Lombardia Beni Culturali
61

Recordatio sententie Oberti Mediolanensis archiepiscopi

1153 febbraio, Milano.

Oberto, arcivescovo di Milano, sentenzia nella lite che intercorre tra Giovanni, abate del monastero di S. Ambrogio in Milano, e i fratres dell'ospedale di S. Ambrogio in merito a chi spetti celebrare i divini offici nel suddetto ospedale, cioč visitare l'ospedale, seppellire i morti, portare l'acqua benedetta dopo le esequie funebri e portare l'acqua e l'incenso benedetti alla vigilia di Natale, stabilendo che il diritto parrocchiale sul predetto ospedale appartiene alla chiesa di S. Michele di Milano, a sua volta dipendente dell'anzidetto monastero.

Originale, ASMi, AD, pergg., cart. 312, n. 105 [A]. Copia: Della Croce, I/8, cc. 53r-55r. Regesto: Giorgi, Registro, p. 230 e Rubrica, c. 22v. Nel verso, di mano del sec. XIV: Sententia lata a domino Oberto archiepiscopo Mediolanense anno dominice incarnationis .MCLIII. contra hospitalle Sancti Ambrosii pro monasterio Sancti Ambrosii, quod si ipsum hospitalle sit de parochia Sancti Michaellis et per [[...]] spectans monasterio cum ipsa ecclesia Sancti Michaellis est. Riferimenti agli Exemplaria diplomatum del Giorgi; annotazione del Bonomi: MCLIII. Annotazioni archivistiche di mano del sec. XIX apposte su cartellino prestampato incollato al verso della pergamena.

Edizione: PURICELLI, pp. 709-712; MURATORI, Antiquitates, II, col. 1269; BASCAPE', Antichi diplomi, p. 67 (da copia del Della Croce, ritenendo mancante A), BORGHINO, L'ospedale di S. Ambrogio, pp. 454-456.
Regesto: SAVIO, p. 508.

La pergamena č stata recentemente restaurata e condizionata in camicia rigida rivestita di carta deacidificata con supporto in poliuretano espanso per la salvaguardia del sigillo; presenta piccole macchie da microrganismi e rosicature all'incrocio delle pieghe; sono visibili i fori del punctorium e tracce di rigatura a secco.
S. I. di Oberto, arcivescovo di Milano, in cera scura di forma ovale (diametro mm 60/48, spessore mm 15/20) sostenuto da quattro cordini di filo serico, color beige e verde, passanti nel verso e qui annodati, forse in epoca posteriore, a formare una croce; l'effigie al centro dell'impronta raffigura sant'Ambrogio aureolato con la mano destra benedicente e nella sinistra il pastorale; la legenda riporta il nome del santo ed č posta, come di consueto in questo periodo (BARONI, La documentazione arcivescovile, p. 306 e p. 314 nota 19), intorno alla figura con andamento dal basso verso l'alto e da sinistra verso destra.

In merito agli alterni rapporti intercorsi durante il sec. XII tra l'ospedale, il cenobio e la canonica santambrosiani cf. BORGHINO, L'ospedale di S. Ambrogio, pp. 441-453 e la bibliografia ivi menzionata a p. 441, nota 1; inoltre indicazioni sulle reciproche posizioni occupate dai summenzionati edifici all'interno del borgo di Porta Vercellina cf. AMBROSIONI, S. Ambrogio alla fine del XII secolo, pp. 165-168.

Recordatio sententie que data est a do(mi)no Oberto sancte Mediolanensis ecclesie venerabili archiepiscopo, super controversia que inter Iohannem monasterii Sancti Ambrosii abbatem et fratres hospitalis, | quod hospitale Sancti Ambrosii dicitur (a), agitabatur. Controversia autem hec erat: predictus siquidem abbas dicebat ipsum hospitale esse de parrochia ecclesie Sancti Michahelis et per ipsam ecclesiam, que | capella est monasterii Beati Ambrosii, ad se pertinere, atque in ipso hospitali tanquam in sua parrochia per capellanos ipsius ecclesie Sancti Michahelis per quadraginta annos | et ultra ius parrochiale libere exercuisse, visitando, sepelliendo et post exequias mortuorum aquam benedictam et in vigiliis natalis Domini aquam benedictam et incensum in eodem hospi|tali portando, et alia que ad ius spectant parrochiale exercendo. Ad que vera esse monstranda plures testes idem abbas produxit. Econtra prescripti fratres respondebant | dicentes prefatum hospitale nec esse de parrochia ecclesie Sancti Michahelis, nec ad abbatem monasterii Sancti Ambrosii pertinere, ita quod in eo per se vel per suum capellanum aliquod | debeat divinum exercere officium, sed affirmabant se liberam habere potestatem requirendi sacerdotem undecu(m)que vellent, qui in celebrandis divinis officiis eis serviret; ad quod | probandum quosdam adduxerunt testes. Quibus ita auditis et diligenter inquisitis do(mi)nus Obertus archiepiscopus, communicato cum fratribus suis et aliis sapientibus viris conscilio, hanc promulgavit | sententiam, inquiens: "Si quinque ex testibus qui a parte sepedicti abbatis producti sunt, videlicet Philipus, monachus monasterii Sancti Laurentii Novariensis, et Landus et Henricus | de Magezate et Milo et Rogerius de Fabrica, prestito iuramento quod testati sunt verum esse affirmaverint et ipse abbas per suum advocatum iuraverit quod memoratum hospitale est de parro|chia ecclesie Sancti Michahelis, ius parrochiale eiusdem hospitalis eidem ecclesie Sancti Michahelis adiudicamus". | Ibi autem statim in presentiarum, et abbati et testibus iuramenta sicut in sententia dic|tum fuerat facere paratis, a fratribus ipsius hospitalis fuerunt remissa, et sic finita est causa. Testium autem testimonium hoc est. Philippus monachus dixit: "Ego steti in monaste|rio Sancti Ambrosii tempore abbatis Iohannis silicet Guazina et vidi do(m)num Albertum de Incino, qui serviebat capellam Sancti Michahelis, servire hospitale Sancti Ambrosii per visitationem et sepellitionem et incensum in vi|giliis nativitatis Domini et per sepellitionem et aquam benedictam post sepellitionem; et quando non aderat serviebat pro eo aut do(mi)nus Ubertus aut do(mi)nus Petrus de Cistellago vel presbiter Ariprandus de Sancto Vitali vel presbiter Machagnus | de Sancto Martino per invitationem monachorum Sancti Ambrosii. Et hoc vidi per annos .VIII. et plus a terremotu infra et a .X. annis in la". Milo dixit: "Ego scio quod ego eram maior in scola Sancte Cecilie et quidam homo de hospitali nobiscum erat in ea scola, quo mortuo diximus Guilielmo de Moneta, qui erat maior in hospitali, si vultis sepelire (b) eum ad Sanctum Michahelem dabimus vobis cilicium et candelas monachis Sancti Victoris. | Et ipse dixit: 'Sepellite eum apud Sanctum Victorem'. Et nos ivimus et invitavimus monachos Sancti Victoris, et ipsi dixerunt quod non venirent sine capellano hospitalis; et affuit capellanus presbiter Petrus de Incino. Et hoc fuit a duobus annis | in za et a mense in la. Et mecum erat Rogerius de Fabrica". Rogerius de Fabrica dixit idem, excepto quod non dixit quod prius ivissent ad do(m)num hospitalis et requisissent ab eo si vellet sepellire aput Sanctum Michahelem, et quod promi|ssissent ei cilicium et alia hec non dixit, sed dixit quod invitaverunt [[......]] et monachos et post quesierunt capellanum et habuerunt presbiterum Petrum, et cetera sicut Milo. Lando dixit: "Ego vidi do(mi)num Nazarium Rembado bis et plus | portare incensum in hospitali in vigiliis natalis; et do(mi)num Aribertum de Bargatio similiter ter portare incensum; et do(mi)num Albertum de Incino quater idem facere, et hoc faciebant ex parte monasterii; et vidi eosdem sacer|dotes sepellire mortuos hospitalis aput Sanctum Michahelem", sed nescivit dicere quos, et hoc fuit a .XL. annis in za et a .XXV. in la. Enricus de Magezate dixit idem Lando a .L. annis in za et a .XXX. in la. | Data est hec sententia anno dominice incar(nationis) millesimo centesimo quinquagesimo tercio, mense februarii, indicione prima.
+ Ego Obertus archiepiscopus s(ub)s(crips)i. + Ego Galdinus archidiaconus s(ub)s(crips)i.
+ Ego Obitius archipresbiter s(ub)s(crips)i. + Ego Guifredus presbiter s(ub)s(crips)i.
+ Ego Anselmus indignus diaconus interfui et s(ub)s(crips)i. + Ego Iordanus diaconus interfui et s(ub)s(crips)i.
+ Ego Milo presbiter s(ub)s(crips)i et interfui. + Ego Adelardus diaconus s(ub)s(crips)i. + Ego Wilielmus diaconus s(ub)s(crips)i.
+ Ego Iohannes presbiter s(ub)s(crips)i. + Ego Algisius diaconus interfui et s(ub)s(crips)i.
+ Ego Stefanus primicerius (c) s(ub)s(crips)i et interfui. + Ego Guaterius subdiaconus s(ub)s(crips)i.
+ Ego Presbiter subdiaconus s(ub)s(crips)i.
+ Ego Ardericus primicerius notariorum interfui et s(ub)s(crips)i.
(SI)

(a) dicitur nell'interlineo.
(b) -re nell'interlineo, con segno di inserzione, di mano coeva.
(c) -e- nell'interlineo.

Edizione a cura di Marta L. Mangini
Codifica a cura di Marta L. Mangini

Informazioni sul sito | Contatti