Lombardia Beni Culturali

Breve concordie

1164 febbraio 8 e 9, Monza, marzo 8, Pallanza.

Nella controversia fra Giovanni, abate del monastero di S. Pietro in Ciel d'Oro, da una parte, e i domini de Castello - Marzio, Cavalcasella, Olrigacio, Alberto Barbavaira e Alberto Gritta -, in merito ai diritti giurisdizionali sui beni di S. Pietro in Ciel d'Oro in valle Obssida e in valle Intrasca - mentre le parti si trovano a Monza per affrontare il duello, secondo quanto era stato deciso da Opizo Buccafollis -, alla presenza di Rainaldo, eletto arcivescovo di Colonia nonché arcicancelliere imperiale per il Regno Italico e legato dell'imperatore, le parti stabiliscono sotto giuramento di attenersi alle decisioni di Rainaldo. Il giorno seguente Rainaldo ordina ai de Castello di rinunziare a tutti i diritti in questione, esclusa la giurisdizione sui reati di sangue, di adulterio e di spergiuro, rispettivamente non oltre i venti, i dieci e i sei soldi <di denari> imperiali; dal canto suo, l'abate deve rinunciare alla citata giurisdizione penale; le parti procedono alla rinuncia reciproca. Il mese successivo anche i fratelli Martino e Guglielmo, fratelli di Cavalcasella, e Ardizzone, fratello del predetto Olrigato, giurano di rispettare la concordia precedentemente siglata dai loro parenti.

Originale, ASMi, FR p.a., cart. 6130 [A]. Regesto Comi, ivi, camicia cartacea cucita ad A (alle sole date 1164 febbraio 8 e 9). Regesto del 1752, ASMi, FR, p.a., cart. 6128, *Registro relativo a* terre Diverse: Valle Obside ed Intrasca. Nel verso, di mano del sec. XII-XIII: Carta de d(omi)norum (così) de Castello; altra annotazione tarda.

Edizione: FICKER, Forschungen, IV, n. 135, pp. 177-8.
Cf. Cau, Il falso privato, p. 246, nota 82.

La pergamena presenta leggera consunzione lungo le antiche piegature. Si osservano i forellini della cucitura che univa la membrana alla camicia cartacea.

(SN) Die sabati qui est octavus dies mensis februarii. De discordia que versabatur inter d(omi)num Iohannem, gr(ati)a Dei abbatem ecclesię Sancti Petri Celi Aurei, necnon et d(omi)nos de Castello, dum | in ca(m)po essent ap(ud) Modoetiam pro duello faciendo secundum quod iudicatum fuerat ab Opizone Buccafolle, in presentia d(omi)ni Rainaldi, Coloniensis Ecclesię electi et tocius Ytalie archicanzellarii et inperato|rię magestatis legati, que erat de districto et albergariis et frodo et aliis multis diversis conditionibus super rebus quas ecclesia Sancti Petri de Celo Aureo possidebat in valle Obsside et in valle Intrassca, |supradictus abbas et Gilius prior, consensu aliorum fratrum qui ibi erant et advocatorum, scilicet Alberici Advocati et Alberici filii Cone et Ugonis de Palacio, et in presentia d(omi)ni Henrici Leodicensis episcopi et comitis Cozolini (a)| et Marchoaldi de Glonbac et aliorum multorum, nomina quorum infra scripta sunt, suprascriptus Iohannes abbas et Gilius prior fecerunt securitatem per sacramentum in manibus suprascripti d(omi)ni Rainaldi electi; et supradicti advocati iu|raverunt, tactis sacrosanctis evvangeliis, quod quicquid eis preciperet (b) de discordia que vertebatur inter suprascriptam ecclesiam et d(omi)nos de Castello, remota omni occasione, observabunt et observari facient. Et similiter d(omi)ni de Castello, | scilicet Marcius et Cavalcasella et Olrigatius et Albertus Barbavaira et Albertus Gritta, iuraverunt quod de tota discordia que vertebatur inter predictam ecclesiam et ipsos et omnes parentes eorum, observabunt omnia precepta que|cumque suprascriptus d(omi)nus Rainaldus archicanzellarius eis preceperit, remota omni occasione, observabunt et alios suos parentes observari facient. § Sequenti vero die. Infra pontilum solarii de Moetia, iusta | ecclesiam Sancti Iohannis de Moze. Suprascriptus d(omi)nus Rainaldus, Coloniensis Ecclesie electus et archicanzellarius, precepit d(omi)nis de Castello, sub debito sacramenti, quod finem facerent adversus suprascriptam ecclesiam; et fecerunt finem et refuta|tionem per se et per eorum submissas personas, adversus eandem ecclesiam, nominative de omni districto et honore et albergariis et frodis et investituris et mannis et arbostoriciis et caseis et agnellis et porcellis et precariis | et bannis et placitis et pullis et investituris castaldorum et omnibus aliis conditionibus vel fictis que dici vel nominari possunt, que dicebant se debere habere in suprascriptis rebus Sancti Petri in valle Obside et in valle Intras|sca, ut liceat suprascripto abbati et suis successoribus facere de suprascriptis rebus omnibus quicquid eis placuerit et eis fuerit oportunum, absque contradic(tione) suprascriptorum d(omi)norum de Castello suorumque heredum, excepto de homicidio et adulte|rio et periurio, et de his tribus causis scilicet hoc modo quod ipsi d(omi)ni de Castello non accipient per se nec per eorum submissas personas pro homicidio (c) ultra solidos viginti inperialium, pro adulterio decem solidos inperialium, | pro periurio solidos sex inperialium. Eo modo si suprascripta maleficia publice facte fuerint, bannum suprascripto modo accipiant et non amplius; sin autem querela de suprascriptis maleficiis ante eos facta fuerit, placitum | ante eos ventiletur et definiatur, et devictis secundum suprascriptum modum bannum tollant, et nichil amplius per aliquem modum tollere debent. Et precepit eisdem d(omi)nis de Castello, sub debito sacramenti, ut secundum quod suprascriptum | est observent, et omnes alios suos parentes, qui in suprascriptis rebus aliquid iuris se habere dicebant, iurare et finem facere simili modo facient facere, si sunt quindecim annorum. § Et eodem die suprascriptus d(omi)nus Rainaldus, | Coloniensis Ecclesie electus et archicancellarius, precepit suprascripto abbati et priori et advocatis, sub debito sacramenti, ut facerent finem adversus d(omi)nos de Castello de suprascriptis tribus placitis, scilicet de homicidio et adul|terio et periurio, tali modo ut pro homicidio accipiant sol(idos) viginti inperialium (d), pro adulterio decem sol(idos) inperialium, pro periurio sex sol(idos) inperialium et nichil plus, tali modo si publice suprascripta maleficia facta fuerint; | sin autem publice facta non fuerint et lamentatio ante d(omi)nos de Castello facta fuerit (e), placitum ante eos ventiletur et definiatur, et suprascripto modo de convictis bannum accipiant et nichil plus, quia abas (f) de suprascriptis tribus pla|citis se intromittere non debet, donec suprascripta tria placita ante d(omi)nos de Castello fuerint definita et bannum pro suprascriptis tribus maleficiis, ut suprascriptum est, receperint. Postea vero suprascriptus abbas et sui successo|res pro his maleficiis et pro omnibus aliis rebus habeat potestatem de suis hominibus et eorum rebus faciendi quod ei placuerit sive de bannis seu de omnibus aliis conditionibus, sine contradic(tione) suprascriptorum d(omi)norum de Ca|stello suorumque heredum (g), et debent suprascriptam concordiam firmam et ratam habere, et habebunt. Et inter se fecerunt finem et refutationem una pars adversus alteram ita adtendere, ut supra legitur, de omnibus maleficiis et de omnibus rebus ablatis vel | offensis usque hodie conmissis, sub pena tali que est centum marchas argenti, medietatem camere imperatoris et medietatem abbatis; vel si abbas ruperit hoc quod supra legitur, similiter tantum co(m)ponat. | Et precipimus suprascriptis d(omi)nis de Castello quod a se et ab aliis omnibus hominibus suprascriptos homines abbatis defendant, et hoc precipimus ex parte d(omi)ni inperatoris. Unde duo brevia concordie scripta sunt uno tenore. | Factum est hoc anno dominice incarnacionis millesimo centesimo sexagesimo quarto, suprascripto die, indic(tione) duodecima.
§ Eodem anno, octavo die mensis marcii, die dominico. In burgo Palancie. Iuraverunt Martinus et Guilielmus, fratres Cavalcaselle, et Arditio frater Olrigatii manibus suis propriis ad sancta | Dei evangelia, eo modo quod firmam et ratam habebunt concordiam factam inter ipsos et ecclesiam Sancti Petri Celi Aurei, similiter ut legitur in cartulis concordie facte, se scientibus, si Deus illos adiuvet et | illa sancta Dei evangelia. Interfuerunt Roglerius Catassius, Syrus Mulinarius, Presbiter de Cavagnassco, Ardicio de Broilo, Olricus de Monticello de Novaria testes.
Interfuerunt Albertus de Besuzo, Guifredus de Dever, Albertus de Cedra, Iacobus de Castelliono, Marcho, Oliverius de Romagnano, Rodulfus de Fitilliaira, Roglerius Catasius, Gualterius Cataxius (h), Allo Vexillifer, Opizo | Butigella, Armannus Christianus, Iosfredus de Burgo, Allionus Buccafol, Carbonus de Piscaria, Petrus Buccafol, Girardus de Lomello, Carnelevarius de Curte, Petrus Catassius et multi alii testes.
(SN) Ego Turco iudex et notarius sacri palacii hoc breve concordie scripsi. (SN) Ego Rainaldus notarius interfui et hanc sententiam scribere feci et s(ub)s(cripsi).



(a) -l- nel sopralineo, con segno di inserzione.
(b) -i- corr. su e
(c) A homidio
(d) A inp(er)ialiu(m) con segno abbr. (trattino obliquo intersecante -l-) superfluo.
(e) facta fu(er)it nell'interlineo, con segno di inserzione.
(f) -b- corr. da altra lettera.
(g) suor(um)q(ue) h(e)r(e)du(m) nell'interlineo, con segno di inserzione.
(h) Cataxi(us) nel sopralineo, con segno di inserzione.

Edizione a cura di Barbieri, Cau, Baretta, Ansani
Codifica a cura di Michele Ansani

Informazioni sul sito | Contatti