Lombardia Beni Culturali
120

Sententia Guale Pergamensis episcopi

1174 agosto 20, Milano.

Guala, vescovo di Bergamo, giudice delegato da Alessandro III nella causa vertente tra Alberico vescovo di Lodi, da una parte, e Nicola, preposito della chiesa di S. Nazaro di Milano, dall'altra, sull'ospedale e sulla chiesa di S. Leonardo, situati nel borgo di porta Milanese a Lodi Vecchio, con il consiglio e il consenso di Trasmondo, abate di Chiaravalle, anch'egli delegato dal papa quale giudice in questa controversia, e in conformità al consilium del magister Iohannesbonus de Furnovo suddiacono del papa e del magister Oberto de Glerola, canonici della chiesa di Bergamo, stabilisce che l'ospedale e la chiesa di S. Leonardo siano sottoposti alla chiesa di S. Nazaro, a cui spetta anche il diritto di elezione di un sacerdote di rito romano (che il vescovo dovrà confermare o alla cui nomina dovrà provvedere in caso di negligenza da parte del preposito e dei confratelli), definisce i rapporti di obbedienza di questi al preposito di S. Nazaro e al vescovo lodigiano e condanna infine il vescovo a restituire alla chiesa e all'ospedale all'ospedale di S. Leonardo i redditi rimanenti.

Originale, AMVLo, Pergamene, tab. 7, Pergamene non comprese nella serie [A]. Regesti: Gavazzi, Regestum, f. 28r, n. 213; Gavazzi, Inventarium, p. 53, n. 213.
Sul verso, di mano del XIV secolo, Car(ta) iuris quod habet dominis episcopus Laudensis super ecclesia Sancti | Leonardi de Laude veteri et etiam iuris quod | habet ecclesia Sancti Nazarii in Brolio Mediolani super dicta ecclesia | Sancti Leonardi; di mano del XV secolo un calcolo di pertiche di terreno estrano al contenuto del documento; segnatura Gavazzi: 213, indicazione dell'anno e del contenuto della stessa mano. Indicazione dell'anno di mano del Porro. Di mano dell'Agnelli, Arch. Episc. Lauden.

Edizione: VIGNATI, Codice diplomatico, II, p. 652.

Buono stato di conservazione, due piccole lacerazioni in corrispondenza della piegatura, lievi macchie. La pergamena era originariamente piegata in sei nel senso della scrittura e in quattro nell'altro. Si vedono la rigatura e la marginatura.
Sigillo pendente deperdito: restano due fori di appensione.
Sulla questione cfr. anche la conferma apostolica di Alessandro III del 28 aprile 1177.

