Lombardia Beni Culturali
32

Praeceptum Conradi II imperatoris

<1037>

Corrado II imperatore, dopo aver appreso che i cittadini cremonesi si sono ribellati contro il defunto vescovo Landolfo, l'hanno espulso dalla città e l'hanno privato dei suoi beni, hanno distrutto una torre fortificata e depredato i religiosi che erano all'interno di essa, hanno raso al suolo le case di costoro e la città vecchia, quindi hanno costruito una nuova cittadella, e ora, persistendo nella ribellione, intenderebbero sottrarsi alla giurisdizione del vescovo Ubaldo, non pagare nè censi, nè fitti per mulini, navi e case e impossessarsi di terre che i loro genitori avevano ceduto a diverso titolo alla Chiesa e commettere valtre violenze e soprusi, riconosce alla Chiesa cremonese il possesso di tutti i beni che risultano appartenere ai cittadini cremonesi che hanno partecipato alla congiura, situati all'interno della città ed entro uno spazio di cinque miglia intorno ad essa.

Originale incompleto e mutilo, BSCr, LC, pergg., n. 45 [A]. Copia autentica inizio sec. XIII, BSCr, LC, Codice Sicardo, p. 36, n. 32 [B]. Regesto sec. XVIII, Bonafossa, p. 54 (con data 1030 o 1031). Copia sec. XVIII, Negri, c. 136r. Copia sec. XIX, Cereda, sc. 1, sec. XI, n. 48 (trascrizione di mano di Odoardo Ferragni). Regesto sec. XIX, Ferragni, n. 159 (da B, con data 1030 marzo 18).
B è così autenticata: (SN) Ego Ramundus notarius huius exempli exemplar (exemplar su rasura) vidi et hic subscripsi. (SN) Ego Gyrardus notarius huius exempli exemplar vidi et legi et sentencia non mutata fideliter exemplavi.
Nell'angolo in alto a sinistra: Factum secundum; nel margine esterno annotazione di mano del sec. XIII-XIV: Destructionem castri episcopi et civitatis factam per cives.; di mano del sec. XVII: II.

Edizione: Italia Sacra, IV, col. 595 (da B); Zaccaria, p. 95; Sanclemente, p. 230, n. 15 (da Zaccaria); Cappelletti, XII, p. 161 (da Sanclemente); Astegiano, I, p. 63, n. 56 (con data 1032); MGH, DDCorradi II, p. 346, n. 251 (per l'originalità e la datazione del diploma cf. nota introduttiva); Falconi, I, p. 435, n. 169.
Regesto: Stumpf-Brentano, Die Kaiserurkunden, n. 2129; Regesta Imperii, III, 1, n. 262; Savio, p. 44.

Secondo le osservazioni premesse alla citata edizione MGH il documento contenuto nella pergamena sciolta deve essere considerato una stesura in originale, anche se la mano che lo ha redatto non è conosciuta. La parte inferiore della pergamena è tagliata, ma ciò che resta del monogramma lascia capire che esso era privo del trattino di completamento del sovrano; è probabile che questo e il documento di cui al Codice Sicardo, n. 36, entrambi privi di recognitio e di data cronica e topica, non siano stati autorizzati dal sovrano, che non ha perciò posto il trattino di completamento: nel frattempo infatti era stata scoperto l'alto tradimento del vescovo Ubaldo, che fino a quel momento era stato in stretti rapporti con l'imperatore. E' possibile datare la scoperta del tradimento e quindi i due diplomi agli ultimi mesi del 1037; è infine probabile che il diploma, di cui al n. 36 del Codice Sicardo, sia più recente del diploma qui edito.
Il titolo che precede il documento e il capolettera sono in inchiostro rosso.

Privilegium de prediis civium Cremonensium propter malefitia perpetrata in episcopium
(C) IN NOMINE SANCTE ET INDIVIDUE TRINITATIS. CHUONRADUS DIVINA FAVENTE CLEMENTIA RO|manorum imperator augustus. Si sanctarum Dei ęcclesiarum earum pastorum miseriis et infortunis compati | et aliqua munera per que sublimari debeant eis inpertire studuerimus, imperii nostri statum robora|ri et in provectum ampliari et, insuper, premium nobis eternę vitę impendi minime ambigimus. In veritate | namque comperimus quod Crem(onenses) cives contra Sanctam Cremonensem Ęcclesiam, eorum spiritualem matrem et d(omi)nam, | ac contra Landulfum bonę memorię eiusdem sedis episcopum, eorum spiritualem patronum et d(omi)n(u)m, ita conspirassent | ac coniurassent, ut eum cum gravi ignominia ac dedecore de civitate eiecissent (a) et bonis suis expoliassent | et turrim unam castro cum duplici muro et turribus septem circu(m)datam funditus eruissent et famulos, qui intus | erant ut mortem evadere possent, cum quibusdam fidelibus canonicis venales fecissent et omnia que habebant eis | tulissent, eorum domos optimas destruxissent et civitatem veterem a fundamentis obruissent et aliam | maiorem contra nostri honoris statum hedificassent ut nobis resisterent, cum non solum divine, set etiam mun|dane leges ita coniurantes et conspirantes dampnent, quatinus non tantum exterioribus bonis, set etiam ipsa | vita eos privari iubeant. Quia vero nunc in ipsa coniuratione manentes eamque obstinato animo observantes, Hu|baldum predicte Sanctæ Cremonensis Ecclesię episcopum ita insequuntur, ut ei districtum suum tollant et fictum de mo|lendinis ac de navibus censum solitum et pensionem de domibus, quas sine eius (b) investitura retentant, mini|me persolvant et terram Ecclesię propriam et quam eorum parentes in placito per noticias (c) refutaverant et per aliquas inscripti|ones ipsi aut eorum parentes Ecclesię dederant invasam retineant et super ministeriales suos | ut eos occidant et super ipsum seniorem suum et monachos et clericos suos de manibus tollendo as|saltum faciant et silvas radicitus evellant et nullam potestatem extra portam sue domus eum | habere consentiant, nostra imperialis maiestas sufferre recusat. Quapropter omnibus Sancte Dei Ecclesię fide|libus presentibus, scilicet ac futuris notum esse volumus, quod ad eorum comprimendam contumatiam et tanti | mali consuetudinem extirpandam et ad miseriam Ecclesię misericorditer sublevandam omnia predia | civium Cremonensium liberorum coniuratorum et conspirantium, que habere videntur tam in civitate seu in | ipsius civitatis suburbio quam in circuitu pretaxate civitatis per quinque miliariorum spatia, pre|libate Sanctę Cremonensis Ecclesię per huius nostri precepti paginam proprietario iure habenda et detinenda con|cedimus et in ius ac dominium prenominate Ecclesię nostra imperiali auctoritate transfundimus, ea vide|licet ratione ut tam prefatus Hubaldus episcopus quam successores sui de coniuratorum omnium prediis quic|quid eis recte visum fuerit ad utilitatem Ecclesię perpetualiter faciant. Insuper etiam imperiali censura iubemus, ut nullus dux, marchio, comes, vicecomes, sculdasio seu magna parvaque | regni persona de coniuratorum omnium prediis Sanctam Cremonensem Ęcclesiam atque Hubaldum ipsius | sedis antistitem eiusque successores disvestire aut inquietare alico ingenio aut occasione pre|sumat. Si quis vero, quod futurum esse minime credimus, huius nostri precepti temerarius violator | extiterit, sciat se compositurum auri optimi libras quingentas, medietatem camere | nostrę et medietatem Ecclesię eiusque rectori cui iniuria illata fuerit. Quod ut verius credatur | diligentiusque ab omnibus observetur, huius nostri precepti paginam fieri decrevimus et, manu pro|pria roborantes, sigilli nostri inpressione inferius insigniri iussimus.
SIGNUM DO(M)NI CHUONRADI SERENISSIMI (M) IMPERATORIS AUGUSTI.


(a) La prima -s- in sopralinea.
(b) eius in sopralinea.
(c) per noticias nel margine esterno, qui richiamato con segno convenzionale.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti