Lombardia Beni Culturali

Breve finis et refutationis

1162 giugno 9, Pavia.

Opizo, marchese Malaspina del fu Alberto, rinunzia in favore di Giovanni, abate del monastero di S. Pietro in Ciel d'Oro, all'intera decima sulle granaglie, sugli animali e sugli altri beni in Alpepiana e nel suo territorio, obbligandosi a far perfezionare un'uguale refuta da Guglielmo marchese, suo figlio, entro otto giorni dalla richiesta; si impegna altresì a disbrigare la decima entro la festa di s. Michele, nonché a costringere tutti i gli uomini delle sue terre, nei cui confronti l'abate avrà sporto denuncia, a elencare i fitti e le terre. Infine, si costituiscono fideiussori del marchese Guglielmo de Sancto Nazario e Malrufo de Carexana. Il Marchese Opizo riceve, per la refuta, sessanta lire di denari pavesi.

Originale, ASMi, FR p.a., cart. 6079 (cl. X, Alpeplana) [A]. Copia semplice di poco più tarda, ivi [B]. Regesto del 1752, ivi, cart. 6123, Registro di Alpepiana, c. 9r = camicia cartacea di A e B, della stessa mano del Registro, da A e B. Regesto ottocentesco, ASMi, Inventario dell'Arch. Dipl., vol. IV, fasc. 77, da entrambi i testimoni. Altro regesto, ASCPv, Schede Marozzi, b. 443 (fam. Malaspina), duplicato. Nel verso di A, di mano del notaio: Refutacio Opizonis marchionis Malaspina (-io(n)is Malaspina ripassato da mano di poco più tarda; segue, di mano del sec. XII ex: de decima) de decima Alpisplane (-isplane ripassato da mano di poco più tarda); di mano forse del sec. XV: Pro Alpaplana; altre annotazioni tarde. Nel verso di B, di mano forse del sec. XV: Pro Alpaplana; altre annotazioni tarde.

Edizione: CAVAGNA-SANGIULIANI, Documenti vogheresi, n. 81, pp. 121-122.

La pergamena di A presenta i forellini della cucitura che la univa alla camicia cartacea. La pergamena di B presenta diffuse macchie e abrasioni della scrittura, nonché piccoli forellini dovuti all'azione delle tarme, nonché i forellini della cucitura che la univa alla camicia cartacea, la stessa di A.

(SN) Anno dominice incarnacionis mill(esimo) cent(esimo) sexagesimo secundo (a), nono die mensis iunii, indic(tione)(b) decima (c). Per lignum quod in sua tenebat manu, d(omi)nus Opizo marchio Malaspina, filius | quondam Alberti, fecit finem et refutacionem (d) d(omi)no Iohanni (e), Dei gr(ati)a abbati monasterii Sancti Petri Celi (f) Aurei, nominative de tota decima de grano et bestiis (g) et de omnibus aliis rebus de loco | Alplani (h) et de territorio eiusdem loci, et datur per homines ipsius loci Alplani (i) vel per alios. Eo modo ut (j) ipse marchio et sui heredes adversus suprascriptum abbatem ipsius monasterii et suos successores | et cui dederit, a parte ipsius monasterii, omni t(em)pore de suprascripta decima taciti (k) et contenti permaneant, et ita quod si briga vel intentio de suprascripta decima ipsi monasterio ex parte d(omi)ni Guili|elmi marchionis Malaspina vel ex parte alterius (l) persone apparuerit (m), tunc ipse Opizo marchio adiuvabit predictum monasterium bona fide suo dispendio. Et si predictum monasterium Sancti Petri | Celi Aurei de suprascripta decima in totum vel in partem (n) perdiderit per sentenciam (o) iudicis sive arbitri, restaurabit suprascriptam (p) decimam eidem monasterio infra quatuor (q) menses postquam (r) ipsa deci|ma evicta fuerit, et ab hodie in antea usque ad festivitatem sancti Michaelis proximi habebit disbrigatam (s) prefatam decimam ab omni homine, aut in alio termino ei mutato; et sic ipse Opizo mar|chio promisit observare omnia (t) suprascripta pacta eidem monasterio sub pena librarum centum denariorum bonorum Pap(iensium). Et ipse Opizo marchio fecit iurare unum suum missum (u), se presente, ad sancta Dei evangelia, per suam datam | parabolam, eidem abbati, quod dehinc (v) in antea neque per se neque per suam sumissam (w) personam neque de toto neque de parte ipsius decime (x) habet agere aut causare suprascriptum (y) abbatem vel suum successorem | aut cui dederit, et tacitus et contentus permanere habet; et si briga vel intentio exinde ei apparuerit ex parte d(omi)ni suprascripti Guilielmi marchionis vel alterius persone, tunc adiuvabit predictum | monasterium bona fide. Et si suprascriptum monasterium Sancti Petri Celi Aurei partem vel totum ipsius decime, que (z) est iuris ipsius monasterii, per sentenciam (aa) iudicis sive (bb) arbitri perdiderit, ipse marchio | eidem (cc) monasterio restaurabit, et infra octo dies postquam ipse abbas vel eius missus ei requisierit, faciet (dd) firmare hanc cartulam refutacionis (ee) ad Guilielmum marchionem filium suum, et ha|bebit disbrigatam suprascriptam decimam eidem monasterio ab omni homine (ff) ab hodie in antea usque ad festivitatem (gg) sancti Michaelis (hh) aut in alio termino ei vel suo misso mutato sub eodem sa|cramento (ii). Hec ita observare habet bona fide, se sciente, si Deus ipsum marchionem adiuvet et illa sancta Dei evangelia (jj). § Idem marchio Opizo promisit et guadiam dedit d(omi)no Iohanni abbati ipsius (kk)| monasterii quod faciet et coget omnes homines sue terre facere rationem de fictis sive terris seu de aliis rebus omnibus de loco sive territorio Alpisplane, de quibus ipse abbas vel eius missus con|questus (ll) fuerit. Et pro ipso marchione exierunt fideiussores (mm) Guilielmus de Sancto Nazario et Malusrufus de Carexana (nn) sub pena librarum centum denariorum bonorum Pap(iensium). Actum in burgo civitatis Papie, infra | refriterium (oo) ipsius monasterii. Feliciter (pp). Si+gnum (qq) manus suprascripti Opizonis qui hoc breve fieri rogavit, et pro refutacione (rr) ipsius decime et pro suprascriptis pactis observandis ab eodem abbate ipsius monasterii recepit | libras sexaginta denariorum bonorum Pap(iensium). Interfuerunt testes Anselmus de Palacio (ss), Bertrame Vacca, B(er)tholomeus (tt) de Sancto Petro, Guilielmus de Sancta (uu) Margarita (vv), Oto (ww) Portenarius.
(SN) Ego Capellus notarius sacri palacii (xx) interfui et hoc breve scripsi (yy).



