Lombardia Beni Culturali
63

Notitia pro securitate

998 ottobre, Cremona

Nel placito che si tiene in Cremona, in domo ipsius civitatis, presieduto da Cessone diacono, messo dell'imperatore Ottone III, che giudica unitamente ad Autecherio, Giovanni, Leone, Arbezo, Radaldo, giudici del sacri palazzo, ad alcuni abitanti di Cremona, nominativamente indicati, e ad altre persone, non specificate, è riconosciuta a Odelrico, vescovo di Cremona, accompagnato dal suo avvocato Rogerio, contro le pretese di alcune persone nominativamente indicate, ma non qualificate, la giurisdizione sul fiume Po dalla confluenza dell'Adda fino al porto di Vulpariolo, con i diritti sul mercato che si svolge in una località sulla riva del Po, non lontano da Cremona, l'esazione di teloneum, curatura e ripaticum e la riscossione di tributi sul passaggio delle navi e sull'attività dei mulini, che consistono in quattro orales di sale per ogni nave e in cinque moggi di grano all'anno per ogni mulino.

Copia autentica inizio sec. XIII, BSCr, LC, Codice Sicardo, p. 69, n. 62 [B]. Regesto sec. XVIII, Bonafossa, p. 37. Regesto sec. XIX, Ferragni, n. 99.
B è così autenticata: (SN) Ego Gyrardus notarius huius exemplar vidi et hoc scripsi et subscripsi.
Nel margine esterno, di mano del sec. XVII: PPP.

Edizione: Muratori, Antiquitates, II, col. 29; Cod. dipl. Lang., col. 1674, n. DCCCCLI; Manaresi, II/1, p. 397, n. 243; Falconi, I, p. 265, n. 97.
Regesto: Robolotti, Delle pergamene, p. 47; Robolotti, p. 10, n. 80; Huebner, n. 1126; Astegiano, I, p. 41, n. 68; Savio, p. 37.

Hans Wibel, in un articolo del 1922, afferma di aver trovato l'originale del placito presso l'antiquario Jacques Rosenthal di Monaco e di averlo esaminato presso l'Archivio di Stato di Friburgo (Wibel, p. 217); tuttavia questo documento, come gli altri citati nello stesso articolo, successivamente non sono più stati reperiti.
Il titolo che precede il documento e il capolettera sono in inchiostro rosso.

Notitia de ripa, curatura et molitura
DUM, in Dei nomine, civitate Crem(one), in domo ipsius civitatis, in laubia maiore ipsius domus,| per datam licentiam domni Olderici episcopi eiusdem Cremonensis Ecclesie, in iuditio residebat dom|nus Cesso, diaconus et missus domni Ottonis imperatoris, singulorum om(n)ium iustitias facien|das ac deliberandas, residentibus cum eo Autecherius, Iohannes, Leo, Arbezo, Radaldus, | iudices sacri palatii, Iohannes, Auderulfus, Albertus, Odelio, Lampertus, de suprascripta Cremona, | et reliqui plures. Ibique venerunt presentia ipse domnus Odelricus episcopus et Rogerius ipsius | episcopi advocatus retulerunt: Habemus et detinemus a parte ipsius episcopii proprietatem fluvi|o Padi, da caput fluvio Addua usque ad Vulpariolo, seu ripa iuxta ipso fluvio, non lon|ge ad istam civitatem Crem(onam), ubi in ipsa ripa antiquo mercato esse videtur, cum teloneo | et curatura seu ripaticum de ipsa ripa tam de navis (a) et de omnibus aliis negotiis seu | molatura de omnibus molendinis, que in ipso fluvio Padi esse videntur, a parte ipsius | episcopii unusquisque annum data et collecta fiunt et, sicut actenus fuit, per unusquisque mo|lendinum granum modias quinque et per unamquamque nave (b) salis orales quattuor seu et | de aliis consuetudinis vel rectitudo ecclesiarum q(ui) ad ipsius episcopii pertinet vel pertinere debet.| Si ullus homo versus nos seu pars ipsius episcopii aliquid dicere vult, parati sumus cum eo | ad rationem standum et exinde legitime finiendum et, quod plus est quam minus (c), ut dicant | isti Petrus, filius quondam Leoni, et Martinus, filius condam Gariverti, seu Benedictus Sade|(p. 69)nelli, quod (d) Lanzo, filio Rezemi, et Ubertus et reliqui plures qui hic presentes sunt, si | iam dicto fluvio Padi da capud fluvio Addue usque ad Vulpariolum seu ipsa | ripa cum teloneo et ripaticum, curatura tam de navis (a) et de omnibus aliis negoti|is seu molitura de molendinis, qui in ipso fluvio Padi esse videntur, a parte ipsius | episcopii unusquisque annum data et collecta fiunt et, sicut actenus fiunt, per unusquisque | molendinum granum modias quinque et per una(m)qua(m)que navem salis orales quat|tuor, seu et de aliis consuetudinis vel rectitudine ecclesiarum que ad ipsum episcopum per|tinet vel pertinet (e) debet, si proprii ipsius episcopii sunt et esse debent cum lege aut si nobis seu pars | ipsius episcopii contradicere aut subtrahere querant a(n) n(on). Cum ipse domnus Odelricus episcopus | et Rogerius eius et ipsius episcopii advocatus taliter retulissent, ad hec responderunt ipse | Petrus et Martinus seu Benedictus quidem et Lanzo et Vuibertus et reliqui plures et dixerunt | et professi sunt: Vere iam dictus fluvius Padi a capite ipsius fluvii Addue us|que in Vulpariolo seu iam dicta ripa cum teloneo et ripaticum, curatura tam de navi|bus et de omnibus aliis negotiis et molatura de omnibus molendinis, qui in ipso flu|vio Padi esse videntur, a parte ipsius episcopii per unumquemque annum data et collec|ta fiunt et, sicut actenus fuit, per unumquemque molendinum granum modia quinque et per | unamquamque navem salis orales quattuor seu et de aliis consuetudinibus vel rectitudo | ecclesiarum que ad ipsum episcopium pertinet vel pertinere debet propriis ipsius episcopii sunt et esse debent cum | lege et nobis et (f) vobis nec pars ipsius episcopii ad habendum nec requirendum nichil pertinet | nec pertinere debet cum lege, pro eo quod nullam scriptionem nec firmitatem habe|mus per quam vobis nec pars ipsius episcopii contradicere aut subtrahere possimus. | Et responderunt se ipsi Petrus et Martinus, Benedictus, Lanzo, Vuibertus, Petrus, Adam| et Gunselmus, ut, si umquam in t(em)pore (g) aut suorum filiis vel heredibus seu eorum su(m)mi|tantis personis de iam dicto fluvio Padi, da cap(ut) suprascripto fluvio Addua usque ad Vul|pariolum, cum ia(m) dicta ripa et ripaticum, teloneum cum curatura tam de navibus et de omnibus | aliis negotiis seu molitura de omnibus ipsis molendinis, qui in ipso fluvio Padi | esse videntur, a parte ipsius episcopii, per unumquemque annum data et colecta fiunt et, sicut | actenus fuit, per unumquemque molendinum granum modia quinque et per unamquamque | navem salis orales quattuor seu et de aliis consuetudinis vel rectitudo ecclesiarum, que | ad ipsum episcopium pertinet vel pertinere debet, agere aut causare presumpserint et omni tempore | exinde taciti et contenti non permanserint vel si apparuerit ullum datum aut factum | vel quodlibet scriptum quod exinde in aliam partem fecisse et clarum factum fuerit, tunc compo|nat omnia sicut supra legitur et quicquid inde quesierit vel minuare (h) voluerint ipsius dom|ni Olderici episcopi suisque successoribus seu parti ipsius episcopii in duplum et insuper pena | argenti denariorum bonorum libras mille. His actis et manifestatio ut supra factum, rectum | eorum iudicum et auditoribus paruit esse et iudicaverunt, ut eorum altercatione et suprascriptorum | Petri, Martini, Benedicti, Lanzonis, item Petri, Ade, Vuilberti et Gauselmi professi|one et manifestatione ipse domnus Odelricus episcopus et Rogerius eius advocatus par|te ipsius episcopii iam dicto fluvio Padi, da caput Addua usque ad Vulpariolo, et ipsa | ripa et omnia sicut supra legitur pars ipius episcopii habeat et teneat proprietatem et iam dicti Pe|(p. 71)trus, Martinus, Benedictus, Lanzo, Vuibertus, item Petrus, Adam, et Gauselmus mane|ant omni tempore taciti et contenti. Eo modo finita est causa. Et hanc notitiam pro se|curitate eiusdem domni Odelrici episcopi suorumque successorum seu partis ipsius episcopii fieri am|monuerunt. Quidem et ego Dominicus notarius ex iussione prefati missi et iudicum ammo|nitione scripsi. Anno imperii ipsius domni Ottonis tertii imperatoris augusti tertio, mense oc|tuber, inditione duodecima. Cesso gloriosissimi Ottonis Romanorum imperatoris mis|sus atque diaconus subscripsi.
(S) Autecherius iudex sacri palatii interfui. (S) Leo qui et Bento iudex (i) domni imperatoris interfui. |(S) Saxo iudex domni imperatoris interfui.


(a) Così B, corretto in navibus con -bu- in sopralinea di mano moderna.
(b) Così B, senza segno di abbreviazione.
(c) quam minus: così B, probabilmente per querimus
(d) Così B, probabilmente per quidem et
(e) Così B per pertinere
(f) Così B probabilmente per a
(g) Così B che probabilmente omette ipsi
(h) Così B per minuere
(i) -d- corretta da -t-

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti