Lombardia Beni Culturali

Cartula offersionis et precarie

1033 gennaio 17, Cremona.

Leone, prete della Chiesa cremonese, dona a Ubaldo, vescovo di Cremona, tre appezzamenti di terra, il primo dei quali, sito nel territorio di Visnadello, in parte edificato e dotato di pozzo, in parte di terra arativa, erbosa e coltivata a vite, misura nove iugeri; il secondo, sito anch'esso in Visnadello, di terra arativa, misura due iugeri; il terzo, sito nel territorio di Lovara, coltivato a viti, misura cinque pertiche. Riceve in precaria fino alla settima generazione dal vescovo, dietro corresponsione del canone annuo di ventiquattro denari milanesi d'argento da pagare il giorno di s. Martino o entro i tre giorni precedenti o successivi, i tre appezzamenti descritti ed altri quattro appezzamenti, il primo dei quali sito in località Cona, in parte edificato e coltivato a vite, è dotato di pozzo e misura nove iugeri e nove pertiche; il secondo, di terra arativa, sito anch'esso in località Cona, misura dodici iugeri e due pertiche e mezza; il terzo, sito in località Sablone, coltivato a vite, misura sette pertiche; il quarto, posto all'esterno della città di Cremona, presso porta Natali, misura tre pertiche.

Originale, BSCr, LC, pegg., n. 40 [A]. Copia inizio sec. XIX, Dragoni, p. 221 (con data 1032). Copia sec. XIX, Cereda, sc. 1, sec. XI, n. 55 (trascrizione di mano di Odoardo Ferragni); sc. 15, non numerata. Regesto sec. XIX, Ferragni, n. 165.
Sul verso annotazione di mano del sec. XII: + Carta precarie Leoni presbiteri in Lovaria, in Vixinadello et in Cona qui dicitur Sabulo; annotazione di mano del sec. XIII- XIV: De Lovaria et Visnadello; annotazione di altra mano del sec. XIII: Carta possessionis de Visnadello et Luvaria; annotazioni di mani diverse del sec. XIX: 1033; Ubaldo II dal 1031 al 1073; 981 15 octobris Alchinda abbatissa Sisto et Fabiano.

Edizione: Falconi, I, p. 415, n. 159.
Regesto: Robolotti, p. 23, n. 183; Astegiano, I, p. 65, n. 62; Savio, p. 50.

Il dettato del notaio è ricco di scorrettezze; sono stati segnalati in nota solo i casi, la cui mancata segnalazione poteva generare dubbi sulla trascrizione.
La scrittura è a tratti molto sbiadita e leggibile solo con l'ausilio della lampada di Wood, specie nella parte superiore.

