Lombardia Beni Culturali

Pagina decretalis

1035 gennaio 20, Fornovo S. Giovanni.

Adalberto, levita della Chiesa bergamasca, e suo fratello Oddo, figli di Rotepaldo di Castel Gabbiano, cedono in proprietà a Ubaldo, vescovo di Cremona, tutto quanto essi possiedono, nelle ville di Publica, Trezzolasco e Vidolasco, di diritto dell'episcopio, cioè il beneficio di Enrico, figlio di Tebaldo, un appezzamento in località Albaule, coltivato da Rodolfo e Graziano, dodici iugeri in località Rotaningo e altrettanti in Pozale, e ricevono a titolo di beneficio ogni reddito derivante da tali beni, ad eccezione di quanto pertiene ad districtionem comitatuts che rimane di competenza del vescovo.

Originale, Halle, Biblioteca Universitaria, carte Morbio, Tomo I, n. 8 [A]. Copia incompleta, sec. XVII, Bresciani, Privilegi, II, c. 18v (con data 1074 o 1047). Regesto inizio sec. XIX, Dragoni, p. 227.

Edizione: Hortzschansky-Perlbach, p. 15 (con data 1034; è definita copia semplice coeva, ma non direi).
Regesto: Robolotti, p. 101, n. 811 (con data 1034); Astegiano, I, p. 65, n. 63 (da Hortzschansky-Perlbach, e quindi con data 1034).

Il documento secondo quanto detto nell'atto stesso è stato scritto dal diacono bergamasco Arnaldo e corroborato da un segno apposto con la mano destra dal vescovo Ubaldo; non è chiaro in cosa consistesse tale apposizione, anche perchè parte del documento non è leggibile dal microfilm: in particolare non si riesce ad individuare il segno che precede il testo e che Hortzschansky-Perlbach indicano come Chrismon. Date queste premesse non è possibile indicare con precisione se si tratti di un originale o di una copia imitativa. Si tratta comunque di un documento non notarile, che potremmo definire 'solenne'; si segnala infine la scrittura molto simile ad una minuscola di tipo cancelleresco. Per le restituzioni delle parti illeggibili si è fatto ricorso perlopiù alla trascrizione di Hortzschansky e Perlbach.
Cf. documento datato 1078 ottobre, di cui al Codice Sicardo, n. 108, in cui Adalberto, figlio del nominato Rotepaldo da Gabbiano, dona alla Chiesa cremonese beni nelle stesse località nominate in questo documento.

[(C)] [In sanctę et individuę Trinitatis nomine aęternęque divinitatis auxilio]. [Imperante primum in Italia piissimo ac serenissimo Chunrado imperatore augusto ac deinde Hubaldo, venerabili et sacratissimo Cremonensis Ecclesię antistite, in sui episcopii domicilio, prout necessitas] exigebat, de curis secularibus oportunum aliquid digne et laudabiliter dispen[sante, sicut sepe bono pastori contingere]| solet et utilitas monet, inter cetera commoda, quę vigili sollicitudine erga episcopatum exibere consueverat, [hoc omni menti propter quo]|rundam vicinorum impietatem et ne a persecutoribus Sancta Ecclesia vim pateretur, inspirante Deo placuit, quod, si Adelbertus, Pergomatis Ecclesie | levita, et Oddo germanus eius, Rotepaldi de Gabiano filii, ad sui episcopatus proprietatem preberent quicquid predii in his villiis possiderent, videlicet in Publica et in Terciolasco et in Vidolasco , de iure sui episcopii, videlicet integrum et totum benefitium Henrici filius Tebaldi | viced(omi)ni sicuti tenuit octo dies antequam ob(ir)et, insuper et terram de Albaule, quę laboratur per Redulfum et Gracianum, | et in Rotaningo duodecim iugera et in Pozale similiter duodecim iugera, illis suisque heredibus daret pluribus etiam bonis | et bonę voluntatis ac gratię plenitudine illos remuneraret. Quod quia utrique lateri et utrorumque consiliariis visum est et | conveniens et proficuum, scilicet prefatum presulem non modicam episcopatui adquirere utilitatem predictosque fratres non minime adipisci | commoditatem, multis presentibus, videlicet Adraldo fratre eius et Vuidone filio Gandulfi et Bernardo advocato et duobus sacerdotibus, Petro | et Ariprando, et duobus fidelibus predictorum fratrum, Aldone et Ribaldo, et duobus familis, Rozone et Giselberto, et pluribus aliis, lau|dabile comertium, laudabilis mox subsecutus est assensus eius scilicet rationis obtentu, ut predictus antistes suique successores ad proprietatem | sui presulatus possideant et prenominati fratres, videlicet Adelbertus et Oddo suique heredes, omnem censum et reditionem ipsius terrę sub nomine benefitii habeant; | ex omnibus quoque frugibus et vectigalibus sive op[er]ibus vel conditionibus seu etiam quibusque minutissimis rebus quę ab ipsius terrę cultoribus exiguntur | memoratus pontifex nichil sibi nec suis successoribus, preter ea quę ad comitatus districtionem pertinere videntur, in posterum reservavit, | sed, sicut dictum est, [omnia quę]cu(m)que ab eisdem incolis solvebantur cum omni integritate [preno]minatis fratrisbus suisque heredibus attribuit. Si vero prescriptus | antistes aut sui successores potestative aliquam vim illis intulerint, remota omni occasione querimonię, habeant deinceps licen|tiam redeundi, introeundi et possidendi eandem terram quam dederint. Et ut hoc opus perpetuo maneat inconvulsum, huius decretalis | paginę testamentum Arnaldus Pergame[nsis] pontificatus levitę commissum est ad scribendum eiusdemque pontificis manu dexterę supposito | caractere est roboratum. Actum est anno dominicę incarnationis millesimo trigesimo quarto dieque tertio decimo kalendas februarii, | indictione tertia, in loco qui dicitur Forumnovum, feliciter, AMEN.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti