Lombardia Beni Culturali
70

<Mandatum> Alexandri III pape

<1180> marzo 13, Velletri.

Alessandro III, a seguito di indebite interpretazioni di precedenti concessioni apostoliche in cui si accordava al monastero di Chiaravalle, come agli altri Cistercensi, l'esenzione dalle decime, ingiunge all'arcivescovo di Milano e ai vescovi di Pavia e Lodi di provvedere affinché tale esenzione venga rispettata nelle rispettive giurisdizioni.

Originale, ASMi, AD, pergg., cart. 551, n. 8 [A]. Trascrizione del 1832: Raccolta dei privilegi sovrani e pontifici, p. 250; del XIX sec. in.: Bonomi 20, p. 491, n. 177. Regesto del XVII sec., Moroni, Index locupletissimus, f. 2, A, n. A- e f. 139, A, n. A- (con data 3 luglio).

Nel verso, di mano posata del XIII sec., § Privilegium Alex(andri) pape de decimis et noval[ib]us et si quis in fratres [violen]tas iniecerit; di altra mano del XIII sec., Privilegium de d[ecimis et no]valibus et [...]; di mano del XVI sec., segnatura G; regesti sei e settecenteschi e riferimento al nome del papa; segnatura Moroni A. 26; anno e segnatura Bonomi MCLXXX. 8, regesto della stessa mano.

Edizione: PFLUGK-HARTTUNG, Acta, III, p. 277, n. 298; VIGNATI, Codice diplomatico, I, n. 86.
Regesto: KALTENBRUNNER, p. 677, n. 8786a; JAFFÉ - LÖWENFELD, n. 13630; KEHR, VI/2, p. 123, n. 7.

Cattivo stato di conservazione, due ampie macchie, sembrerebbe causate dal fuoco, e conseguenti lacerazioni lungo le piegature verticali. Bolla deperdita: restano la plica, quattro fori di appensione (due praticati a plica chiusa), residui di filo serico ancora in sede.
Per la determinazione dell'anno si consideri la presenza di Alessandro III a Velletri nel marzo 1180, cfr. doc. del 14 marzo 1180 (KEHR, IX, p. 210, n. 28) e del 16 marzo 1180 (KEHR, II, p. 198, n. 1).

Alexander episcopus, servus servorum Dei, venerabilibus fratribus Mediolanen(si) archiepiscopo, Papien(si) et Lauden(si) episcopis, salutem et apostolicam ben(edictionem). Audi|vimus et audientes vehementi sumus turbatione commoti quod, cum fratres Carevallis sicut alii fratres Cisterciensis Ordinis a solutione decimarum | de laboribus suis quos propriis manibus vel sumptibus excolunt de benignitate Sedis Apostolice liberi sint penitus et immunes, quidam | clerici et laici vestre iurisdictionis ab eis nichilominus contra indulgentiam Sedis Apostolice decimas exigere vel extorquere non verentur, | interpretatione prava et sinistra apostolici privilegi capitulum pervertentes, asserendo de novalibus debere intelligi ubi noscitur de la|boribus esse inscriptum. [Quoniam igitu]r manifestum est omnibus qui recte sapiunt interp[retationem huiusmo]di esse perversam et intel|lectui sano contrariam, [cum secundum c]apitulum illud a solutione decimarum tam de te[rris illis quas] deduxerunt vel de|ducunt ad cultum q[uam de terr]is cultis vel vineis quas ipsi propriis manibus vel [sumptibus excolun]t sint immunes, | ne ullus de cetero habeat [contra e]os materiam malignandi vel ipsos quomodolibet con[tra iusticiam, universi]tati vestre per apostoli|ca scripta precipiendo [mandamus quati]nus universis ecclesiasticis iuris vestre iurisdiction[is][[.............]] d[iligen]tius prohibere cu|retis ne a memoratis abb[atibus et fratribu]s de Carevallis vel etiam a fratribus aliorum monasteriorum [[.....]]d[[....]]s qui per vestras dioceses | commorantur de novalibus vel [eti]am de aliis terris vel vineis quas propriis manibus vel sumptibus ex[co]lunt decimas exigere | vel quomodolibet ext[orquere] p[resuma]nt: nam si de novalibus voluissemus tamen intelligi, ubi posuimus de laboribus, de novalibus pone|remus, sicut in privilegiis [quorumd]am aliorum apponimus. Quia vero non est conveniens vel honestum ut contra privilegia Sedis | Apostolice quoquomodo veniat[ur, que obtine]re debent inviolabilem firmitatem, mandamus atque precipimus ut si qui clerici vel laici contra privi|legia Sedis Apostolice predictos fr[atr]es decimarum exactione gravaverint, laicos excomunicationis sententia percellatis, clericos contradictione et | appellatione cessante ab officio suspendatis, et tam excomunicationis quam suspensionis sententiam faciatis usque ad dignam satisfactionem in|violabiliter observari. Ad hec presentium vobis auctoritate precipiendo mandamus quatinus, si quis in fratres prescripti monasterii violentas manus | iniecerit, eum accensis candelis publice excomunicatum denuntietis et faciatis ab omnibus sicut excomunicatum cautius evitari, donec predictis | fratribus congrue satisfaciat et cum litteris diocesani episcopi rei veritatem continentibus apostolico se conspectui representet. Dat(um)| Velletri, .III. idus martii.

(BD)

Edizione a cura di Ada Grossi
Codifica a cura di Ada Grossi

Informazioni sul sito | Contatti