Lombardia Beni Culturali
9

Praeceptum Ludovici II imperatoris

852 febbraio 22, Mantova.

Ludovico II imperatore, su preghiera di Iubedeo, rettore della chiesa pievana di S. Lorenzo di Genivolta, che lamenta la perdita dei documenti attestanti i diritti della pieve, stabilisce che la chiesa di Genivolta continui a godere dei beni e dei diritti che ad essa pertengono dai tempi di Nautecario e Agimundo e che, in caso di contestazione, possa essere condotta un'inchiesta da persone di fiducia della chiesa stessa; il sovrano conferma inoltre alla pieve di S. Lorenzo i diritti sui corsi d'acqua della zona, in particolare sulla roggia Delma e sul fiume Oglio, e sui commerci che in quelle stesse zone si svolgono.

Copia autentica inizio sec. XIII, BSCr, LC, Codice Sicardo, p. 9, n. 9 [B]. Copia sec. XVII, Bresciani, Historia ecclesiastica di Cremona, p. 106. Regesto sec. XVIII, Bonafossa, p. 9. Copia sec. XIX, Cereda, sc. 1, sec. IX, n. 15 (trascrizione di mano di Odoardo Ferragni).
B è così autenticata: (SN) Ego Ramundus notarius huius exempli autenticum vidi et hic susbscripsi. (SN) Ego Gyrardus notarius huius autenticum vidi et legi et fideliter exemplavi.
Nel margine esterno annotazioni di mano del sec. XVI: Confirmatio aqueductus. Poena; di mano del sec. XVII: I.

Edizione: Muratori, Antiquitates, II, col. 867; Cod. dipl. Lang., col. 297, n. CLXXVI (da B e da pergamena dell'Archivio segreto, non reperita e non citata da altri); Falconi, I, p. 38, n. 14; MGH, DDLudovici II, p. 74, n. 5.
Regesto: Regesta chronologica-diplomatica, n. 634 (con data 853); Robolotti, Delle pergamene, p. 40 (con data marzo 8); Robolotti, p. 2, n. 11; Regesta Imperii, I, 1, p. 488, n. 1186 (1151); Astegiano, I, p. 28, n. 10; Regesta Imperii, I, III, 1, p. 36, n. 87.

Gli anni di impero di Lodovico II, menzionati nella data cronica, sono computati dal 1 gennaio 820 (cfr. Bresslau, p. 1042 dell'edizione italiana; II, p. 423 dell'edizione tedesca), mentre gli anni di impero di Ludovico II in Italia sono accresciuti di una unità, come spesso capita nei diplomi di Ludovico II datati tra gennaio e marzo (cfr. Regesta Imperii, I, III, 1, p. 36, n. 87).
Il titolo che precede il documento e il capolettera sono in inchiostro rosso.

Privilegium de Delma et Olio et mercato Iovisalte
IN NOMINE DOMINI NOSTRI IESU CHRISTI DEI ETERNI. HLUDOVICUS GRATIA DEI INPERATOR | augustus invictissimi domni inperatoris Hlotharii filius. Dignum est ut eius studia pro|curare certemus cuius pietate prepositi esse cognoscimur. Idcirco omnium fidelium Sancte Dei Ecclesie | ac nostrorum presentium scilicet et futurorum noverit solercia, quia quidam custos ęcclesie plebis | scilicet Iovenalte (a) sacrata in honore levite Laurentii, Iubedeus nomine, ad nostram acce|dens pietatem multimodam tergiversationem aliquorum circa asistentium (b) eiusdem loci inno|tuit, addens pro hoc habere occasionem, quia rectores eiusdem loci strumenta et firmitatem conscripti|onum male tractantes etiam ex parte perdider(un)t quod nunc detrimentum et desolatio devenire poterit | rerum eiusdem loci, ita ut paupertate exigente et locus adnichillatus sit et Dei per omnia minu|entur obsequia, set solummodo per Dei adiutorium nostra auctoritate exinde quesivit suble|vationem. Quapropter eidem sancto loco hoc nostrum preceptum fieri iussimus per quod constituimus ut abhinc | in futurum quicquid pars et potestas eiusdem ęcclesie tempore Nautecarii et Agimundi tenuit, deinceps | iure quietissimo teneat. Nam si aliqua contentio legalis de iustitia surrexerit, tunc precipimus | ut in quicquid pars eiusdem ęcclesie quesierit bonorum ac meliorum circu(m) (c) asistentium hominum adhibe|atur inquisitio quales predicte ęcclesie pars prenominaverit et quicquid iustum repperiri poterit | absque ulla subtractione vel tarditate pars potiatur predicte ęcclesie ad exequendum sub omni | quietudine (d) quicquid militationi convenit ęcclesiastice. Pro plenissima namque quietudine confirmamus | eidem sancto loco aqueductus tam ad (e) diversa quamque ad navigia deducenda, scilicet | sive in Delma seu in Olio atque etiam mercata ibidem devenientia tam in montanis quamque | in planicie ut abhinc in futurum, sicuti antiquitus consuetum fuit, deducat nullo con|tradicente aut in aliquam partem deducente, set tantummodo pars prefate ęcclesie p(er) (f) hanc | nostram auctoritatem ordinet ac disponat iuxta eiusdem loci utilitatem. Precipientes ergo | iubemus, ut nulla quelibet persona aut quislibet (g) rei publice minister tam in his que | premissa sunt quamque in omnibus que ad eandem ęcclesiam pertinere videntur ullam contrarietatem | aut infestationem vel diminorationem quoquam tempore facere presumat quicumque emu|nitatem (h) nostram triginta libras argenti rectoribus eiusdem loci componere non vult. Ut autem | hec nostra auctoritas pleniorem in Dei nomine obtineat vigorem, de anulo nostro subter iussimus sigillari.
DRUCTEMIRUS SACRI PALACII ARCHINOTARIUS RECOGNOVI.
Data VIII kalendas marcias, anno Christo propitio imperii domni Hlotharii pii imperatoris XXXII (i) et Hludovici gloriossissimi augusti in Italia III (j), indictione XV. Actum Mantua, palacio regio, in Dei | nomine, feliciter, AMEN.


(a)-a- in sopralinea, probabilmente di altra mano del sec. XIII, a correzione di -o-
(b) a- aggiunta successivamente con inchiostro più scuro, in modulo inferiore addossata alla prima s
(c) Sotto -u(m) segno forse di espunzione.
(d) Così B.
(e) -d in sopralinea di mano del sec. XIII-XIV.
(f) p- corretta da altra lettera.
(g) q(ui)s- corretto su rasura di altra lettera.
(h) Così B per immunitatem
(i) B XXXIII con rasura dell'ultima cifra.
(j) L'ultima cifra I su rasura.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti