Lombardia Beni Culturali

Curia vescovile - Archivio capitolare

248

Cartula commutationis

1057 giugno 29, Bergamo.

Adelberto arcidiacono della chiesa di S. Vincenzo di Bergamo permuta con Giovanni del fu Michele, da Azzano, una terra con edifici nella stessa località, ricevendone tre terreni a campo e uno a bosco siti anch'essi in Azzano, in vocaboli Sariola Vualasca, a Puzo, a Sancto Petro.

Originale (A), 3555 (K XVII). A tergo, di mano del notaio, 'notitia' riferita ad altro documento: Mense ianuarius, inditione septima, anni Domini mileximo sexege|geximo nono. Cartula vinditionis fecit Auriho de Bonate ad te Tedal[do]| filius A[[...]]enolfi pecia campiva dicitur dicitur (così) Bihardo in loco | Prexegio: ammane via, a meridie de eredes Lanfranci, a montes reservo mihi, a montes via; pertices sedicem; libras .X. T(estes) Iohanne, | Alkerio, Vuiberto; oltre, di mano del sec. XII: Commutatio domini Adelberti archidiaconi in Azano.

Edizione: LUPO, II, col. 648 (excerptum), il quale parla di Lamberto primicerio e messo invece di Giselberto.
Cit.: JARNUT, Bergamo, p. 66 nota 240.

Pergamena con qualche erosione sul margine destro e qualche macchia; mm. 498 x 199.
La scelta di datare il documento al 1057 si fonda sulla concordanza tra anno dell'era cristiana e anno indizionale: questa permette di superare l'ambiguità della formula millesimo sexageximo quinquageximo, dovuta certamente a lapsus, determinato forse dalla circostanza che il mundum potrebbe essere stato eseguito almeno due anni e mezzo dopo la minuta.

(ST) In nomine Domini. Anni ab incarnatione domini nostri Iesu Christi milleximo sexageximo | quinquageximo septimo, tercio kalendas iullii, inditione decima. Comutatio bone | fidei nossitur esse contra actum ut in vicem emtionis obtinead firmitatem eodem|que necxu oblicant contradentes. Placuit itaque et bona convenit voluntatem inter | domnus Adelbertus arhidiaconus de ordine et canonice Sancti Vincentii Bergomensis Eclesie | nec non et inter Iohanne filius quondam Mihaelli, de loco Azano, ut in Dei nomine debeant dare, | sicut a presenti dedit ipse Adelbertus arhidiaconus iccausa comutationis nomine | suo iure abendum, id est pecia una de tere curtiba cum edificium casarum super se | abente iuris eidem eclesie (a) Sancti Vincentii, quibus esse videtur in suprascripto loco et fun|do Azano: coerit ei ammane et ammeridie via, a sera predicti Sancti Vincentii, ammuntes (b) | Sancti Alexandri; et est per mensura iusta tabules (c) quadraginta. Quidem ad vicem re|cepit ipse Adelbertus (d) arhidiaconus ab eodem Iohanne comutatore suo, similiter | in causa comutationis nomine, a parte ipsius eclesie Sancti Vincentii presenti die | abendum, id est pecies quadtuor de terre, trex campive et una silvatam, iuri[s]| eide Iohanni, que sunt poxites in suprascripto loco et fundo Azano. Prima pecia de terra campiva | dicitur Sariola Vualasca: coerit ei ammane Suivardi, ammeridie Ribaldi, a sera S[ancti]| Allexandri. Secunda pecia dicitur a Puzo: coerit ei ammane et ammeridie Andrei, | a sera Petri, ammuntes Sancti Iohanni; et est per mensura iusta tabules decem et octo. Tercia pecia | campiva ibi prope: coerit ei ammane Andrei, ammeridie Sancti Iohanni, a sera Petri, am|muntes sibi reservavi; et est per mensura iusta tabules decem et octo. Quarta pecia |[q]ue est silvata dicitur a Sancto Petro: coerit ei ammane Iohanni, ammeridie via, a sera | Vualperti, ammuntes Sivuardi; et sunt suprascriptes pecies de terre totis insimul | per mensura iusta tabules nonaginta et novem. Quidem et ut ordo legis depossit | et ad anc previdendam comutationem suprascriptis rebus acceserunt Giselbertus presbiter et pri|micerius de eodem ordine sancti Vincentii et missus eiusdem Adelberti (e) arhidia|conus una cum trex boni omines estimatores, corum nomina sunt Petro | et Andrea seu Dagiberto, de suprascripto loco Azano, qui omnibus rectum paruit esse, et i[p]|sis estimatores estimaverunt eo quod melioratam et ampliatam causa reci[pe]|ret ipse Adelbertus arhidiaconus a parte ipsius (f) eclesie (g) Sancti Vincentii aben[dum]| ab eodem Iohanne quam ei daret; et ec comutatio fieri possat (h). His autem | rebus superius dictis cum superioribus et inferioribus, cum ingresoras et | accessionibus suarum in integrum ipsis comutatores (i) sibi unus alteri comu|tationis nomine tradiderunt, fatiendum pars parti a presenti die | de co ut superius in comutatione receperunt cum eredibus et succeso|ribus suorum, proprietario nomine, quitquit voluerit sine | omni eorumque eredes vel succesores (j) contraditione. Et sponderunt | se ipsis comutatores sibi unus alteri cum eredibus et succe|soribus suorum dictis rebus quod ut supra in comutatione dederunt in integrum | ab omni omine defensare promiserunt; de quibus et pena inter se po|suerunt ut quis ex ipsis aut eredes vel succesores (k) eorum se de anc | comutatione removere quexierint et no (l) permanserint | in ea omnia qualiter superius legitur vel dederunt, tunc cornpona|nt illa pars que non conservaverint a parte fidem ser|vandi pena duplis ipsis rebus, sicut pro tempore fuerit melio|ratis aut valuerit sub estimatione in consimillis (m) lo|cis. Et propter honore arhidiaconati mei aliquit de lege Roma|na inpetit me, ut nec mihi licead ullo tempore nulle (n) | quod semel voluit, set quod ad me exinde hic semel factum vel | conscriptum est sub iuxiurandum inviolabiliter conservare | promitto, cum stipulatione subnixa. Unde due cartule comu|tationis uno tinore scripte sunt. Actum civitate Bergamo (o).
+ Giselbertus presbiter et primicerius misus ut supra subscripsi.
+ Celsus presbite (p) subscripsi. + Adelgisus sublevita subscripsi.
Signum # manibus Petri et Andrei seu Dagiberti qui super ipsi[s]| rebus acceserunt et estimaverunt ut supra.
Signum # manibus Odoni et Andrei legem Romana viventes testis (q).
Signum # manibus Iohanni et Aurixi seu item Iohanni testis.
+ Adelbertus archidiaconus a me facta subscripsi.
(ST) Petrus notarius scripsi, postradita complevi et dedi.

(a) A eclele, con segno abbreviativo che taglia la seconda l
(b) -s nell'interlineo.
(c) A tabus
(d) -l- corretta su e
(e) A eade(m)lb(er)ti
(f) Il primo tratto di -u- corretto da altro segno, forse s principiata.
(g) -e finale corretta da a
(h) Così A.
(i) -e- corretta su i allungata.
(j) p(ro)prietario - succeso- su rasura.
(k) Segue su espunto; la e- iniziale della parola successiva corretta sulla seconda asta di u
(l) Così A.
(m) -im- forse su rasura.
(n) Così A.
(o) -mo sul rigo sottostante presso il margine destro.
(p) Segue a(m)me facta eraso.
(q) testis sul rigo sottostante presso il margine destro.

Edizione a cura di Rita Cosma
Codifica a cura di Gianmarco De Angelis

Informazioni sul sito | Contatti