(SN) In nomine domini Dei eterni. Cum inter dominos venerabiles Albericum Laudensem episcopum, ab una parte, et ex altera Nicolaum, prepositum ecclesie Sancti Naza|rii Mediolanensis, nomine ipsius ecclesie, super quodam hospitali et ecclesia eiusdem hospitalis positi in suburbio porte Mediolanensis Veteris Laude et super rebus ac pos|sessionibus ipsi hospitali et ecclesie pertinentibus controversia esset, dominus papa Alexander mandavit reverendo domino Guale, Pergamensi episcopo, et Trasmondo, venerabili abati | Carevalensi, ut controversiam (a) illam audirent atque debito fine terminarent (1). Controversia talis erat: dicebat siquidem predictus prepositus quondam Rogerium de Cerro in ultima | sua voluntate disposuisse et ordinase ut hospitale cum ecclesia in bragida quadam sua, reiacente iuxta prenominatum suburbium, fieret et ei atque ecclesiæ Sancti Nazarii Mediol(ani)| multas suas posessiones reliquise ita ut ipse posessiones non dividerentur, sed medietas fructuum inde provenientium esset illius hospitalis et alia ecclesie Sancti Nazarii; ordina|vit quoque ut ipsa ecclesia et ipsum hospitale essent sub regimine et providentia ecclesie Sancti Nazarii, sicut in quodam publico instrumento (2) quod prefatus prepositus protulit continebatur; | aserebat etiam se detinuisse ipsum hospitale et ecclesiam per quendam presbiterum Gezzonem usque ad tempora beate recordationis Lanfranci Laudensis episcopi, faciendo ibi festum scilicet sancti Leonar|di, in cuius honore ecclesia illa fuit dedicata, ministrando ibi libros, planetam et incensum atque hostias, accipiendo suam partem fructuum et asignando aliam iam dicto presbitero, quem | presbiterum dicebat sibi et duobus suis antecessoribus manum obedientie dedisse; et quia dicebat se de hac posessione per iam dictum dominum Lanfrancum episcopum expulsum esse, petebat resti|tutionem. Econtra prenominatus episcopus Albericus respondebat dicens voluntatem illam testatoris non fuisse legiptimam, aserens quod nulli licet ecclesiam vel oratorium aut hospitale in | suo hedificare et alteri sine consensu diocisiani episcopi subponere; insuper dicebat quod episcopus Ardericus, Laudensis predecessor suus, hedificavit prefatam [e]cclesiam Beati Leonardi sub Ecclesia Lau|densi et in ea predictum Gezzonem presbiterum, qui antea suus presbiter in alia sua ecclesia fuerat, tunc posuit, qui donec vixit eidem domino episcopo Ard[er]ico suisque successoribus sicut suus presbiter obe|divit, dando sinodalia et conferendo in collectis que fiebant pro expensis factis vel faciendis in papa et cardinalibus et imperatore et in aliis talliatis et collectis quas alii sacerdotes | Laudenses faciebant et eundo ad sinodos (b) episcopi et eius interdicta suscipiendo et alia ecclesiastica sicut alii faciendo. Ad que probanda utraque pars suos produxit testes. Prestitit insuper | prefatus prepositus iuramentum quod pro ecclesia Sancti Leonardi et hospitali et pro aministratione rerum ipsorum tantum predictam obedientiam sibi et sui antecessoribus fecit. Episcopus vero Laudensis | iuravit quod pro eadem ecclesia et hospitali et pro aministracione rerum (c) eorum tantum predicta obsequia antecessoribus suis supradictus presbiter Gezzo exihbuit. Visis et auditis atestationibus | et allegationibus utriusque partis et audito conscilio domini Transmondi Carevalensis abatis eiusque ansensu (d), habito conscilio quoque magistri Iohannisboni de Furnovo domini pape subdi|aconi et magistri Oberti de Glerola, Pergamensis ecclesie canonicorum, prenominatus dominus Guala, venerabilis Pergamensis episcopus, iudicavit ut iuxta voluntatem suprascripti Rogerii ecclesia et | hospitale ibi sint, nulla interea divisione neque separatione habita, que sub defensione et protectione ecclesie Sancti Nazarii debent permanere, ita ut presbiter de ordine Romano, | qui pro anima defuncti oret et pauperibus et hospitibus illuc divertentibus serviat et in ecclesia illa divinum celebret officium, a preposito eiusque fratribus eligatur et episcopo Laudensi ab eis re|presentetur, a quo si idoneus fuerit debet confirmari. Si vero prepositus et canonici Sancti Nazarii fraude vel negligentia idoneum sacerdotem eligere ibi recusaverint, Lauden|sis episcopus qui pro tempore fuerit licentiam et potestatem ibidem ponendi congruum sacerdotem habeat. Qui sacerdos, sive a preposito et a suis fratribus fuerit electus, sive ipsis recusan|tibus a Laudensi episcopo fuerit ibi positus, preposito manum obedientie debet dare, quod testibus suis est probatum et suo iuramento confirmatum presbiterum Gezzonem quondam sibi et suis | antecessoribus (e) fecisse; episcopo vero obsequia per testes suos aprobata et suo iuramento confirmata secundum posibilitatem et facultatem illius religiose domus debet exibere, videlicet sinoda|lia et collectas que fient (f) pro expensis factis vel faciendis in papa et cardinalibus et imperatore et in aliis talliatis ac expensis quas alii Laudensis sacerdotes facient et eundo | ad sinodos episcopi et eius interdicta suscipiendo et alia ecclesiastica sicut alii faciendo, ita tamen quod predicta religiosa domus non magis gravetur quam alie Laudenses ecclesie eiusdem | possibilitatis et facultatis. Adiudicavit quoque ut prefatus prepositus et sui fratres, conversos et devotos, prout ratio postulave(r)it et ecclesie et hospitali expedire (g) viderint, liberam po|nendi ibi (c) habeant potestatem et tam sacerdos quam conversi et devoti de aministratione rerum temporalium preposito suisque fratribus qui pro tempore fuerint respondeant hoc modo, videlicet ut si bene | ibi ministraverint laudem et premium ab eis consequantur, si vero male, quod absit, per eos sicut ratio postulat emendetur et corrigantur. Iudicavit etiam ut iam dictus episcopus | fructus extantes ecclesie et hospitali restitueret. Factum est hoc anno Domini mill(esim)o centesimo septuag(esim)o quarto, die martis mensis augusti que (d) fuit tercio (h) de|cimo kal(endas) septembris, ind(ici)o(n)e septima. Data fuit hec sententia in civitate Mediolanensi, in domo archipresbiteri Modoicensis. Interfuerunt ibi Ardericus de Palatio, canonicus | maioris ecclesie, sacerdos Leonardus de Sancto Sebastiano, Ardericus iudex qui dicitur de Bonate, Suzzus de Marliano, Miranus de Villa, Petrus de Greppa, magister | Iohannes de Raude et magister Ioanardus, de civitate Mediolanensi, de Laudensibus magister Vivianus, presbiter Albertus, Otto Morena et Trussus. Cum iam dicto domino | episcopo qui dedit sententiam aderant magister Iohannesbonus de Furnovo, domini pape subdiaconus, et Obertus de Glerola (i), canonici Pergamensis ecclesiæ, et alii quamplures.
+ Ego Guala Bergamensis episcopus subscripsi.
(SN) Ego Guilielmus domini Frederici imperatoris notarius, rogatu predicti domini Guale episcopi, hanc sententiam scripsi.
(SPD)


(a) -v- corretta su o
(b) La seconda -o- corretta da lettera precedente.
(c) Aggiunto nel sopralineo.
(d) Così A.
(e) antescessoribus in A.
(f) que fie- su rasura.
(g) ex- corretto da precedente scrittura.
(h) Corretto da tercia
(i) G- corretta da c

(1) Documento non reperito: cfr. il regesto in KEHR, VI/1, p. 243, n. 22, che lo trae dalla presente sentenza.
(2) Documento non reperito.

Edizione a cura di Ada Grossi
Codifica a cura di Ada Grossi

Informazioni sul sito | Contatti