(a) B .II°.
(b) B indicc(ione)
(c) B .Xma.
(d) B reffutatione(m)
(e) In B Ioh(ann)i su rasura.
(f) B Çeli, qui e nei casi seguenti.
(g) In B b- presenta segno abbr. (tratto ricurvo) intersecante l'asta per b(er) superfluo.
(h) In B -estiis - Alplani su rasura.
(i) B Albaplani
(j) In A ut nell'interlineo.
(k) In A -ti nel sopralineo.
(l) In B -r- corr. da i
(m) B aparuerit
(n) B parte
(o) B sententia(m)
(p) In A -a- corr. da altra lettera, forse u
(q) B quartuor
(r) B p(ost)qua, con tratto di penna nel sopralineo in corrispondenza di -u- che non sembra assimilabile al segno abbr. per -m
(s) B disprigatam, qui e nel caso seguente.
(t) In A -a nel sopralineo.
(u) B unu(m) missum suu(m)
(v) A dehin
(w) B submissam
(x) B decimę
(y) In B s(upra)s(crip)t(u)m su rasura.
(z) B decimę, q(u)ę
(aa) B sente(n)tia(m)
(bb) In A -e nel sopralineo parzialmente sovrapposto a segno abbr. (trattino orizzontale) su -v per siv(e)
(cc) In A -dem nel sopralineo.
(dd) B fatiet, qui e nel caso seguente.
(ee) B refutationis
(ff) In A h- corr. da lettera principiata.
(gg) In A -v- nel sopralineo.
(hh) In A -c- corr. da lettera principiata.
(ii) In A -r- corr. da a
(jj) B evg(e)lia
(kk) In A segue ip(s)i(us) iterato all'inizio del rigo seguente.
(ll) B conquęstus (con- nota tironiana).
(mm) B fid(e)iiussores
(nn) B Carecxana
(oo) B refito(r)iu(m)
(pp) In A Fel(iciter) nell'interlineo; B om Feliciter
(qq) B Si+
(rr) B refutatione
(ss) B Palatio
(tt) A B(er)thomeus
(uu) In A -a corr. da o, come pare.
(vv) B Margari
(ww) B Otto
(xx) B palatii
(yy) In A la prima i nel sopralineo.

Edizione a cura di Barbieri, Cau, Baretta, Ansani
Codifica a cura di Michele Ansani

Informazioni sul sito | Contatti