Lombardia Beni Culturali
60

Carta <commutationis>

1180 maggio 12, Varese

Pietro detto de Bussi, arciprete della chiesa di S. Maria del Monte di Velate, a nome della chiesa stessa, dà a Pietro detto Boxus de Azate, canonico della chiesa di S. Vittore di Varese, a nome delle chiese di S. Pietro e S. Maurizio di Masnago, un appezzamento di campo sito presso Varese, nel luogo detto subtus Montem, ricevendo in cambio tutto ciò che Carellus de Vellate teneva in massaricium dalle dette chiese di Masnago nel territorio di Velate, beni che erano feudo del detto canonico Pietro. Entrambe le parti costituiscono fideiussore il sacerdote Ugo de Venegonno, canonico della chiesa di S. Vittore di Varese.

Originale, ASMi, AD, pergg., cart. 131, [A]. Regesto del 1712, ASMi, FR, cart. 3889, "Libro della rubrica generale", c. 34r, [R]. Regesto del secolo XIX, ASMi, Catalogo delle pergamene, IV, fasc. 67, [R']. Nel verso, di mano forse del rogatario: Car(ta) Sancte Marie de massacirio (Così; la seconda -a- corr. da e) quod tenebat Carellus; di mano A del secolo XVI: Masinago, ripetuto due volte; di mano S del secolo XVII: Segnata numero 1, e il regesto dell'atto.

Regesto: Manaresi, Regesto, n. 213, p. 149.

La pergamena è in discreto stato di conservazione: una rosicatura lungo il margine sinistro intacca il dettato delle righe dall'undicesima alla quattordicesima. Rigatura a secco. Si notano i segni di tre piegature nel senso della scrittura, a distanza pressoché regolare fra loro, e di una perpendicolare ad esse.
La pergamena è cucita a una camicia cartacea settecentesca, sul cui frontespizio si legge, di mano I del secolo XVIII: Cassettone segnato F, mazzo primo numero 3, e il regesto dell'atto.

(SN) Anno dominice incar(nacionis) mill(esimo) centes(imo) octuages(imo), die lune qui erat duodecimmus intrante mense madii, ind(ictione) terciadecima. Conmutacionem fecer(unt) inter se Petrus qui dicitur de Bussi, archipresbiter ecclesie Sancte Marie de Monte | de Vellate et ex parte ipsius ecclesie, et Petrus qui dicitur Boxus de Azate, canonicus ecclesie Sancti Victoris de Varisio, nomine ecclesie Sancti Petri et ecclesie Santi Mauricii de loco Masenago, et hoc per consensum d(omi)ni | Alkisii (1), sancte Mediol(anensis) ecclesie archiepiscopi. In primis dedit ipse archipresbiter ipsi Petro co(n)mutatori suo in causa co(n)mutacionis presenti die in iure predicte ecclesie Sancti Petri et predicte ecclesie Sancti Mauricii de Masenago | habendum petiam unam terre iuris huius predicte ecclesie Sancte Marie et iacet ipsa petia terre prope burgum Varisii ad locum ubi dicitur subtus Montem et est ipsa petia terre ca(m)pus, cui coehret: a mane et | a mont(e) via, a meridie et a sero Sancti Victoris de Varisio. Transtullitque predictus archipresbiter in suprascripto Petro omne ius et omnem actionem et potestatem quam habebat et ei pertinebat in suprascripta petia ca(m)pi posuitque ipsum | Petrum in suum locum et in possessionem de ipsa petia. Unde predictus archipresbiter recepit ab suprascripto Petro in causa comutacionis (a) presenti die, ad partem ecclesie Sancte Marie, habendum omnes illas res territorias, casas, | sedimina, edificia, ca(m)pos, brugarios, vineas, silvas, prata, nemora, viganalia, pascua, aquationes aquarumque ductus, ripas vel rupinas, culta et inculta, divisa et indivisa, omnia et in omnibus inintegrum | quas et quantascu(m)que Carellus de Vellate tenebat in loco et in territorio et in pertinentia de Vellate de suprascriptis ecclesiis Sancti Petri et Sancti Mauricii de suprascripto Masenago et quantascu(m)que (b) inveniri (c) potuerint que (d) sint vel quas debe|ant esse de masaricio ipsius Carelli, quod tenebat de suprascriptis duabus ecclesiis (e); transtullitque predictus Petrus in predicto archipresbitero omne ius et omnem actionem ac potestatem quam ipse habebat vel ei pertinebat | ullo modo in suprascriptis rebus, que erant de feudo ipsius Petri Bosxi, posuitque ipse Petrus ipsum archipresbiterum (f) in suum locum et in possesionem de suprascriptis rebus. Et quas predictas res predicti co(n)mutatores dixer(unt) fuisse esti|[ma]tas per Soldanum et Plegalovam et Guillicionem de Puteo de Vellate, quod unaquaque ecclesia melliorem et utiliorem (g) rem (h) accepiebat (i) quam daret. His autem rebus superrius (j) dictis et co(n)mutatis, una cum superioribus |[et inferio]ribus seu cum finibus et accesionibus suis inintegrum, talliter predicti co(n)mutatores co(n)mutaver(unt) inter se faciendum unaquaque pars cum suis (k) succesoribus et cui dederint de hoc quod supra in co(n)mutacionem re|[ceperunt] ad proprium omne suum velle et utille sine unius et alterius et eorum successorum contradic(ione). Et promiser(unt) et guadiam deder(unt) ipsi co(n)mutatores inter se vicisscim unus alteri omni t(em)pore eis et eorum succesoribus et cui dederint |[hoc] quod supra in co(n)mutacionem deder(unt) et receper(unt) ab omni homine defendere et guarentare iure ac si vendidissent unus alteri. Et inde posuer(unt) fideiiussorem presbiterum Ugonem de Venegonno, canonicum ecclesie Sancti Vic|toris de Varisio, qui fideiiussit ab utraque parte et obligavit se usque in pena dupli suprascriptarum rerum sicut pro t(em)pore fuerint melliorate vel valluerint in arbitratu bonorum hominum. Quia sic convener(unt) inter se. Unde | due carte unius tenoris tradite et scripte sunt. Actum in suprascripto Varisio.
Signa + + + manuum suprascriptorum co(n)mutatorum (l) et fideiiussoris, qui hanc car(tam) fieri rogaver(unt) ut supra.
Signa + + + + manuum Carvini et Guillielmi consobrini eius de Novezano et Alberti de Azate et Curtani de Varisio, testium.
(SN) Ego Bernardus de Varisio iudex et missus d(omi)ni Fred(er)ici (2) i(n)peratoris hanc car(tam) tradidi et scripsi.


(a) A comutao(n)is
(b) A quantascu(m)q(ue), con -cu corr. da q parzialmente erasa.
(c) inveniri nell'interlineo.
(d) q(ue) da q(uo)d, mediante espunzione di (uo)d e aggiunta nel sopralineo in corrispondenza di q del segno abbr. (tratto orizzontale).
(e) A eccl(es)eis
(f) Segue rasura di una lettera.
(g) Nell'interlineo, in corrispondenza della seconda -i-, alone causato dallo spandimento dell'inchiostro di segno abbr. (tratto curvilineo) precedente; -o- corr. da altra lettera.
(h) rem nell'interlineo.
(i) La seconda -e- corr. da t; -bat su rasura.
(j) Segue rasura di una lettera.
(k) Segue suis depennato.
(l) A co(n)mutor(um); segue q(ui) espunto.

(1) Algisio da Pirovano, arcivescovo di Milano dal 1176 al 1185.
(2) Federico I.

Edizione a cura di Patrizia Merati
Codifica a cura di Patrizia Merati

Informazioni sul sito | Contatti