Lombardia Beni Culturali

Curia vescovile - Archivio capitolare

59

Cartula commutationis

1072 febbraio, Bergamo.

Adelberto del fu Teudaldo, da Redona, arcidiacono della Chiesa di Bergamo, che agisce per conto della canonica di S. Vincenzo, permuta con Giovanni del fu Giovanni detto Barganiola un terreno ortivo della predetta chiesa sito fuori Bergamo, presso porta S. Stefano, ricevendone in cambio tutti i beni immobili che detto Giovanni possiede in Calcinate, Balbiaco e Gerrate, pervenutigli per acquisto da Giovanni del fu Andrea, da Calcinate.

Originale (A), 4345 (M VII). A tergo, di mano del sec. XII: Balbiaco ; di altra mano dello stesso secolo: Comutatio de Canevario .

Regesto: LUPO, II, coll. 682-84.

Cit: JARNUT, Bergamo, p. 258 nota 111; MENANT, Campagnes lombardes, pp. 117 nota 312, 654 nota 323.

Pergamena con piccole rosicature nella parte superiore del margine destro; mm. 358/333 x 283/275.
La sottoscrizione del diacono Giovanni si presenta come autografa: tuttavia suscita perplessitā la rasura che precede il titolo, se, come pare, era stato scritto archidiacon(us).

(ST) In Christi nomine. Anni ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milesimo septuagesimo secundo, mense februarius (a), inditione decima. | Commutatio bone fidei noscitur esse contractus ut vice emtionis optineat firmitatem eodemque nexu oblicant contradantes. Placuit | itaque et bona convenit voluntatem inter domnum Adelbertum arhidiaconum (b) sancte Pergamensis Eclesie et filium quondam Teudaldi, de loco |Raudona, nec non et inter Iohannem filium quondam item Iohanni qui dicitur Barganiola (c), qui professus (d) est legem vivere Langobardorum, ut in Dei nomine debeant | dare, sicut a presenti dedit in primis ipse domnus Adelbertus arhidiaconus eidem Iohanni comutatori suo, in causa comutationis nomine, suo | iure presenti die abendum, id est petia una de terra ortiva iuris eclesie Sancti Vincentii, et est posita foris et prope eadem civitate da porta Sancti | Stefani: coeret ei a mane muro ipsius civitatis, a meridie Oddoni, a sera Petri, a montes Sancti Alexandri; et est per iustam mensuram tabulas legitimas | octo. Quidem ad vicem recepit ipse domnus Adelbertus arhidiaconus ad partem eiusdem eclesie Sancti Vincentii ab eodem Iohanne comutatore suo, | similiter in causa comutationis nomine, id sunt cuntis casis et omnibus rebus terretoriis illis iuris eidem Iohanni, que abere visus est in loco et | fundo Calcinate(e) et in Balbiago(f) seu in Zirate seu in eorum (g) terretoriis vel vocabulis locis, nominative ipsis casis et omnibus rebus terretoriis | que eidem Iohanni obvenerunt per cartula una vinditionis da Iohanne filius quondam Andrei, de predicto loco Calcinate; et sunt iamdictis casis et omnibus rebus | terretoriis per iustam mensuram iugias legitimas due. Quidem et ut ordo legis deposcit ad previdendam commutationem accesserunt super ipsis (h) rebus | terretoriis ad previdendum et estimandum, id sunt Iohannes diaconus (i) de eadem ordine Sancti Vincentii et missus eidem domni Adelberti arhidia | coni una cum tribus hominibus Deum timentes estimatoribus, quorum nomina subter leguntur, quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimatores esti | maverunt et dixerunt eo quod meliorata et ampliata causa reciperet ipse domnus Adelbertus arhidiaconus ad partem eiusdem eclesie seu cano | nice Sancti Vincentii ab eodem Iohanne comutatore suo quam ei daret et ac comutatio inter eos legibus ac firmiter fieri posset. Has autem | peties terre superius comutate cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accesionibus suarum in integrum ipsi comutatores sibi unus alteri | in vice comutationis tradiderunt, fatiendum pars parti a die presenti quod ut supra in comutatione dederunt cum heredibus et succesoribus | suorum iure proprietario nomine quiquit voluerint sine omni uni alterius suorumque heredibus vel succesoribus contraditione. Et spoponderunt | se ipsi comutatores cum heredibus et successoribus suprascriptes peties terre superius commutate omni tempore ab omni contradicentes homines | defensare. Unde pena inter se posuerunt ut si quis ex ipsis aut heredes vel succesores suorum se de ac comutatio removere quesierit | et non permanserit in ea omnia qualiter superius legitur vel si ab unoquoque homine iam nominatis rebus terretoriis sicut superius legitur non defensaverit | ad invicem, tunc illa pars que hoc non conservaverit (j) componat ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum sub estima | tione in eisdem vel in consimilis locis, sicut pro tempore meliorates fuerint aut valuerint, quia sic inter eos convenit. Unde due cartule commuta | tionis uno tenore scripte sunt. Et si eidem domni Adelberti arhidiaconi propter honorem diaconati sui lex Romana aliquit impedit, nec | liceat eum amodo ullo tempore nolle quod voluit, sed quod ab eo hic semel factum vel conscriptum est inviolabiliter conservare promisit, cum | stipulatione subnixa. Actum suprascripta civitate Bergamo.
Signum (k) # manibus suprascripti Iohanni qui hanc cartulam commutationis fieri rogavit.
+ Iohannes diaconus (l) ut supra missus subscripsi.
Signum # manibus Giselberti et Iohanni seu Mauroni qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Oddoni et Alexandri legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Alberti et Petri seu item Petri testes.
(ST) Lanfrancus notarius scripsi, post traditam complevi et dedi.




(a) L'occhiello di -b- ripassato.
(b) -h- su rasura.
(c) -l corretta su altra lettera.
(d) -us su rasura.
(e) -te nell'interlineo.
(f) -i- corretta su altra lettera.
(g) A ineor(um) con le lettere molto compresse e le prime probabilmente corrette da altre, proprie di un diverso vocabolo principiato.
(h) La seconda -i- corretta su e
(i) Avanti a diac(onus) rasura per 3 lettere, forse arh
(j) La seconda -v- corretta da altra lettera.
(k) La parola č preceduta da un tratto verticale alto sul rigo con un breve trattino alla base, evidente inizio di qualcosa che il rogatario stava per scrivere, ma poi tralasciata.
(l) diacon(us) č preceduto da rasura per 3 o 4 lettere, forse archi (cfr. nota i).

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti