Lombardia Beni Culturali

Capitolo Minore - Decumani

35

Milonis Mediolanensis archiepiscopi sententia

1192 dicembre 21, Milano, 'in palatio domini archiepiscopi'.

Milone arcivescovo di Milano sentenzia nella controversia tra Pietro lettore della chiesa di S. Maria Yemalis, nominato procuratore dei lettori dal primicerio Zuffo, e Uguzone arciprete dei decumani riguardo alla chiesa di S. Gabriele, per il cui uso esisteva da tempo un accordo tra i lettori e i decumani, come da atti addotti a prova (nn. 2, 16, 17), e assolve l'arciprete dei decumani, salvo per un capitolo contenuto nell'accordo citato, che viene riportato integralmente. L'arcivescovo Filippo in epoca successiva sottoscrive per conferma.

Originale, ASMi, F.R., pergg., cart. 379, n. 10 [A]. Copia del sec. XVIII in Biblioteca Ambrosiana in Milano, N. Sormani, Diplomatica Mediolanensis, H 101, c. 309 (ex arch. Benef. Metrop.) [B]. Copia della fine del sec. XVIII, ibid., G. C. Della Croce, Cod. dipl. Mediol., I 11, c. 116 (ex arch. Benef. Metropol. Mediol.)[B]. Citato in ASMi, Fondo Autografi, Arcivescovi, cart. 15, s. n. Regesto in ASMi., Catalogo delle pergamene, vol. III, fasc. 53, fasc. 45 (arcivescovi). Registro del 1711, cart. 236, c. 17r. Sul verso annotazioni tarde.

Regesto: F. ARGELATI, Bibliotheca scriptorum Mediolanensium, I, parte II, col. 318, n. V; G. GIULINI, Memorie, IV, p. 64; VII, p. 144; F. SAVIO, Gli antichi vescovi, Milano, p. 547.
Cit.: M. MAGISTRETTI, Beroldi Mediolanensis ecclesie, p. 172; E. CAZZANI, Vescovi e arcivescovi, p. 158; E. CATTANEO, Istituzioni ecclesiastiche Milanesi, in Storia di Milano, ed. Treccani, IV, p. 670, nota 2; M. F. BARONI, La documentazione arcivescovile, in Referate zum VIII internationalen Kongress für Diplomatik, p. 312.

Pergamena di mm. 440/432 x 700/710; presenta piccole lacerazioni.
La questione dibattuta dinanzi all'arcivescovo verrà ripresa e chiarita meglio, nei vari passaggi, nell'opera Gli atti dell'arcivescovo e della curia arcivescovile.

In nomine Domini. Coram domino Milone Dei gratia venerabili Mediolanensi archiepiscopo et eius fratribus inter magistrum Petrum lectorem ecclesie Sancte Marie Yemalis, ad causam istam sindicus | constitutus a domino Zuffo primicerio lectorum et suis fratribus, nomine ipsius collegii vel universitatis, ex una parte et dominum Ugicionem archipresbiterum decumanorumet eius fratres ex altera talis controversia vertebatur. Petebat siquidem | idem magister P(etrus) quatenus ipse archipresbiter et eius fratres dimitterent ipsi collegio seu universitati omnes illas casas iacentes iuxta ecclesiam Sancti Gabrielis ex parte montis, que fuerunt et sunt ipsius ecclesie Sancti Gabrielis, amplius petebat ut | idem archipresbiter et fratres expedirent illi universitati totum cimiterium supradicte ecclesie Sancti Gabrielis et quicquid super eo hedificatum est exinde tollant et amovent (a) et de cetero nichil in eo superhedificent seu ponant et eandem ecclesiam Sancti Gabrielis | cum omnibus ad eam pertinentibus eidem collegio dimittant nec in muro ipsius ecclesie, qui est ex parte mane, negociationis causa de cetero aliquid imittant nec aliis imittere volentibus concedant, asserens prenominatam ecclesiam Sancti Gabrielis cum omnibus suis per|tinenciis ad lectorum collegium seu universitatem spectare quod non solum ex archipresbiteri confessione, set etiam ex multorum instrumentorum recitacione probasse dicebat, et insuper cimiterium infra ambitum casarum archipresbiteri et fratrum testibus sufficienter hostendisse | aiebat. Cum ergo constet supradicta loca semel Deo fuisse dicata sic debere manere perpetuo nec in his, ubi presertim cimiterium fuit, ulla debere fieri habitacula asseverabat, non obstantibus libellorum contractibus, permutacionibus, transac|tionibus vel licium decisionibus dudum super prefatis rebus et causis (b) celebratis quoniam de spiritualibus rebus vel spiritualibus anexis non solum humanis set etiam divinis legibus alienationem esse inhibitam firmiter proponebat, et si de iure valuisse contrac|tus constiterit, tamen quia archipresbiterum et fratres eas res minus dimidia iusti precii acquisivisse dicebat, quod testibus minus sufficientibus probare visus fuerat, eos velle et posse rationabiliter rescindere, non obstante temporis transcursione allegabat. | E contra, sepedictus archipresbiter suo et fratrum suorum nomine, non negans supradictam ecclesiam Sancti Gabrielis olim seu quondam ad collegium lectorum pertinuisse, non admittens set omnino inficians infra ambitum casarum umquam cimi|terium fuisse quamquam confiteretur in quandam aream lapideam quondam in ecclesia Sancti Gabrielis positam cuiusdam fidelis et digni ordinarii corpus, quod pridem sacris ac divinis regulis non est prohibitum, set concessum condi|tum fore ad elidendas lectorum actiones et eorum peticiones excludendas quoddam libelli instrumentum anno Domini millesimo centesimo quintodecimo publice confectum exhibuit, in quo continetur quondam Azonem primicerium lectorum consensu et volunta|te eorum in quondam Stephanum tunc decumanorum archipresbiterum totam terram iuris ecclesie Sancti Gabrielis iure libellario a tribus partibus solidos XXX singulis annis pro debito canone solvendo transtulisse, et quam concessionem et sui iurisdationem non | solum dominus Iordanus tunc venerabilis sancte Mediolanensis ecclesie archiepiscopus cum suis fratribus ratam habuit et propria subscriprione firmavit, set et dominus Hubertus felicissime memorie successor eius, convenientia et subscriptione lectorum intercedente, | sicut ex ipsius instrumenti recitacione patet manifeste, deinde cum idem Azo primicerius ipsum contractum ad dampnum et lesionem collegii lectorum fuisse cellebratum, querelam deponeret, asserens pristinam libelli concessionem | precipiti animo, precio vel mercede longe minore contrahere festinasse quamvis ipsa querimonia litis instaurationem non admitteret, tamen placuit supradicto Stephano decumanorum archipresbitero terram de Carate, ex qua fructus proveniunt | annis singulis solidos sexaginta, cum ipso Azone terram ecclesie Sancti Gabrielis permutare iure licito et extimatorum consensu adhibito convenientia et subscriptione omnium, prout moris et iuris est, ut supra accedente; porro | cum temporibus domini Algisii venerabilis archiepiscopi quondam dominus Albertus ecclesie Sancti Naboris prelatus et lectorum Mediolanensis ecclesie primicerius vellet que gesta erant ad irritum revoccare (c) et decisa transactionibus resuscitare, aput ipsum archiepiscopum quere|lam deposuit. Cumque causa diutius sub domino archiepiscopo fuisset examinata, placuit utrique parti per interventum domini Oberti tunc archidiaconi amicabili compositionis decisione eam finire; pro qua transactione constat lectores | XX libras recepisse et archipresbitero decumanorum ad partem canonice finem nomine transactionis de tota terra, de qua queritur, fecisse, quod instrumento finis nomine transactionis facte lectorum subscriprione notato manifeste docetur. Quare et finimus | dimidia iusti precii eas res acquisivissent, quod verum non est, tamen transactionem rescindere non possent, cum alia ratione summoverentur scilicet temporis transcursione, cumque hec et alia hinc inde allegata, prout moris est, | fuissent.Visis instrumentis et attestationibus, habito quoque diligenti conscilio tam fratrum suorum, scilicet domini Philipi archipresbiteri et domini Oberti archidiaconi, domini Ugonis de Ozano, domini Guiscardi Vicecomitis, domini Guiscardi de Arzago, domini R(olandi)| cancellarii, domini Ot(onis) vicedomini et aliorum, quam suorum assessorum, videlicet Iohannis iudicis et Arnaldi de Canturio, prenominatus dominus archiepiscopus prefatum archipresbiterum et eius fratres a supradicti magistri Petri peticione absolvit, preter|quam in uno capitulo de quo archipresbiterum et fratres condempnavit, scilicet '[ne] in muro ecclesie Sancti Gabrielis, qui est ex parte mane, negociationis causa de cetero aliquid imittant aut imittere faciant'. Et sic finita est causa. Actum | in palatio domini archiepiscopi. Anno Domini millesimo centesimo nonagesimo secundo, die lune XII kalendas ianuarii. Interfuerunt Iunius presbiter Sancti Iohannis ad Fontes, Scottus prepositus et Madius presbiter de Olzate, Chunradus iudex, Anselmus hostiarius, Crollus de Grogonzola, Severinus de Castroseprio, Adam Gabutus de Carvina et alii plures.
+ Ego Milo Dei gratia sancte Mediolanensis ecclesie archiepiscopus subscripsi (d).
+ Ego Obertus Mediolanensis archidiaconus subscripsi.
+ Ego Rolandus sancte Mediolanensis ecclesie diaconus et cancellarius subscripsi (e)
+ Ego Oto diaconus subscripsi.
+ Ego Oto diaconus et vicedominus subscripsi.
+ Ego Oldo diaconus interfui et subscripsi.
+ Ego Obertus Mediolanensis ecclesie diaconus subscripsi (f).
+ Ego Phyl(ipus) (g) Dei gratia sancte Mediolanensis ecclesie archipresbiter subscripsi.
+ Ego Petrinus presbiter subscripsi et interfui.
+ Ego Albericus presbiter subscripsi et interfui.
+ Ego Ugo presbiter subscripsi et interfui (h)
+ Ego Lanterius subdiaconus subscripsi et interfui (i).
(SM) Ego Arnaldus iudex de Canturio huius cause assessor ac consciliarius interfui ut supra et subscripsi.
(SM) Ego Iohannes causidicus huius cause assessor ac consciliarius interfui et subscripsi (l).
(ST) Ego Picinotus scriptor eiusdem domini archiepiscopi ex mandato ipsius hanc sentenciam scripsi (m).
+ Ego Philipus Mediolanensis archiepiscopus subscripsi (n). (SPD)

(a) La parte finale corretta.
(b) is su correzione.
(c) Così A.
(d) La sottoscrizione di Milone al centro.
(e) et cancellarius subscripsi aggiunto dopo.
(f) Ego Obertus - Ego Obertus diaconus sulla sinistra della pagina.
(g) II nome sembra di mano dello scriba.
(h) Ego Phylipus - Ego Ugo al centro, sotto Milone.
(i) Ego Lanterius - interfui a destra.
(l) Le sottoscrizioni dei due giudici al centro sotto.
(m) La sottoscrizione dello scriptor in calce a destra.
(n) La sottoscrizione dell'arcivescovo Filippo, che conferma, è sulla sinistra.

Edizione a cura di Maria Franca Baroni
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti