Lombardia Beni Culturali
9

Carta commutationis

979 aprile.

Radaldo, arciprete della chiesa di S. Maria sita sul monte di Velate, a nome della chiesa stessa, dà ad Adamo detto anche Amizone figlio di Pietro di Masciago *Primo*, col consenso del padre di lui, sei appezzamenti di prato siti in Bedero *Valcuvia*: il primo e il secondo sono detti Alsi, gli altri quattro Pauli, della misura complessiva di centoventi tavole; riceve in cambio quattro appezzamenti di terra con castagneto siti in Orino: il primo e il secondo sono detti a Langola, il terzo Treveci, il quarto a Prada; della misura complessiva di centoventun tavole.

Originale, ASMi, AD, Museo Diplomatico, cart. 8, 130-262, [A]. Copia semplice del secolo XIX, ibidem, [B]. Altra copia semplice del secolo XIX, ibidem, [B']. Regesto del secolo XIX, ASMi, Registro I, fasc. 12, [R]. Nel verso, di mano A del secolo XVI: Lege (in luogo di Finis depennato); altre annotazioni tarde.

Edizione: Codex diplomaticus, n. DCCXCIV, coll. 1394-1395.
Regesto: Manaresi, Regesto, n. 9, pp. 8-9. Cf.: Valsecchi, La carolina, pp. 330, 333, 338.

La pergamena è in discreto stato di conservazione: due rosicature interessano la parte finale della terza riga e di quelle dalla trentaquattresima alla trentasettesima. Leggere macchie di muffa si trovano all'altezza della trentanovesima riga e nell'angolo inferiore sinistro. Si notano i segni di dieci piegature nel senso della scrittura, a distanza pressoché regolare fra loro.

(SN) In Christi nomine. Otto gr(ati)a Dei inperator augustus, anno inperi eius duodecimo, mense aprilis, indic(ione) sep|tima. Comutacio bone fidei nositur ese c(on)tractum ut vicem e(m)cionis obtineat firmitatem (a) | eode(m)que nexu oblicant c(on)traentes (1). Placuit itaque et bona c(on)venit voluntatem inter R[a]|daldus, arhipresbiter de eclesia Sancte Marie sita monte Vellate, necnon et Adam qui Amizo fil(ius) Petri de loco |Maciago, ipso genitor meus mihi c(on)senciente et subter c(on)firmantes, ut in Dei nomine debeant da|re sic(ut) et a presenti dedit ipse Radaldus arhipresbiter eidem Adammi presenti die abendum, id sunt pratus | pecias sex iuris eidem eclesie Sancte Marie, qui reiacet in loco et fundo Belede. Primo prato dicitur Alsi, coe|rit ei: da dues partes Sancti A(m)brosi. Secundo prato est ibi prope (b): da trex partes Sancti Ambrosi. Tercio | prato dicitur Pauli, est ei: da una par(te) Sancti A(m)brosi, da alia in hered(e)s quondam Gotefredi, da tercia via. Quarto pra|to est ibique prope: da una par(te) Vuazoni, da alia Sancti A(m)brosi. Quinto prato est ibique in Pauli, coerit ei: da dues | partes Sancti Ambrosi, da tercia serta. Sexto prato est ibi prope: da dues partes Sancti A(m)brosi, da tercia vicana|le. Et sunt iste suprascripte (c) sex pecie prate insimul tabul(as) centum viginti. Unde ad vicem recepit is ip|se Radaldus arhipresbiter ab eodem Adamme comutatore suo, a parte eidem eclesie Sancte Marie, presenti | die abendum, id est quadtour pecie terre cum silve castane superabente iuris eidem Adammi, qui reiace[nt]| in (d) vico et fundo Aulini. Prima silva dicitur a Langola (e), coerit ei: da una par(te)Ere(m)berti, da alia Sancti | A(m)brosi, da tercia Bertaldi. Secunda silva est ibi prope, est ei: da una par(te) Sancti Laurenti, da alia Ere(m)|berti. Tercia silva dicitur Treveci: da duas via. Quarta silva dicitur (f) a Prada, est ei: da dues item Radaldi. | Et sunt iste quadtuor pecie terre silve tote insimul per mensura iusta tabul(as) centum viginti | et una. Quidem et ut ordo legis deposit et ad anc previdendum comutacionem, accesit (g) super ipsis rebus | ia(m)dicto Adam (h) comutatore una simul cum Petrus qui Azo, presbiter et misus do(m)ni Gotefredi (2) arhiepiscopus | sancte Mediolanensis ecclesie, simul cum eis alii Deum timentes omines estimatores (i), corum nomina inc | subter adfirmati ese leguntur, quibus eorum omnibus rectum paruit ese extimatores ipsi extima|ver(unt) et dixer(unt) eo quod melioratam et apta causa reciperet is ipse Radaldus arhipresbiter ab eodem | Adamme, a (j) par(te) ia(m)dicte eclesie, quam ei dare et ac comutacio inter eis legibus ac firmiter fieri | poset. Is autem rebus superius dictis vel comutatis una cum (k) superioribus et inferioribus, adque cum fine et | accesione suarum inintegrum, taliter ipsis comutatores sibi unus alteri ad invicem comutacionis | nomine tradider(unt) faciendum exinde de oc supra legitur cum heredibus et succesoribus suorum sic(ut) superius legitur, iusta | lege, quicquid voluerint aut previderint sine omni uni eorum alterius eorumque heredes vel succesorex (l) | c(on)tradic(ione). Et spoponder(unt) ipsis comutatores sibi unus alteri cum heredibus et succesoribus suorum ad in|vicem de quibus supra in comutacione deder(unt) inintegrum omni te(m)pore ab omni c(on)tradicentes omines de|fensare iusta lex; de quibus et pena inter se posuer(unt) ut quis ex ipsis aut eorum heredes vel succesores | set de ac comutacione (m) removere aut causare pres(um)serint (n) vel s[i] ab unu(m)quemquem (o) ominem | non defensaverint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur, tunc c(om)ponat illa pars | qui non c(on)servaverint ad par(tem) fidem servanti pro pena nomine suprascriptis rebus in dublum sic(ut) pro te(m)p[ore fuerint]| aut valuerint sub extimacione in eodem loco. Quia sic inter eis c(on)venit. Actum M[.......].
Signum + man(us) suprascripto Adammi qui a car(tu)l(a) comutacionis fieri rogavi et ei relecta e[st].
Signum + man(us) suprascripto Petri genitor eidem Adammi qui ei in omnia c(on)sensi et ad c(on)firmandum [manum] posui.
+ Petrus presbiter misus (p) fui et subscripsi.
Signum + + + manibus Adammi (q) de loco Aulini fil(ii) quondam Iohanni et Angelberti de loco Belede | fil(ii) quondam Rodemundi (r) seu Bonifredi de loco Brenci, qui supra ipsis reus acceser(unt)| et extimaver(unt) ut supra.
Signum + + + manibus Adelberti genitor suprascripto Radaldi arhipresbiter (s) et Alkisi de Induno seu | Adammi qui Bonofil(ius) de vico Loconate, testes (t).
(SN) Aribertus notarius et iudex do(m)ni inperatoris scripsi, postraditam c(om)plevi et dedi.


(a) La seconda -i- corr. da altra lettera.
(b) Segue e(st) ibi p(ro)pe erroneamente ripetuto.
(c) s(upra)s(crip)te nell'interlineo.
(d) Segue rasura di due lettere.
(e) Non si può escludere la lettura l'Angola
(f) d- aggiunta successivamente nello spazio fra due parole contigue, -ic(itur) nell'interlineo.
(g) -it su rasura.
(h) Segue rasura estesa per lo spazio di tre lettere.
(i) -tima- corr. da altre lettere.
(j) Segue rasura di d
(k) Segue una c(um) erroneamente ripetuto su rasura.
(l) s- iniziale pare aggiunta successivamente nello spazio fra due parole contigue.
(m) -aci- corr. da altre lettere.
(n) -n- corr. da altra lettera.
(o) A unu(m)q(ue)mq(ue)m, con m finale su rasura; nel sopralineo, in corrispondenza di tale lettera, segno abbr. (tratto orizzontale) superfluo.
(p) + Petrus p(res)b(ite)r m- su rasura.
(q) A Ada(m)mi, con rasura estesa per lo spazio di una lettera fra a e m; mi su rasura.
(r) Segue rasura estesa per lo spazio di nove lettere.
(s) a- corr. da altra lettera.
(t) La seconda -e- corr. da s erroneamente anticipata.

(1) Cf. Cod. Iust. 4. 64. 2
(2) Gotifredo, arcivescovo di Milano dal 974 al 979.

Edizione a cura di Patrizia Merati
Codifica a cura di Patrizia Merati

Informazioni sul sito | Contatti