(SN) In nomine d(omi)ni Dei et salvatori nostri Iesu Christi. Chuu(n)rado D(e)i gr(ati)a imperator augustus, anno imperii eius | sesto, septimo decimo die me(n)s(is) ianuarii, indic(tione) prima.[Episcopio] S(an)c(t)e Cremonens(is) Eccl(esi)e, ubi nunc domnus U(m)baldus ep(iscop)us | preordinatus e(ss)e videtur, ego in Dei nomine (a) Leo, p(res)b(ite)r de civitate Cremona et de ordine canonice S(an)c(t)e Cremonens(is) Eccl(esi)e, q(ui) p(ro)fe|so su(m) ex nacione mea lege(m) vivere Romana, offertor et donator ip(siu)s ep(iscop)ii, p(resens) p(resentibus) disi: Quisquis in s(an)c(t)is venerabilibus locis [se de] suis aliq(ui)t | contu[lerit re]bus iusta Octori voce(m) (1) in oc s(e)c(u)lo centuplu(m) accipiad (b), insuper, con (c) melius est, vita posidebit eterna. Ideoque | ego q(ui) s(upra) Leo p(res)b(ite)r dono et offero in eode(m) ep(iscop)io, eo ordine ut subter co(n)tenuerit p(er)manendu(m), it sunt pecies tres de terra, due | iacet (d) in loco et [fundo] Vixinaelli, tercia pecia iacet in loco ubi d(icitu)r Lovaria. Prima pecia de terra, in s(upra)s(crip)to loco Vixinaelli cu(m)| sediminas et puteu(m) adque clusuris cu(m) vites sup(er)abente adque terris arabilis et gerbis, p(er) mensura iusta iugias novem, | coeret ei a meridie Alberici de Sernen[c]ona, a sera S(an)c(t)i Laurenti, a montes Anselmi et Alberti germanis. S(e)c(un)da pecia de terra | aratoria, ibi prope, est per mensura iusta iugias dues; coeret ei a mane Doxno, a montes ipsius Alberici. Tercia pecia de terra, in |[iam dicto loco Lovaria], cu(m) vites sup(er)abente cu(m) area sua, est p(er) mensura iusta p(er)ticas legiptimas quinq(ue); coeret ei a mane S(an)c(t)e Ma|rie, a mo(n)tes de ered(e)s q(uon)da(m) Ildevaldi, si ibique alie s(un)t ab om(n)ia coerentes. Que aut(em) s(upra)s(crip)tas pecias tres de terra iuris mei sup(eri)us | dictas una cu(m) accessionibus et ingresoras earu(m) seu cu(m) sup(eriori)bus et inferioribus earum rerum, qual(iter) sup(eri)us me(n)sura (e) et coerencia l(egitur), inin(tegrum)| ab ac die in eodem ep(iscop)io dono et offero, eo tamen ordine ut vos predictus (f) domnus U(m)baldus [episcopus][digne]ris m(ih)i c(ui) s(upra) Leoni p(res)b(ite)ro co(n)cedere | et at meis eredibus et ad meis filiis filiorum eorum legiptimis aut cui nos dederimus usque a co(m)pleta(m) septima(m) generacione | precario et enphiteusin nomine, id sunt pecies quatuor de terra iuris predicto ep(iscop)io, quas e(ss)e videtur duas in loco ubi | d(icitu)r Cona, tercia iacet in loco Sablone, quarta iacet foris ia(m) dicta civitate Cremona, no(n) multu(m) longe da porta qui | d(icitu)r Natali. Prima pecia de terra, in s(upra)s(crip)to loco Cona, cu(m) sedim(in)e et vites et puteu(m) sup(er)abente(m), est p(er) mensura iusta iuge|as nove(m), p(er)ticas legiptimas nove(m) et demidia; coeret ei a m(an)e et sera S(an)c(t)e Marie, a meridie Burningi et Bonizoni, | a montes via et in aliquit Ada(m)mi et Ioh(ann)i Garib(er)ti, que sibi detinet p(er) precaria. S(e)c(un)da pecia de terra aratoria, ibi p(ro)pe | in ia(m) dicto loco Cona, est p(er) mensura iusta iugias duodeci(m) et p(er)ticas legiptimas duas et demidia; coeret ei a mane p(re)dic|te S(an)c(t)e Marie et Azoni et in aliq(ui)t S(an)c(t)e Agnetis, a sera Pipia, a montes terra p(re)dicti Ioh(ann)i Garib(er)ti, qui detinet per p(re)ca|ria. Tercia pecia de terra cu(m) vites sup(er) abente cu(m) area sua, in p(re)dicto loco Sablone, est p(er) mensura iusta p(er)ticas septe(m), | coeret ei a ma(n)e S(an)c(t)i Laurenti, a meridie S(an)c(t)e Marie, a sera Adam(mi), Bulfredi et Lanfranki, a mo(n)tes via. Quarta peci|a de terra vacua, non longe da s(upra)s(crip)ta porta Natali, est p(er) mensura iusta p(er)ticas legiptimas tres; coeret ei a sup(er)totu(m)| terra s(upra)s(crip)te S(an)c(t)e Marie. Ut faciamus ego ia(m) dictus Leo p(res)b(ite)r simul cu(m) meis eredibus et filiis filiorum eorum legiptimis aut | cui nos dederimus usque a co(m)pleta(m) septima(m) generacione(m) s(upra)s(crip)tes pecies de terra, ta(m) illa qua(m) offero qua(m)que et illas quas | a vobis precarie et enphiteusin nomi(n)e da parte p(re)nominato ep(iscop)io peto, de fruibus earum rerum vel censu(m) qui exin|de annue D(omi)n(u)s dederint quiquit nobis fuerit oportunum sine om(n)i v(est)ra v(est)roru(m)que successores co(n)tradic(tione). Et post meu(m)| c(ui) s(upra) Leoni p(res)b(ite)ro et meis ered(e)s et filiis filiorum eorum legiptimis aut cui nos dederimus decessu(m) usque a co(m)pleta(m) septima ge|neracione s(upra)s(crip)tes pecies de terra ta(m) illa quas offero quas et illas quod p(re)[ca]rio nomine peto in iure et potestate predicti | ep(iscop)ii a presenti die preveniad. Cu(m) predictus Leo p(res)b(ite)r taliter postulaset, t(un)c ia(m) nominatus domnus U(m)baldus epi(scop)us | p(er) fuste q(uo)d sua tenebat manu(m) ia(m) dictu(m) Leone p(res)b(ite)ru(m) da parte prenominati ep(iscop)i de predictes pecies de terra ta(m) de illa(m)| qua(m) ipse offersit qua(m)que et illas quas quesivit precario et enphitheusin nomine investivit et ei tradidit eo ordine ut | supra legitur et subter co(n)tenuerit, ita tamen s(upra)s(crip)tes pecies de terra p(er) ia(m) dictu(m) Leu(m) p(res)b(ite)ru(m) et p(er) suis ered(e)s suorumque filiis, filiabus et filiis | filiorum eorum legiptimis aut cui ipsi dederint meliorentur, na(m) no(n) pegiorentur. Et persolvere exinde debeant annuali|ter in festivitate s(an)c(t)i Martini predictus Leo p(res)b(ite)r suique eredibus et filiis filiorum eorum legiptimis aut cui ipsi dederint usque | a co(m)pleta(m) septima generacione infra tres dies antea aut infra tres postea ficto censu(m) argentu(m) denarios bonos | Mediolanens(es) viginti quatuor, dati ipsi denarii in predicta civitate, co(n)signati eide(m) domni U(m)baldi ep(iscop)i | suique successores vel ad eorum miso p(er) se ipse Leo p(res)b(ite)ru(m) suique eredibus et filiis filiorum eorum legiptimis aut cui ipsi dede|rint aut eorum misi. Quod si se suctraxerit suprascripto Leo p(res)b(ite)ro suorumque eredibus et filiis filiorum legiptimis aut cui ipsi dede|rint usque a co(m)pleta(m) septima generacione ia(m) dicti denarii ad (g) da(n)du(m) anualiter, sicut sup(ra) l(egitur), t(un)c co(m)p(onat) a par|te predicti ep(iscop)i ipsi denarii in duplu(m). Et post eide(m) Leoni p(res)b(ite)ro dicessu(m) suique eredibus et filiis filiorum eorum legiptimis | aut cui ipsi dederint usque a co(m)pleta(m) septima generacione dicessu(m) s(upra)s(crip)tes pecies de terra ta(m) illa qua(m) ipse Leo | p(res)b(ite)r offersit qua(m)que et illas unde ia(m) dictus domnus Ubaldus ep(iscop)us eu(n)de(m) Leu(m) p(res)b(ite)ru(m) da parte ia(m) nominati ep(iscop)i | precario et enphiteusin nomine investivi in iure et potestate predicti ep(iscop)i permaneat ad faciendu(m) pars ia(m)| dicti ep(iscop)i legaliter proprietario nomine quiquit voluerint. Quia om(n)ia sic inter eis co(n)venit et nec | eis licead ullo te(m)p(o)r(e) nolle q(uo)d voluerint, set que ad eis semel factu(m) vel co(n)scriptu(m) sub iusiu|randu(m) (h) inviolabil(iter) co(n)servare p(ro)miserunt cu(m) stipulacione subnixa. Unde | due car(tu)l(e) precarie et enphiteusin nomine uno tinore scripte sunt. Actu(m)s(upra)s(crip)ta civitate, | feliciter.
+ Ego Leo p(res)b(ite)r in ac cartula p(re)carie a me facta s(ub)s(crips)i.
Signu(m) +++ manibus Ugoni et Ingezoni seu ite(m)Ingezoni, om(n)es viven|tes lege(m) Romana rogatis testis.
Signu(m) ++ ma(ni)bus Petri et Obizoni, testis.
(SN) Ego Lu(m)pertus notarius sacri palacii scrip|si, postradita co(m)plevi et d(e)di.


(a) nomine: omette A.
(b) A acciad
(c) Così A.
(d) Così A, senza segno abbreviativo.
(e) m- corretta da l-
(f) p(re)dictus in sopralinea.
(g) -d in sopralinea, pare di mano diversa.
(h) A iusiu|iurandu(m)

(1) Cf. Math. 19, 29.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti