Lombardia Beni Culturali
145

Sententia

1162 aprile 13, Belforte.

Guglielmo de Cardano, console del Seprio, insieme ai colleghi Enrico de Cuvi, Uberto de Bimio, Tedaldo de Castellonovo, Filippo de Cuvi e Flankus qui fuit de Varisio, sentenzia nella causa che oppone Landolfo, arciprete della chiesa di S. Maria del Monte *di Velate*, a Ottone, Guidradus e Benzo, consoli e messi dei vicini di Velate, per l'uso del bosco detto Gazium e il passaggio di alcune strade.

Originale, ASMi, AD, pergg., cart. 131, [A]. Regesto del secolo XIX, ibidem, [R]. Regesto, Catalogo delle pergamene, IV, fasc. 66, [R']. Nel verso, di mano T del secolo XIII: § Hec sententia data est contra com(mun)e de Vellate | nomine ecclesie occaxione Gazii, quia denegabant suprascripte | ecclesie accipere cantilos et multa alia que sibi pertinent in dicto | Gazio, prout in dicta sententia continetur; di mano E del secolo XVII annotazione contenente il regesto dell'atto; altre annotazioni tarde.

Regesti: Riboldi, I contadi rurali, pp. 289-292. Manaresi, Regesto, n. 143, pp. 104-106.

La pergamena è in buono stato di conservazione. Rigatura a secco. Si notano i segni di quattro piegature nel senso della scrittura, a distanza pressoché regolare fra loro, e di due perpendicolari ad esse.
Le sottoscrizioni dei giudici Guilielmus e Ubertus sono autografe.

(SN) Die veneris qui est terciusdecimus die mensis aprilis. In Belfort. Discordia vertebatur inter archipresbiterum Landulfum ecclesie (a) Sancte Marie ad Montes et, ex altera parte, Otonem et Guidradum atque Benzum, consules et missi tocius vi|cinancie loci Vellate, que sub consulibus Sepriensibus ventilabatur. Lis siquidem talis erat. Dicebatur ex parte archipresbiteri Sancte Marie quod non licebat hominibus de Vellate roncare seu arare vel in alium statum redigere nemus quod dicitur | Gazium situm supra locum de Vellate ideo quia amittebat condiciones sive servitutes quas habebat supra predictum Gazium, scilicet trabem et cantelum et templalia et scandolas (b) ad refectionem ipsius ecclesie et domuum ipsius ecclesie et con|structionem et ligna ad focum, non solum quem ante se faciebat, set etiam ad coquinam ac ad furnum, et escam porcorum in ipso monte consistencium. Ex diverso respondebatur ex parte comunis ipsius loci de Vellate: "Condiciones | sive servitutes superius enumeratas non difitemur, set arare seu claudere nobis non est interdictum, quia sic(ut) predicto archipresbitero licet arare seu roncare vel in alium statum redigere suam terciam porcionem, que quondam fuit | illorum de Porta Romana, sic nobis licet agere in nostris duabus porcionibus". Quod ex parte ipsius archipresbiteri penitus difitebatur, quoniam divisio ipsius Gazii olim facta est inter vicinos de Vellate et illos de Porta Romana sine | preiudicio condicionum sive servitutum ipsius ecclesie "et post divisionem nichil iuris vobis relictum est super illam terciam porcionem". Divisionem siquidem ex parte illorum de Vellate confitebatur, set ius escandi ac pascendi supra predictam terci|am porcionem sibi post factam divisionem co(m)petere asserebant. Quod ex parte archipresbiteri diffitebatur argumentando quid igitur operaretur ibi divisio; certe post divisionem habitam nec illi de Porta Romana aliquod ius in | illis duabus porcionibus sibi reservavere nec vicini ad invicem in predictam (c) terciam (d) porcionem. Item illi de Vellate dicebant viam que venit a Sancto Ambroxio ad clausum ipsius archipresbiteri ex parte meridie et sero inde ire non debere, | rursum viam traversagniam que vadit a clauso veteri ad novam cassinam et ad runcos novos ire non debere. Iterum dicebant archipresbiterum Sancte Marie estra clausura novorum roncorum nichil reliquisse. Ex parte ar|chipresbiteri sic respondebatur (e): viam que venit a Sancto Ambroxio ad predictum clausum ex parte meridie et sero et viam traversagniam que pergit a veteri clauso archipresbiteri ad novos runcos et ad novam cassinam vetustissime | ire consuevisse, "Itidem estra claudendam novorum runcorum dimisi usque ad terminos quos consulibus consignavi". Caussis hinc inde auditis et per advocatos parcium sub predictis consulibus diligenter examinatis, interrogaver(unt) consules (f) | utra(m)que partem si aliquid novi addere vellent vel probaciones aliquas afferre. Tunc ex utraque parte data sunt instrumenta et dati sunt testes: predicti de Vellate protuler(unt) sentenciam (1) a consulibus (g) Mediol(ani) datam et deder(unt) testes, quibus nulla est | adibita fides; et ex parte archipresbiteri date (h) sunt sentencie (2) et dati sunt testes, in quibus continebatur condiciones et servitutes superius enumeratas eidem competere ecclesie. Idemque continebatur in noticia illorum de Vellate et ut pre|dictum Gazium dividi non liceat. De viis autem protulit archipresbiter testes dicentes predictum archipresbiterum et homines predicte ecclesie ivisse cum plaustro et sine plaustro per triginta annos et plus, et dixer(unt) esse vias vicanales; nomina | testium sunt Ambroxius de Camairago et Barassius de Sancta Maria. His ita visis et auditis et ab utraque parte per predictos consules diligenter inquisitis, tunc Guilielmus de Cardano, conscilio sociorum suorum, videlicet Anrici de Cuvi et Uberti de | Bimio et Tedaldi de Castellonovo et Filippi de Cuvi et Flanki qui fuit de Varisio, et aliorum sociorum suorum, protulit sentenciam sic inquiens: "Nos dicimus ut predicti homines de Vellate non habeant virtutem ullo modo arandi seu | roncandi vel in alium (i) statum redigendi suas duas porciones Gazii ita ut archipresbiter vel servientes ipsius ecclesie qui pro te(m)pore fuerint non possint habere c(on)diciones superius enumeratas. De viis autem, si testes iuraverint ita ut | testificati sunt, dicimus ut per predictas vias de cetero eant" (j), et testes sic iuraver(unt). "De eo autem quod archipresbiter dicit se relinquisse extra claudendam novorum roncorum, damus fidem hominibus de Vellate ut aut iurent archipres|biterum non relinquisse usque ad terminos ostensos aut referant electam ipsi archipresbitero ut per advocatum iuret se estra claudendam reliquisse usque ad terminos constitutos", et cum vicini iurare nollent, retuler(unt) electam ar|chipresbitero et sic archipresbiter per advocatum suum iuravit viam relinquisse extra claudendam et terminos quos consulibus ostendiderat. Et sic finita est causa. Anno dominice incar(nacionis) milleximo centeximo sexageximo secundo, supradicto die, in|dic(ione) decima. Interfuer(unt) ibi testes Rodulfus de Massenago, Gualbertus de Bimio, Passaguadus de Bobiate et Obizo de Besozano et Guifredus de Cistilio et Lafrancus de Mazzago et Iacobus (k) de la Porta et Vetulus et Tarusellus, et de servitoribus aderat Trussettus.
(S) Ego Guilielmus iudex hanc sententiam dedi et subscripsi.
(S) Ego Ubertus iudex et missus d(omi)ni imperatoris Frederici(3) hanc sentenciam firmavi et subscripsi.
(SN) Ego Castellus iudex iussione suprascriptorum consulum hanc sentenciam scripsi.


(a) A eccl(esi)e, con e finale corr. da altra lettera principiata.
(b) -c- aggiunta nel sopralineo.
(c) -a(m) su rasura di is
(d) t(er)cia(m) da duab(us), mediante correzione di t(er) su rasura di d, correzione di u in ci, aggiunta nel sopralineo del segno abbr. (tratto orizzontale) e rasura di b(us)
(e) A respod(e)bat(ur)
(f) c- pare corr. da altra lettera.
(g) -u- pare corr. da l parzialmente erasa.
(h) -e corr. da a
(i) A aliu(m), con -u corr. da a parzialmente erasa.
(j) Segue d(e) eraso.
(k) Nel sopralineo in corrispondenza di -c- segno abbr. (tratto curvilineo) superfluo.

(1) Non si è reperito il documento relativo. (2) Documenti 114 e 137. (3) Federico I.

Edizione a cura di Patrizia Merati
Codifica a cura di Patrizia Merati

Informazioni sul sito | Contatti