Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

[(ST)] In Christi nomine. Conradus gratia Dei imperator augustus, anno imperii eius nono, quartodecimo die mense decembris, inditione quarta . | Commutatio bone fidei nosscitur esse contractus ut vicem emtionis obtineat firmitates eodemque nexu obligat contradantes. |[P]lacuit itaque et bona convenit voluntates inter Ingonem presbiterum et prepositum de ordine canonice Sancti Alexandri, ubi eius sanctum | requiessit corpus prope civitate Bergamo, et filius quondam Adelberti, de eadem civitate, nec non et inter Leobardum filius quondam Celsoni, de eadem |[ci]vitate Bergamo, qui professus est legem vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debeant dare sicut a presenti dedit in primis ipse Ingo |[pres]biter et prepositus eidem Leobardi commutatore suo in causa commutationis nomine presenti die suo iure abendum, id est petia |[u]na de terra prativa et ex parte aratoria iuris eiusdem eclesie seu canonice Sancti Alexandri, et est petia ipsa de terra posita |[f]oris non longe ab eadem civitate Bergamo, locus ubi dicitur Prato Daroda: coeret ei a mane Sancti Evasii, a meridie vel montes via, a sera |[c]ommunalia, in aliquit Andrei presbiteri; et est petia ipsa de terra tota simul per iustam mensuram iugias legittimas duas et perti|[c]as iugiales quattuor. Quidem ad vicem recepit ipse Ingo presbiter et prepositus ad partem eiusdem eclesie vel canonice Sancti A|[l]exandri ab eodem Leobardo commutatore suo similiter in causa commutationis nomine presenti die iuris ipsius eclesie seu |[c]anonice abendum, id sunt peties due de terra aratorie iuris ipsius Leobardi, que abere visus est una ex eis in lo|[c]o et fundo Plauriano, alia in loco et fundo Aste. Prima petia, que est posita in loco Plauriano, locus ubi dicitur [[...]]| da Sancto Mauritio: coeret ei a mane de heredes quondam Ambrosii, a meridie Giselberti, a reliquis partibus Ursoni; et est per iustam | mensuram tabulas legittimas quinquaginta. Secunda petia, que est in loco Aste, locus ubi dicitur Cantone: coeret ei a mane de he|redes quondam Lanfranci iudex, a meridie Sanctorum Vincentii et Alexandri, a sera similiter Sancti Alexandri, in aliquit Dominici et |[d]e heredes quondam Grimaldi, a montes via; et est per iustam mensuram tabulas legittimas duocenti octuaginta. Quidem et | ut ordo legis depossit ad hanc previdendam commutationem accesserunt super ipses peties terre ad previdendum et esti|mandum, id sunt Tagimpaldus diaconus de eadem ordine seu canonice Sancti Alexandri et filius quondam Adreverge de ea|[d]em civitate Bergamo et missus domni Ambrosii episcopi episcopatum sancte Bergomensis Eclesie, una cum tribus hominibus Deum timen|tibus estimatoribus, quorum nomina sunt Lampertus abitator eadem civitate Bergamo et filius quondam Petri de loco Trivilio, seu |[I]ohannes abitator eadem civitate et filius quondam Ingizoni de loco Leminne, atque Dominicus abitator eodem vico Aste | et filius quondam Petri de eodem loco Plauriano; quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt et | dixerunt eo quod meliorata et apta causa reciperet ipse Ingo presbiter et prepositus ad partem eiusdem eclesie vel canonice (a) | Sancti Alexandri abendum ab eodem Leobardo commutatore suo quam ei daret et hac commutatio inter eos legibus hac | firmiter fieri posset. Has autem peties terre superius dicte vel commutate, cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et ac|cessionibus suorum in integrum, ipsi commutatores sibi unus alteri in vice commutationis tradiderunt, fatiendum pars parti a die | presenti (b) quod ut supra in commutatione dederunt cum heredibus et successoribus suorum, iure proprietario nomine, quicquit voluerint, | sine omni uni alterius suorumque heredibus vel successoribus (c) contraditione. Et spoponderunt se ipsi commutatores sibi unus alte|ri in vice commutationis cum heredibus et successoribus suorum suprascriptes peties terre sicut superius legitur omni tempore ab omni contradi|centes homines defensare, unde penas inter se posuerunt, ut si quis ex ipsis aut heredes vel successores suorum se de | hac commutatione removere quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque ho|mine iam nominates peties terre non defensaverint ad invicem, tunc illa pars que hoc non conservaverint componat | ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum sub estimatione in eisdem vel in consimilis locis sicut pro | tempore meliorates fuerint aut valuerint, quia sic inter eos (d) convenit. Et si eidem Ingoni presbiteri et preposito prop|ter honorem sacerdotii sui lex Romana aliquit impedit, nec liceat eum amodo ullo tempore nolle quod volu|it sed quod ab eo hic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promisit cum stipulatione subnixa. Unde due | commutationis (e) uno tenore scripte sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
Signum # manu(m) suprascripti Leobardi qui hanc cartulam commutationis fieri rogavit.
+ Tagimpaldus diaconus missus ut supra subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Lamperti et Iohanni seu Dominici qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Liuperti qui et Georrii seu Martini legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Ildeprandi seu Leoni germanis de eadem civitate Bergamo testes.
(ST) Petrus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) A canice
(b) -n- su rasura.
(c) su- su rasura.
(d) q(ui)a - eos su rasura.
(e) Si sottintenda cartule

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis