Lombardia Beni Culturali
2

Carta commutacionis

1002 marzo 26, Barbata.

Berta, badessa del monastero di S. Giulia di Brescia, detto Nuovo, dà a Guglielmo figlio del fu Roperto, detto anche Rocio, di Sertariola, di legge longobarda, un appezzamento di terra arabile di due iugeri, quattro pertiche e tre tavole situato a Barbata, ricevendo in cambio tre simili appezzamenti nello stesso luogo, ove dicesi Campo de Sancta Maria, rispettivamente di uno iugero e otto tavole, di uno iugero e una tavola - con vigneto - e di cinque pertiche; la permuta viene perfezionata alla presenza di Pietro Urso, messo della badessa, e degli estimatori Pietro, Gunzo e Lazzaro.

Originale, ASMi, MD, cart. 11, n. 352 (sec. XI, n. 9) [A]. Regesto del 1738 in Giorgi, Registro, c. 924; del 1739 in Giorgi, Rubrica, c. 12r; Catalogo, II, fasc. 17. Trascrizione: Giorgi, Exemplaria diplomatum, I, c. 305, n. 1; Bonomi, 18, n. 79; camicia di A.

Nel verso, di mano dell'XI-XII secolo, Cam(bium) d[e] Bar[b]ata; di mano del XIV secolo, [[...]] ad Sanctam Mariam; di mano del XIV-XV secolo, pro Barbata, di altra mano successiva In isto (segue eraso [[...]]sso) sunt ligata plura aquista que habuimus a monasterio Sancte Iulie ex exmptione facta a (corretto da ab) suprascripto monasterio; annotazioni sette-ottocentesche di contenuto, data e segnatura n. 64; riferimenti all'Exemplaria Diplomatum del Giorgi; data di mano del Bonomi MII; riferimenti archivistici al monastero di S. Giulia di Brescia e a quello del Cerreto.

Mediocre stato di conservazione, modeste rosicature e macchie.
Il dettato è piuttosto scorretto.

[(SN)]In nom(ine) domini Dei et salva[tori]s nostri Iesu Christi. [Arduinus] gr(ati)a Dei rex, hanno regni eius Dei propicio primo, septimo | kal(end)as ap(re)lis, indic(ione) quinta decima. Comutacio bone fidei nossitur ęssę contractum ut vicem emcionis obtinead (a) firmitatem, | eodemque necxu oblicant c(on)traentes (1). Placuit itaque bona convenit voluntatem inter do(m)na Berta, venerabilis abbatissa mo(naste)rio | domini Salvatoris et Sancte Iulie qui di(citu)r Novo sita infra civitate Brisia, nec non et Vuilielmus fil(ius)quondam Roperti qui et Rocio de loco Sertariole, qui | professus est ex nacione sua legem vivere Langobardorum, ut in Dei nom(ine) debeant dare sicut et a presenti dederunt ac tradiderunt vicisim (b) | sibi unus alteri pars parti per as paginas, comutacionis nom(ine). In primis dedit ipsa do(m)na Berta abbatissa eidem Vuilielmi | hoc est pecia una de terra aratoria cum incisa sua da parte mane (c) iuris ipsius mo(naste)rii, quibus ęssę videntur in loco et fundo Barbada, quod est pe|cia ipsa de terra cum predicta incisa per mensura iusta iuges legiptimes duas et perti(ca)s iugealis quadtuor et tab(u)l(a)s trex, coerit ei a mane | et meridie via, a sera Garibaldi (d), a mu(nte)s Sancti Alexandri. Quidem et ad vicem recepit ipsa do(m)na Berta abbatissa, a parte ipsius mo[nasterii], | ab eundem Vuiliemus, meliorata rex sicut lex abet (2), hoc sunt pecies trex de terra aratorias, una ex eas cum in parte vites super aben[te]| iuris ipsius Vuilielmi, quibus ęssę videntur in eodem loco et fundo Barbada: prima pecia de terra iacet ad locus ubi di(citu)r Campo de Sancta Ma[ri]a, | est per mensura iusta iuge una et tab(u)l(as) octo, coerit ei (e) a mane (f) Ariprandi, a meridie et mu(nte)s via, a sera Giselberti; secunda pecia ibi | non longe cum predicta vites super abente est per mensura iusta iuge una et tabula una, coerit ei a mane in parte ipsius Giselberti, | a meridie et sera (g) via; tercia pecia ibi prope, iusta ipsa via, da parte sera est per mensura iusta perti(ca)s iugeales quinque, coerit ei a ma|ne ipsius Giselberti, a meridie Sancti Alexandri, a muntes m(ih)i reservo, sibeque aliis sunt ab omnia coerentes. As denique iam dictes | pecies de terra sup(eri)us nominatas vel comutatas una cum accesionibus et ingresoras earum seu cum superioribus et inferioribus | suis qual(iter) sup(eri)us mensura et coerencias l(egitur) inintegrum sibi unus alteri pars parti per as paginas comutacionis nom(ine) tradi|derunt, facientes exinde unusquis de co receperunt a presenti die, tam ipsi quamque et subcessatrices vel eredes eidem Vuilielmi, lega|liter, proprietario nom(ine), quicquit voluerint aut previderint sine homni uni alterius c(on)tradic(ione). Et spoponderunt se ipsi comuta|tores se ipsi suorumque subcesatrices vel eredes eidem Vuilielmi predictis rebus quod abinvicem comutacionis nom(ine) tradi|derunt inintegrum homni tempore ab omni omine defensare. Quidem et ut ordo legis deposit et ad hanc previdendum comuntaci|onis nom(ine) accesserunt super ipsas pecias de terra ac previdendum, id est Urso presbitero, misso eidem do(m)ne Bertane abbatissa | ab ea directo, una simul cum bono ommines estimatores, corum nomina sunt Petrus et Gunzo (h) seu Lazaro, quibus | omnibus estimantibus cumparuit eorum et estimaverunt quod meliorata rex reciperet ipsa do(m)na Berta abbatissa, | a parte ipsius (i) mo(naste)rii, quam dare et (j) legibus comutacio ipsa ec fieri potuiset. De quibus et pena inter se posuerunt ut quis ex ips(is) aut | subcessatrices vel eredes eidem Vuilielmi non c(om)pleverint homnia qual(iter) sup(eri)us l(egitur) vel si ab unumquemquem ominem quisco | dederunt inintegrum non defensaverint, c(om)ponant (k) pars (l) parti fidem servandi pena dublas ipsas pecias de terra sicut pro tempore | fuerint melioratas aut valuerit sub exstimacione in c(on)similas locas; et pro onore (m) abbatissarum (n) nec (o) eam | licead ullo tempore nolle (p) quod volui, set quod ad eam semel factum vel c(on)scriptum est inviolabiliter c(on)servare promisit c(um) sti|pulacione subnixa. Unde due car(te) comutacionis uno tinore scripte sunt. Actum in suprascripto loco Barbada, feliciter.
+ Vuilielmus in ac car(ta) a me facta s(ub)s(crips)i (q).
+ Ursus p(res)b(ite)r(u)s (r) super ipsis rebus accessit (s) et misus fuit ut supra.
Signum +++ manibus suprascriptorum Petri et Gunzo seu Lazaro, qui super ipsis (t) rebus acceserunt et estimaverunt ut supra.
Signum +++ manibus Leopramdi fil(ii)quondam Iohanni et Ingelardi seu Petri fil(ii)quondam Arialdi, omnes lege vivente Roma|na testes.
Signum ++ manibus Iohanni et Radaldi, testes.
(SN) Ego Iohannes notarius sacri palacii, scriptor huius car(te) comutacionis, post tradita c[omplevi et dedi].


(a) -n- corretta da lettera precedente.
(b) -c- corretta da s
(c) -e corretta da a
(d) La seconda -a- corretta da inizio di lettera precedente.
(e) -ab(u)l(as) - ei corretto su precedente scrittura erasa.
(f) m- corretta da inizio di lettera precedente.
(g) -a corretta su lettera precedente.
(h) Corretto su precedente scrittura erasa; -zo nel sopralineo.
(i) -p- corretta da lettera precedente.
(j) Corretto da lettera precedente.
(k) componanant in A.
(l) -r- corretta da s
(m) Segue erasa s
(n) abba- corretto su precedente scrittura erasa.
(o) n- corretta su lettera precedente.
(p) Segno abbreviativo superfluo su -e
(q) Segue nota tachigrafica di incerto significato.
(r) Così A; -b- nel sopralineo.
(s) accessist (la terza -s- pare corretta da r) in A.
(t) ipsi in A.

(1) Cfr. Cod. Iust. 4.64.2.
(2) Cfr. Ahist. 7 (16).

Edizione a cura di Ada Grossi
Codifica a cura di Ada Grossi

Informazioni sul sito | Contatti