."; segnatura Ceruti in pastello rosso: "122".

Cf. BOGNETTI, Sulle origini dei comuni rurali, Appendice, n. 142 bis, p. 251; GRILLO, L'abbazia cistercense, p. 158, ora anche in IDEM, La costruzione di un rapporto, p. 70.

La pergamena (mm 414/403 x 160/120) presenta sensibili danni dati da rosicature specie in prossimità dei margini laterali (a sinistra alle righe 4, 11-14; a destra 7-10) e della mediana verticale (alle righe 9-11). In epoca imprecisabile, al verso della membrana, furono incollati tre rettangoli di carta (mm 70 x 30, 33 x 92, 140 x 90) quali integrazione e/o rinforzo del supporto.

(S) Anno dominice incar(nacionis) mill(eximo) cent(eximo) nonag(e)x(imo) nono, tred(e)c(imo) die exeunte febr(uaris), indic(ione) s(e)c(un)da. Pro libris triginta Mediolanensium novorum, quos ipse dominus Iacobus abbax solvere debet in suis anterioribus creditoribus (silicet libras sex in Belforte, filio suo nomine, pro iusticia condam matris sue | Plumente, quam habebat super rebus infrascripti Iohannis; et in Petro Duxdei et in Romedio de Ripa, ambo de Bellaxio; et in Martino de la Porta, secundum quod continetur in brevibus que habent de ipso Iohanne et allios(1); in Iohannebono de Lura, filio condam Arioldi de Lura, et quos suprascriptos homines | ipse Iohannes iuravit ipsos esse anteriores creditores), Iohannes, filius condam Ambroxii de Canova, de Lenno, vendidit et tradidit suprascripto domino Iacobo, abbati monasterii Sancte Marie Aquefrigide, ad partem et utilitatem suprascripti monasterii, petias tres terre, cum vitibus et arboribus | super se habentes, et sedimen u[n]um, cum curte, et que iacent in territorio de Lenno, ubi dicitur ad Roncale, et quarum terrarum duas petias et sedimen vendidit ei ad proprium et alliam petiam nomine concilgivi (a), de qua suprascriptum monasterium dare debet anuatim acolam comuni de Lenno starium unum | vini (2). Quibus terris, prime petie et est concilgiva, (b) coheret: a mane Vitalis Groso, a meridie emptoris, a sero idem emptoris, a vento comunis de Lenno, et vendidit ipsam terram usque ad Petram grossam; secunde petie coheret: a mane heredum condam Ottonis Franani, a meridie Petri de Canova, a sero suprascripti | Vitalis, a vento eiusdem Vitalis; tertie petie coheret: a mane emptoris in parte ei in parte suprascripti Vitalis et Sancti Fidelis de Lampogno et suprascripti (c) Petri, a meridie emptoris et suprascripti Sancti Fidelis, a sero comunis suprascripti, a vento via; sedimen (d) coheret: a mane cum curte a mane via (e), a meridie suprascripte (f) heredis condam Ottonis Fran|ani, a sero suprascripti Sancti Fidelis, a vento suprascripti Vitalis; eo tenore: ut ipse dominus Iacobus abbax et sui fratres et eorum succesores et cui dederint faciant de suprascriptis rebus venditis, inintegrum, de propriis ad proprium et de concilgiva nomine concilgivi, cum omnibus accessionibus et ingressionibus suis, | quicquid facere voluerint, sine contradictione suprascripti Iohannis et suorum heredum. Insuper promisit ipse Iohannes, pro se et suis heredibus, obligando omnia sua bona pignori, suprascripto domino abbati, ad partem et utilitatem suprascripti monasterii, suprascriptas [re]s [omne]s [.]p[….a]b o[mni] h[omine defendere et guarentare] | suo dato vel facto suo pignori et dispendio, et Neve uxor eius ipso Iohanne ei consentiente, et confitentibus lege vivere Romana, ipsa re[nun]tiavit in hac venditione omni iuri pignoris et ipothece et senatus consulti Velegani (3) et omni altero iuri sibi in hac venditione | pertinenti, et confitenti se habere suam iusticiam super alliis rebus suprascripti viri sui et confitenti se hoc facere sua sponte et non coact[ione. Et] insuper iuravit ipse Iohannes, parabola suprascripte uxoris, quod ipsa a modo omni tempore tenebit suprascriptam venditionem firmam et ratam, et si contra | hoc [contrav]enir[et st]atim ex quo cognoverit se iurase, ut supra legitur, quod stabit tacita et contenta. De quibus suprascriptis denariis Loterius Rusca de Cumis so[lvit] libr(as) .XIIII. nomine cambii pro terra de Angni, quam aquistaverat a suprascripto monasterio; et prevosto de Rondanario libr(as) .IIII. pro terra de Paeda, | [quam aquistaverat a suprascripto mona]sterio; et libr(as) septem quas Iacobus de Pino solvit pro iudicato (g) quod fecerat (h) condam Guilielmus de Pino iamdicto monasterio, quia sic inter eos convenit. Actum Aquefrigide. Interfuerunt ser Martinus de la Porta et Iohannes Sacco et Iohannes | [……………… et L]afrancus, eius frater, et Vitalis Cortese rogati testes. |
(S) Ego Iohannes iudex interfui et rogatus scripsi.

(a) Così A, qui e in seguito.
(b) In concilgiva la seconda -c- corr. da lettera principiata.
(c) et s(upra)s- su rasura, come pare.
(d) In A sedimi.
(e) Così A.
(f) Così A.
(g) In iudicato -ato corr. da gruppo di lettere non perspicue parzialmente erase.
(h) In fecerat -ce- corr. da lettera principiata, come pare.

(1) I brevi menzionati non sono stati reperiti.
(2) Per il regime giuridico dell'accola, cf. la nota 2 del doc. n. 28.
(3) Cf. Cod. Iust. 4.29; Dig. 16.1.

Edizione a cura di Rita Pezzola
Codifica a cura di Rita Pezzola

Informazioni sul sito | Contatti