Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

(ST) In Christi nomine. Conradus gr(ati)a Dei imperator augustus, anno imperii (a) eius nono, nono k(a)l(enda)s septembris, in|d(ition)e tercia. Commutatio bone fidei nosscitur esse contractus ut vice emtionis obtineat firmi|tates eodemque nexu obligat contradantes . Placuit itaque et bona convenit voluntates inter Dagiber|tum archidiaconum de ordine (b) sancte Bergomensis Eclesie et filius quondam Teuzoni, de loco Raudona, nec non et inter L[eonem]| presbiterum filius quondam Gariverti, de loco Amberdo, qui professi sunt ex natione eorum legem vivere [Lango]|bardorum ut in Dei nomine debeant dare sicut a presenti dedit in primis ipse Dagibertus archidi[aconus]| in causa commutationis nomine da parte eclesie (c) seu canonice Sancti Vincentii eidem Leoni presbiteri commu|tatore suo presenti die abendum suo iure, id est petia una de (d) terra que est curtesi[tia] iuris eiusdem | eclesie seu canonice Sancti Vincentii , et est petia ipsa de terra posita in loco et fundo Gandino, infra [lo]|co qui dicitur Bargegia: coeret ei a mane Giseverti, a meridie et sera via, a montes de predicta canonica; | et est petia ipsa de terra infra ipses coerenties (e) per iustam mensuram tabulas legittimas novem. | Quidem ad vicem recepit (f) ipse Dagibertus archidiaconus ad partem ipsius eclesie seu canonice [Sancti]| Vincentii ab eodem Leone presbitero commutatore suo, similiter in causa commutationis nomine presenti die | abendum iuris eiusdem eclesie vel canonice, id sunt peties due de terra aratorie iuris ipsius Leoni | presbiteri, que abere visus est in predicto loco et fundo Bargegia. Prima petia dicitur Pulianica: coeret | ei a mane Sancti Petri, a meridie Marini, a sera via, a montes de predicta canonica; et est per iustam mensuram tabulas legi|ttimas vigincti et tres. Secunda petia dicitur in Auriola: coeret ei a mane Sancti Grisogoni, a meridie de predicta cano|nica, a sera Marini et Iohanni germanis, a montes Giseverti; et est per iustam mensuram tabulas legittimas novem. Quidem et | ut ordo legis depossit ad hanc previdendam commutationem accesserunt super ipses peties terre ad previdendum | et estimandum, id sunt Giselbertus presbiter et primicerius de eadem ordine Sancte Bergamensis Eclesie et filius quondam [Vi]|taliani, de loco Curnasco, et missus domni Ambrosii episcopi, una cum tribus hominibus Deum timentibus estimatoribus, | quorum nomina sunt Nadale filius quondam item Nadali et Iohannes filius quondam Marini seu Vivianus, isti de loco Ca[[..]]|nico; quibus omnibus rectum comparuit et ipsi estimatores estimaverunt et dixerunt eo quod meliorata et ampliata causa | reciperet ipse Dagibertus archidiaconus ad partem eiusdem eclesie seu canonice abendum ab eodem Leone presbitero [commu]|tatore suo quam ei daret, et hac commutatio inter eos legibus hac firmiter fieri posset. Has autem peties ter[re su]|perius dicte vel commutate, cum superioribus et inferioribus seu cum finibus et accessionibus suorum in integrum (g) | ipsi commutatores sibi unus alteri in vice commutationis tradiderunt, fatiendum pars par|ti a die presenti quod ut supra in commutatione dederunt cum heredibus et successoribus suorum iure proprietario nomine quicq[uit]| voluerint, sine omni uni alterius suorumque heredibus vel successoribus c(on)trad(ition)e. Et spoponderunt se ipsi commutator[es]| sibi unus alteri in vice commutationis cum heredibus et successoribus suorum suprascriptes peties terre qualiter superius legitur o[mni]| tempore ab omni contradicentes homines defensare; unde penas inter se posuerunt, ut si quis ex ipsis aut heredes [vel]| successores suorum se de ac commutatione removere quesierint et non permanserint in ea omnia qualiter superius [legitur]| vel si ab unoquoque homine iam nominates (h) peties terre non defensaverint ad invicem, tunc illa pars que hoc non conse[rva]|verint componat ad partem fidem servantis pena nomine suprascriptes peties terre in duplum, sub estimatione in eisdem vel [in]| consimilis (i) locis sicut pro tempore melioratis fuerint aut valuerint, quia (j) sic inter eos convenit. Et si eisdem (k) Dagiberto [ar]|chidiacono et Leoni presbiteri propter honorem archidiaconati seu sacerdotii eorum lex Romana aliquit impe[dit], | nec liceat meis (l) amodo ullo tempore nolle quod voluerunt, sed quod ab eis hic semel factum vel conscriptum est invio[la]|biliter conservare promiserunt, cum stipulatione subnixa. Unde due cartule commutationis uno tenore scr[ipte]| sunt. Actum suprascripta civitate Bergamo.
+ Leo presbiter (m) a me facta subscripsi.
+ Gislebertus presbiter et primicerius missus ut supra subscripsi.
Signum # manibus suprascriptorum Nadali et Iohanni seu Viviani qui super ipses peties terre accesserunt et estimaverunt [ut supra].
Signum # manibus Bononi et Martini legem viventes Romana testes.
Signum # manibus Andrei et Dominici seu Gaiperti testes.
(ST) Petrus notarius et iudex scripsi, post traditam complevi et dedi.

(a) A imprii con segno abbreviativo superfluo su -ii
(b) de ordine nell'interlineo.
(c) -l- corretta su altra lettera erasa.
(d) de è preceduto da una lettera erasa.
(e) Su co- è un segno abbreviativo superfluo.
(f) r- su rasura.
(g) Segue ripetuto seu cu(m) finib(us) et ac|cessionib(us) suor(um) in in(tegrum)
(h) n- corretta su rasura di altra lettera.
(i) -is su rasura.
(j) Avanti alla q- è una lettera erasa.
(k) -s- omessa in un primo tempo e poi inserita tra -i- e -d- pur mancando lo spazio.
(l) Così A per eis
(m) A pbr senza segno abbreviativo.

Edizione a cura di Marco Vendittelli
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis