Lombardia Beni Culturali
38

Carta commutationis

1064 gennaio, Varese.

Dagiberto, sacerdote della pieve di S. Vittore di Varese e figlio del fu Cunifredo detto anche Amizone di Biumo, di legge romana, dichiara di aver ricevuto da Ariprando figlio del fu Guido di Masnago otto lire e mezzo di buoni denari d'argento quale prezzo della vendita di un appezzamento di vigna e due di campo siti in Bobbiate: il primo di cinquantotto tavole nel luogo detto Rodondella, il secondo di sessantasette tavole detto Terrantino inter Cese, il terzo di centoventicinque tavole nel luogo detto a Clauxo a Pascario.

Originale, ASMi, AD, Museo Diplomatico, cart. 18, 427-751, [A]. Altro originale, ibidem, [A']. Copia semplice del secolo XIX, ibidem, [B]. Regesto del secolo XIX, ASMi, Registro II, fasc. 31, [R]. Regesto del 1712, ASMi, FR, cart. 3889, "Libro della rubrica generale", c. 167r. Nel verso di A, di mano T del secolo XIII: Car(ta) terrarum de Bobiate; di mano A del secolo XVI: Bobiate; altre annotazioni tarde.

Edizione: Gli atti privati, III, n. 450, pp. 300-304.
Regesto: Manaresi, Regesto, n. 38, pp. 27-28.

La pergamena di A è in buono stato di conservazione, eccezion fatta per una rosicatura che intacca lievemente la parte iniziale delle righe dalla trentaseiesima alla quarantatreesima. Si notano i segni di dodici piegature nel senso della scrittura, a distanza pressoché regolare fra loro.

(SN) In Christi nomine. Anno incarnacione domini nostri Iesu Christi mileximo sexageximo quarto, mense gen|uarius, indic(ione) secunda. Comutacio bone fidei nositur esse contractum ut vicem encionis obtinead firmitatem eodem|que nexu obligant contraentes (1). Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter Arnulfus, arhiprepoxitus bax|ilice Sancti Dei genetris Marie sito monte qui dicitur Vellatem, et ipsa baxilica cum homnia ad se pertinente pertinere vi|detur de sub regimine et potestatem arhiepiscopati Sancti A(m)broxi, una cum Vuidone arhiepiscopus sancte Mediola|lensis ecclesie necnon inter Ariprandus filius quondam Vuidoni de loco Masenago, qui profeso sum ex nacione meam lege vivere | Langobardorum, ut in Dei nomine debead dare sicut ad presenti dederunt ac tradiderunt vicisi sibi unus alteri in ca|usa comutacionis. In primis dedit ipse do(n)nus Arnulfus prepoxitus una cum ipse Vuidone arhiepiscopus eidem Ariprandi it dest (a) | vinea et ca(m)po seu prato insimul tenente pecia una iuris ipsius baxilice Sancti Marie quibus esse poxita in loco et fundo | Vellate et est pecia ipsa de terra per mensura iusta tabul(a)s duicenti quinquaginta, et si amplius (b) fuerit, coerit ei: da sera et m|eridie seu montis (c) via; sibeque ali sunt coerentes. Quidem et ad vicem recepit ipse donnus Arnulfus arhiprepoxit|us et cum ipse Vuidone arhiepiscopus, a parte ipsius baxilice Sancti Marie, ab eundem Ariprando similiter in causa comu|tacionis nomine meliorata rex, sicut lex abet, it sunt rebus illis iuris ipsius Ariprandi quibus sunt poxitis in loco et fun|do Bubiate et sunt ipsis rebus de vineis cum areis in qua estad pecies due et de ca(m)pis arabilis item pecie dues (d) seu silvis | castaneis item pecies dues. Prima vinea iacet ad locus Rodondella et est area eius per iusta mensura tabul(a)s quinquaginta | et octo, coerit ei: da mane et sera via, da meridie Sancti Vitori. Secunda vinea iacet ad locus ubi dicitur Acero Magro et est | area eius per iusta mensura tabul(a)s viginti, coerit ei: da mane via, da alia par(te) Anselmi presbiter, da tercia Alberti et | Bonvixini. Primo ca(m)po iacet ad locus ubi dicitur Terrantino inter (e) Cese et est per mensura iusta tabul(a)s sexaginta et se|ptem, est ei: da mane Sancti A(m)broxi, da sera Sancti Petri. Secundo ca(m)po iacet ad locus ubi dicitur a Clauso a Pascario et est | ca(m)po ipso per iusta mensura tabul(a)s centi viginti et quinque, coerit ei: da mane acesio, da meridie in heredes quondam Pl|axemundi, da sera Sancti A(m)broxi. Prima silva iacet ad locus ubi dicitur a Riva et est per mensura iusta tabul(a)s quindecim | et est ei: da monti et sera via. Secunda est ibi prope, est per mensura iusta tabul(a)s decem, est ei: da sera via, da monti item Ari|prandi; et si a(m)plius inventum fuerit. As denique suprascriptis rebus superius nominatis vel comutatis, una cum acesion|ibus et gresoras earum seu superioribus et inferioribus suis qualiter superius mensura et coerencias l(eguntur), inter se comuta|verunt sibi unus alteri pars parti pars paginam comutacionis nomine tradiderunt inintegrum facientes exin|de a presenti die unusquisque de co receperunt, tam ipsis quamque et subcesores vel heredes eidem Ariprandi, le|galiter proprietario nomine quiquit voluerint aut previderint sine homni uni alterius contradicionem. | Quidem et sponderunt se ipsis comutatores, tam ipsi quamque et sucesores vel eredes eidem Ariprandi, predictis | rebus que ab invicem comutacionis nomine tradiderunt inintegrum homni tepore ab omni hommine defensare (f). | Quidem et ut ordo legis deposit et ad anc ad previdendam (g) comutacionis nomine (h) aceserunt super | ipsis rebus ad previdendum (i) it dest Gotefredus (j), subdiacunus de ordine (k) ipsius episcopi (l) et miso eidem donni Vuidoni | arhiepiscopus ab eo dilecto, et Angelberrtus (m) presbiter, item misus do(n)ni Arnulfi arhiprepoxitus ab eo dilecto, | una simul cum bonos homines estimatores, corum nomina sunt Azo filius quondam Gundoaldi de loco | Vellate et Vuido filius quondam Adammi de loco Vinli seu Ioh(anne)s filius quondam Liuzoni de loco Buste, quibus | homnibus estimantibus cu(m)paruit eorum estimaveruntque meliorata res recipere suseperit | ipse do(n)nus (n) Arnulfus arhiprepoxitus et custos una simul cum donnus Vuidone arhiepiscopus, a parte ipsius baxi|lice Sancti Marie, ab eundem Ariprando qua dare et legibus comutacio et fieri poteret. De quibus | et pena inter se posuerunt ut quis ex ipsis aut sucesores vel heredes eidem Ariprandi set de anc comu|tacionem romovere quexierit et non permanserit in ea homnia qualiter superius legitur, vel si ab unum|quemquem hommine quisquid supra in comutacionis nomine dederint inintegrum ipsi et subcesores vel heredes eidem |[A]riprandi ab invicem non defensaverit, coponat pars parti fidem servandi pro pena dublis ipsis |[re]bus sicut pro tepore melioratas fuerint aut valuerint sub estimacionem (o) eisdem rebus superius comutatis |[i]n consimilibus locis. Et pro onore sacerdoci Vuidoni arhiepiscopi et Arnulfus subdiacunus et prepoxitus | nec eis licead ullo tepore nole quod voluit, set quod voluerit set quod ad eis semel factum vel conscriptum est invi|olabiliter conservare promiserunt cum stipullacione subnixa. Unde due car(te) comutacionis (p) | uno tinore scripte sunt. Actum loco Varese. Feliciter.
Signum # manus suprascripto Ari(m)prandi qui a car(ta) comutacionis (q) ut supra fieri rogavi (r).
Signum ### manibus suprascriptorum Vuidoni et Azoni seu Iohanni qui super ipsis rebus aceserunt et est|imaverunt ut supra. Signum # manus Vuarinberrtus misus regis interfuit.
Signum ## manibus Gotefredi et Ribaldi germanis, isti profesi sunt lege Romana, testis.
Signum ### manibus Lanfranci et Rogleri seu Ariprandi testis.
(SN) Ego Rodulfus notarius et iudex sacri palaci scripsi postradita co(n)ple|vi et dedi.


(a) Nel sopralineo, in corrispondenza di -e-, segno abbr. (tratto orizzontale) superfluo.
(b) A aplius
(c) A motis
(d) -e- nell'interlineo.
(e) A intr
(f) Segue, all'inizio del rigo successivo, defensare erroneamente ripetuto.
(g) -v- corr. da altra lettera.
(h) nom(ine) nell'interlineo.
(i) A p(re)vidend(u)m, con m corr. su a
(j) Gotefredus nell'interlineo.
(k) -n- corr. da altra lettera.
(l) e- corr. da altra lettera parzialmente erasa.
(m) -u- corr. da o
(n) do(n)nus nell'interlineo.
(o) Segue alone causato dallo spandimento dell'inchiostro di due lettere precedenti.
(p) La seconda -o- corr. da altra lettera.
(q) c- iniziale corr. da altra lettera.
(r) Segue alone causato dallo spandimento dell'inchiostro di u

1 Cf. Cod. Iust. 4. 64. 2

Edizione a cura di Patrizia Merati
Codifica a cura di Patrizia Merati

Informazioni sul sito | Contatti