Lombardia Beni Culturali
205

Carta commutacionis

1197 maggio 2, Monte.

Giacomo Avianus di Pavia dà ad Arderico, converso del monastero di Chiaravalle e minister della grancia di Valera, due appezzamenti di campo nel territorio di Monte, dettagliatamente elencati e descritti <per complessive dodici pertiche, tredici tavole meno sei piedi> , ricevendone in cambio cinque tra campi, prati e paludi nello stesso territorio, dettagliatamente elencati e descritti <per complessive dodici pertiche e mezza> ; Giacomo deve far rispettare la permuta ai suoi fratelli.

Originale, ASMi, AD, pergg., cart. 555, n. 198 [A]; originale, ASMi, AD, pergg., cart. 555, n. 197 [A']. Trascrizione del XIX sec. in.: Bonomi 21, p. 879, n. 291 in riferimento ad A' e citazione di A, p. 882, n. 292. Regesto del XVII sec., Moroni, Index locupletissimus, f. 204, P, P31; del XIX sec. in Catalogo, III, fasc. 55.

Nel verso di A, di mano del notaio, Car(ta) comutationis facta inter Iacobum Avianum et monasterium Carevallis de petiis .II. terre; di mano del XIII sec., in un cartiglio, .LXVI.um de Vallaria, quarti fasciculi; anno e segnatura Bonomi MCXCVII. 198.
Nel verso di A', di mano del notaio, Car(ta) comutationis; della mano X del XIII sec., [§ Carta] commutacionis facte inter monasterium et Iacobum Avianum de terris iacentibus in territorio loci de Monti ubi dicitur in Buxilago, facta .MCLXXXXVII.; segnatura Moroni P. 31; annotazione sei-settecentesca dell'anno e regesto; anno e segnatura Bonomi MCXCVII. 197.

A è in mediocre stato di conservazione, rosicature ai ai lati, modeste lacerazioni in corrispondenza della piegatura, lieve caduta dell'inchiostro ai bordi.
A' è in cattivo stato di conservazione, rosicature e lacerazioni ai lati, soprattutto nella parte destra, ove la membrana è stata consolidata incollandola a un pezzo di stoffa.
A e A' erano cucite insieme, l'una sovrapposta all'altra, come attestano alcuni forellini di cucitura nei rispettivi margini inferiori.
Diamo l'edizione di A collazionato con A', trascurando le varianti ortografiche meno significative: la segnalazione delle barrette di fine rigo si riferisce ad A.

(SN) In nomine Domini. Anno dominice incar(nacionis) milleximo centeximo nonageximo septimo, secundo die madii, indic(ione) quinta decima. Comutatio (a) bone fidei inter se vicissim f[ecerunt][Iacobus]| Avianus civis Papie nec non et ex altera parte Ardericum, conversum monasterii de Geravalle, ministrum grantie de Vallaria, ut in Dei nomine deb[ant]| dare sicut a presenti dederunt ipsi comutatores sibi invicem unus alteri in causa comutationis. In primis dedit ipse Iacobus eidem Arderico converso in causa | comutationis, presenti die suo iure habendum, hoc est petias duas camporum iacentes in territorio de loco Monti: primus campus dicitur in Buxiliago, cui est ei (b) ab | omnibus partibus illorum de Geravalle, et est per mensuram pertice quattuor et tabule decem et octo minus pedes. III. et medius; secundus campus dicitur ibi prope item in Buxiliag[o, cui est]| ei ab omnibus partibus illorum de Geravalle, et est per mensuram pertice septem et tabule decem et novem minus pedes .II. et medius. Unde adinvicem recipit ipse Iacobu[s][ab]| eodem Arderico comutatori suo, similiter in causa comutationis presenti die suo iure habendum, hoc est petias quinque inter campos et pratum et [paulum ia]|centes in territorio suprascripti loci (c): prima petia est campus et pratum insimul tenens et dicitur ad Montem Vegium, cui est a mane et a meridie et a monte Musonis de [Palatio], [a sero]| Lambrum, et sunt pertice quinque et tabule septem et pedes quinque; secunda petia est costa et paulus et dicitur ibi prope, cui est ei ab omnibus partibus ipsius Iacobi, et est per mensuram [tabule]| decem et septem minus pedes quinque; tertia petia est pratum et costa insimul tenens et dicitur ibi prope (d), cui est ei a mane illorum de Geravalle et in parte suprascripti Iacobi et a meridie illorum |[de] Geravalle, a sero Michaelis (e) Pance, a monte suprascripti Iacobi, et est per mensuram pertica una et media minus pedes novem; quarta petia est campus et dicitur in Blaida ser Maro|ni, cui est ei a mane et a sero suprascripti Iacobi, a meridie illorum de Geravalle, a monte suprascripti Musonis, et est per mensuram pertice quinque minus tabule novem et pedes .I.; quinta petia est campus et | dicitur ibi prope, cui est ei a mane et a meridie illorum de Geravalle, a sero et a monte suprascripti Iacobi, et est per mensuram tabule decem minus pedes .II. His autem rebus superius dictis et comutatis |[cum] superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suis inintegrum taliter ipsi comutatores sibi invicem unus alteri in causa comutationis tradiderunt, |[fa]ciendo exinde unaquaque pars cum eorum heredibus et successoribus et cui dederint, iuris proprietarii nomine, quicquid voluerint, sine omni unius eorum alterius eorumque heredum et | successorum contradic(ione). Et spoponderunt se ipsi comutatores vicissim unus alteri cum eorum heredibus et successoribus hoc quod supra in comutatione dederunt inintegrum | ab omni homine defensare iuxta legem et usum, et si defendere non potuerint suprascripte res sicut sunt comutate, debent reverti ad (f) suprascriptam comutationem. | Et debet ipse Iacobus facere stare taciti et contenti fratres eius in suprascripta comutatione. Quia sic inter eos convenit. Actum in territorio de loco (g) | Monti, ubi dicitur in Blaida ser Maroni (h). Unde due car(te) (i) uno tenore rogate (j) scribi (k) sunt.
Interfuerunt testes Torrizanus et Germanus qui dicuntur de loco Monte et Paganus Blanchardi de loco Vallaria.
(SN) Ego Landulfus Cagapistus, notarius sacri pal(acii), tradidi et scripsi.


(a) comutio (corretto da conmutio mediante espunzione) senza segno abbreviativo in A'.
(b) Segue depennato a mane in A'.
(c) iacentes - loci aggiunto nel sopralineo in A'.
(d) et - prope aggiunto nel sopralineo in A'.
(e) Segue depennato Panze (corretto da Panza) in A'.
(f) Segue depennato suam in A'.
(g) de loco ripetuto all'inizio del rigo successivo in A.
(h) Segue eraso et in A, A'.
(i) Seguono tre o quattro lettere erase in A, A'.
(j) Aggiunto nel sopralineo in A, A'.
(k) Corretto da scripte mediante rasura in A, A'.

Edizione a cura di Ada Grossi
Codifica a cura di Ada Grossi

Informazioni sul sito | Contatti