Lombardia Beni Culturali
37

Cartula venditionis et refutationis

1117 [ottobre 18 o novembre 17 o dicembre 18], Pavia.

Ugo e sua moglie Pellagia, ambedue , dichiarano di aver ricevuto da Guglielmo figlio di Lanfranco Strampo, di Milano, cinque lire di denari pavesi d'argento quale prezzo della vendita di due mansi, con i relativi diritti, compresi in un'area che si distende sull'una e sull'altra riva del Ticino, non oltre due miglia da Castelletum e da Motta, tenuti e lavorati da Pietro de Castelleto, da Kalendas, da un omonimo Pietro e da altri, nonché quale prezzo della vendita della loro quota del porto sul Ticino detto de Castelletum e dei diritti riguardanti le terre comuni site in quest'ultima località. I venditori, infine, fanno refuta dei beni alienati a favore del predetto Guglielmo.

Originale, ASMi, AD, pergg., cart. 687 [A]. Copia semplice, BONOMI, Morimundensis, pp. 74-7, n. 5 [B]. Regesto, Catalogo, IV, fasc. 72. Nel verso di A, di mano coeva o appena posteriore: [[..............]] Vuilielmo Strampo de man[sis] in Cas[telle]to. Di mano del sec. XII: Car(ta) d[e] rebus in Castelletum. Di mano X: Guilielmus Stampa; de rebus ex utraque parte Ticini. | Caste[lletum]. Altre annotazioni di epoca moderna, tra cui segnatura Bonomi: 5. MCXVII. Vendita.

Regesto: BOGNETTI, Sulle origini, p. 221, n. 36 (alla data 1117 dicembre 17). Cf. PARODI, Campese, p. 1.

La pergamena presenta un'ampia macchia che interessa le prime cinque righe del dettato nonché, qua e là, abrasioni, lacerazioni e macchie di minore entità.
Le soluzioni croniche proposte tengono conto del sicuro impiego dell'indizione bedana da parte del notaio Otto, attivo in Pavia tra la fine dell'XI secolo e i primi decenni del XII.

(SN) Anno ab incarnacione domini nostri Iesu Christi millesimo [centesi]mo septimo decimo, quinto decimo kalendas [[......]], | indic(tione) undecima. C[onstat nos]Ugonem[[...]](a), |[qui profe]ssi sumus ex nacione [nostra lege vivere Longobardorum][, mihi que supra][Pellagie][consentiente suprascripto Ugone, iugali et mondoaldo meo et, iu]xta legem (1) meam, u[na cum ...][Vualterii] (b) nepotis mei, et item Ugonis cons[oprini mei, [..]] in quorum presentia et testium certam facio professionem nullam me pa[ti] violenciam a quopiam homine nec ab ipso iugali et | mundoaldo meo, n(is)i mea bona et spontanea voluntate, accepisse sicuti et in presentia testium accepimus a te Vuilielmo, | filio Lanfranci Strampo, de civitate Mediolani, argenti denariorum bonorum Papiensium libras quinque, finito pretio, pro mansis | duobus cum casis et omnibus rebus ad eos pertinentibus, simul cum placitis, districtis, albergariis, honoribus, condicionibus, investituris | et cæteris omnibus rebus ad ipsos mansos pertinentibus, iuris nostri, quos habere visi sumus in locis et fundis Castelletum, Mo|tade et in eorum territoriis (c), tam ex ista parte fluvii Ticini quam ex altera parte et infra duo miliaria ab ipso loco, et sunt | ipsi mansi per mensuram iustam, inter sedimina et terras arabiles, silvas, ierbas, prata, cum areis suis, iugera viginti quatuor, | vel si plus fuerint omnia inintegrum, et fiunt dete(m)pti et laborati per Petrum de Castelleto et Kalendas et item Petrum sive | per alios, etiam et pro nostra porcione, item iuris nostri, de porto ilio qui nominatur de (d) Castelletum quod decurrit in fluvio Ticini | in eodem loco, cum omni quicquid ad ipsam porcionem pertin(er)e videtur, et pro nostra porcione de omnibus comuniis [de supradicto loco, inintegrum] (e); | quos autem s(upra)s(crip)tos mansos duos et iamdictam porcionem de predicto porto et comuniis cum omnibus rebus ad iamdictos mansos | et porcionem de porto et comuniis eis pertinentibus, iuris nostri, superius dictas, una cum accessionibus et ingressibus earum seu cum su|perioribus et inferioribus earum, qualiter supra l(egitur), inintegrum, ab hac die tibi cui supra Vuilielmo pro s(upra)s(cript)to pretio vendimus, tradimus et manci|pamus, nulli alii venditas, donatas, alienatas, obnosiatas vel traditas n(is)i tibi, et facias exinde a presenti die tu et here|des tui et cui vos dederitis, iure proprietario nomine, quicquid volueritis, sine omni nostra et (f) heredum nostrorum contradic(tione). Et quidem | spondemus atque promittimus nos qui supra iugales, una cum nostris heredibus, tibi cui supra Vuilielmo tuisque heredibus et cui vos dederi|tis, s(upra)s(crip)tam vendicionem, qualiter supra l(egitur), inintegrum, ab omni homine defensare; quod si defend(er)e non potuerimus, aut si vobis exinde | aliquid per quodvis ingenium subtrahere quesierimus, tunc in duplum s(upra)s(crip)tam vendicionem, ut supra l(egitur), vobis restituamus sicut pro t(em)pore | fuerint meliorate aut valuerint per exstimacionem in consimili loco. Et nichil nobis ex ipso pretio dare debes dicimus. Actum in civitate Ticini. Feliciter.
Signa + + manuum s(upra)s(crip)torum iugalium, qui hanc cartularii vendicionis fieri rogaverunt et s(upra)s(crip)tum pretium acceper(unt); | et ipse Ugo eidem coniugi et mundoaldæ suæ consensit ut supra.
Signa + + manuum s(upra)s(crip)torum Vualterii et item Ugonis, qui ea(n)dem Pellagiam interrogaverunt ut supra.
Signa + + + manuum Petri et Syri atque Anselmi et Detesalve Stracia et Vuidonis Capreta | testium.
(SN) Ego Otto notarius sacri palacii, scriptor huius cartule vendicionis, post traditam co(m)plevi et dedi.
Ibi loci refutaverunt ipsi iugales iamdicto Vuilielmo et heredi eius et cui dederint s(upra)s(crip)tas | res omnes, eo m(od)o ut ipsi et heredes eorum taciti et conte(m)pti permaneant; et si agere aut causare | presu(m)serint et omni t(em)pore taciti non permanserint, vel si apparuerit ullum datum aut factum vel quodlibet | scriptum quod in aliam partem fecissent et claruerit, tunc co(m)ponat eis pænam in duplum ipsas res, | et insuper pænam argenti denariorum bonorum Papiensium libras viginti.


(a) Per la comprensione del dettato si integri almeno Pellagia (menzionata nell' escatocollo), la cui precisa collocazione all'interno della finestra, che si estende per il successivo mezzo rigo, non è possibile determinare.
(b) La finestra si estende per oltre mezzo rigo.
(c) i(n) eor(um) t(er)ri- su rasura; -toriis nell'interlineo.
(d) d(e) nell'interlineo.
(e) Il restauro è quello proposto da Bonomi.
(f) A om. et

(1) Cf. LIUTPR. 22.

Edizione a cura di Michele Ansani
Codifica a cura di Michele Ansani

Informazioni sul sito | Contatti