Lombardia Beni Culturali
115

Cartula commutationis

1183 marzo 26, Pavia.

Omelia, badessa del monastero <di S. Maria> del Senatore, con il consenso di Salinguerra Advocatus, avvocato del monastero, dà ad Ardengo Gontegnus quattro appezzamenti allodiali di terra coltiva siti nel territorio di Mondondone - il primo di otto pertiche ad Petram Brandonum, il secondo di nove pertiche e mezzo inter duas stradellas, i restanti due in Fo de Caval -, ricevendo in cambio la sua quota, corrispondente alla diciottesima parte, di un mulino - o di un altro attiguo - edificati sulla Staffora, a Voghera, presso la porta di S. Ilario, con i beni pertinenti.

Originale, ASMi, AD, pergg., Santa Maria del Senatore, cart. 657 [A]. Regesto, Catalogo, IV, fasc. 86. Nel verso, di mano del notaio: § Car(ta) conmutacionis; di mano del sec. XIII: Car(ta) co(m)mutationis inter monasterium (monastrium) et Ardengum Contegnum; altre annotazioni moderne.

Edizione: CAVAGNA SANGIULIANI, Documenti vogheresi, pp. 230-231, n. 146.
Regesto: CAVAGNA SANGIULIANI, L'agro vogherese, p. 51, n. 75.
Cf. BARBIERI, Notariato, p. 71 (nota 100); DE ANGELIS CAPPABIANCA, Vogheria, p. 37 (nota 17).

La pergamena presenta due lacune nel quarto superiore destro dovute a rosicature, che interessano il dettato, e una rosicatura sul margine destro.
Il presente negozio attesta la prima alienazione di beni da parte del Senatore nel territorio di Mondondone, dopo un lungo periodo caratterizzato da acquisti mirati (cf. docc. 59, 60, 61, 64) e da accordi strategici, soprattutto con la famiglia dei Canevanova/Canepanova, proprietaria delle restanti quote del castrum, per definirne nel modo più vantaggioso l'amministrazione (cf. docc. 73, 74, 96). Il presente documento dunque ci offre un segnale inequivocabile dell'assestamento della posizione e del controllo sul territorio da parte del monastero, che ora mostra di privilegiare piuttosto una mirata politica di acquisizioni nel territorio di Voghera, dove sta attraversando una fase delicata nei rapporti con le autorità laiche ed ecclesiastiche (cf. docc. 101, 103, 104, 105, 108, 109, 111, 112, 113, 114 e 116).

(SN) Anno dominice incar(nacionis) mill(esimo) cent(esimo) octuag(esimo) tercio, die sab(at)i septimo kal(endas) aprilis, indicione prima. In Papia. D(omi)na Omelia, monasterii Senatoris abb(atiss)a, con|sensu et affirmacione donne Martine, donne Tarsille, monacharum ipsius monasterii, et consensu et affirmacione Salinguerre Advocati, advocati | ipsius monasterii, nomine et vice ipsius monasterii, dedit nomine conmutacionis Ardengo Gontegno nominative quatuor petias terre colt[e, iuri]s ipsius monasterii, posi|tas in loco et fundo Montisdondoni et in eius territorio. Prima petia iacet ad Petram Brandonum et est octo pertice; choeret ei: ab una parte Bu[cca]folli, a duabus filii quondam | Petri de Oliva, ab al(ia) --------. Secunda inter duas stradellas et est novem pertice et dim(idia); choeret ei: ab una parte Guilengus et Malaveda, ab al(ia) d(omi)ni de Montebello, ab | alia hospitale de Bettheleem. Tercia in Fo de Caval; choeret ei: ab una parte Ioh(anne)s de Cusello, a duabus via. Quarta ibi prope; ch[oer]et ei: ab una parte Laluia, ab | alia Buccafolli, ab al(iis) idem Ardengus, sive ibi alie sint choerentie et sive plus vel minus sint, omnia cum omnibus ipsis terris pertinentibus, inintegrum. Et versa vice ipse Ardengus | dedit eidem abb(atiss)e, a parte ipsius monasterii, suam integram porc(ionem) iuris sui unius molendini, que est decima octava pars, sive in eo vel illo alio qui est ibi plus haberet; qui mo|lendini sunt in Stafola, inter burgum Viquerie, in porta Sancti Alarii (a), c(um) omnibus illis rebus ipsi sue porc(ioni) suprascripti molendini vel suorum (b) pertinentibus, inintegrum. Eo modo ut ipsi conmutatores | eorumque heredes et succetrices et cui dederint, sive pars ipsius ecclesie dederit, habeant et detineant suprascripta omnia per allodium, et faciant exinde iure et proprietario nomine quicquid voluerint | sine omni uterutriusque (c) eorumque heredum et succetricum contradictione et cum eorum defensione ab omni homine cum rac(ione). Et ita suprascripta abb(atiss)a per se suasque succetrices, nomine et vice suprascripti monasterii, | et suprascriptus Ardengus per se suosque heredes quisque versus alterum adtendere promisit, unde ipse obligavit ei, a parte suprascripti monasterii, bona sua pignori. Et hanc conmutac(ionem) fecer(unt) quod si briga | vel intentio de suprascripta porc(ione) molendini vel molendinorum (d) suprascripte abb(atiss)e vel suis succetricibus sive cui pars ipsius ecclesie dederit apparuerit, et inde aliquod da(m)pnum habuerit et ipse ei ipsum | non restituerit ad mensem unum ex quo acciderit et ei requisitum fuerit, ipsa in se dominium de suprascriptis terris retinuit donec sibi ipsum da(m)pnum restituerit. Unde due cartule | uno tenore sunt scripte. Suprascripti abb(atiss)a et Ardengus hanc car(tulam) fieri rogaver(unt). Interfu(er)e Ioh(anne)s Scarrus, Anselminus Tabernarius, Spaci(n)fernum et Gafarus de monasterio testes.
(SN) Ego Lafrancus de Mercato sacri palacii notarius hanc car(tulam) tradidi et scripsi.

(a) Così A.
(b) A duor(um)
(c) Così A.
(d) -inor(um) su rasura.

Edizione a cura di Baretta, Vandone
Codifica a cura di Baretta, Mazzoleni

Informazioni sul sito | Contatti