Lombardia Beni Culturali
18

Cartula permutationis

1194 febbraio 27, Verolanuova.

Cecilia, badessa del monastero di S.Donnino di Verolanuova, a nome del monastero stesso dà a Andrea de Gambara, di legge romana, due appezzamenti di terreno allodiale del monastero siti in Verolavecchia, in località rispettivamente Montecuccum e Roxanum, ricevendo in cambio, a nome della chiesa del monastero, un appezzamento di terreno allodiale del detto Andrea, sito in Verola, in località Casarettum. Due estimatori, Giovanni de Contegnaga e Adetherius de Bonardis, dichiarano che la permuta è in favore della chiesa, che riceve il terreno migliore.

Originale, ASMi, AD, pergg., cart. 64 [A]. Copia semplice del XVIII secolo, LUCHI, Codex Diplomaticus Brixiensis (BSMn ms. Labus 84), cc. 115r-116r [B]. Copia semplice del secolo XVIII, LUCHI, Codex Diplomaticus Brixiensis (BMVe, ms. lat. V, 17), pp. 241-243 [C]. Copia semplice del secolo XVIII, LUCHI, Codex Diplomaticus Brixiensis (BCVr, ms. 1782), pp. 176-178 [D]. Copia semplice parziale del secolo XIX, LUCHI, Codex Diplomaticus Brixiensis (BQBs, ms. O. VIII. 46.), c. 43r [C']. Regesto del 1714, ASBs, Fondo di Religione, reg. 35, c. 7v. Sul margine superiore del recto si leggono annotazioni diverse, di mano D del secolo XVI: Verola Vechia; di mano Bonomini: 1194 2 febbraro. 6; e di mano Brognoli: 1915. Sul verso, di mano D del secolo XVI: Verola Vechia; e di mno Brognoli 1819.

Edizione: Monumenta monasterii Leonensis, pp. 189-190.
Cf. BONFIGLIO DOSIO, Condizioni economiche e sociali, p. 151 n. 212. ODORICI, Storie bresciane, VI, p. 87.

(SN) Anni domini nostri Iesu Christi .MCLXXXXIIII., indictione .XII., die domini|co secundo exeunte februario. In loco Virole, in claustro monasterii Sancti Dom|nini. Presentia bonorum hominum quorum nomina subter leguntur, placuit itaque et bona con|venit voluntate inter d(omi)nam Ciciliam, abbatissam dicti monasterii vicem agentem, |[con]sensu et voluntate sororum suarum, quarum nomina infra continentur, et d(omi)num Andream de Ga(m)ba|ra, qui professus est lege vivere Romana, res quasdam, ut inferius apparebit, ad in|vicem permutare. Dedit igitur suprascripta d(omi)na abbatissa, consensu et parabola d(omi)ne Otte et | d(omi)ne (a)Imelde et d(omi)ne Biatrici et d(omi)ne Tarsilie et d(omi)ne Bonfati, monace ia(m)dicti | monasterii, ibi presentium, suprascripto d(omi)no Andrea in co(m)mutationis nomine suo iure habendas | pecias duas de terra (b) iuris dicti monasterii, que iacent in loco Virole Vetule; prima | iacet (c) in Montecucco, coheret: a mane ecclesia Sancti Thome, a meridie flumen Virole, a sero filius |Zumente, a monte via; secunda iacet in Roxano, coheret: a mane et monte via, a meridie filius Zu|mente, a sero d(omi)nus Vuala Morlani. Accepit autem suprascripta d(omi)na abbatissa, vice dicti | monasterii, consensu suprascriptarum suarum monacharum, a suprascripto d(omi)no Andrea aliam peciam de terra iuris | sui in co(m)mutationis nomine in iure sue | ecclesie habendam (d), que iacet in loco Virole, in contrata ubi dicitur Casaretto, coheret: a mane d(omi)nus Iacobus de Ga(m)bara, a meridie Reccus, a sero dictum mona|sterium, a monte Adetherius de Bonardis. Ad has quidem res superius nominatas videndas et exti|mandas accesserunt duo viri boni extimatores, s(cilicet)Ioh(anne)s de Contegnaga et Adetherius, | qui dixerunt co(m)mutationem hanc ad utilitatem suprascripte ecclesie spectare, quia res quam ipsa | ecclesia accepit melior est illa quam ipsa dedit. Quas autem suprascriptas res superius nominatas et | permutatas vicissim dederunt ac tradiderunt sibi suprascripti contrahentes quatinus unaqueque | pars et sui heredes ac successores et cui ipsi dederint de eo quod accepit ab altera, una | cum accessionibus et egressionibus, seu cum superioribus et inferioribus (e) suis inintegrum, et cum omni iu|re et usu (f) ad eas pertinente, ab hac presenti die in antea, iure proprietario nomine quic|quid voluerit faciat sine omni alterius partis que dedit suorumque heredum ac successorum (g) contra|dictione. Quidem et ad invicem spoponderunt ac promiserunt suprascripta d(omi)na abbatissa et d(omi)nus An|dreas suprascriptas res permutatas vicissim una pars alteri et suis heredibus ac successoribus et | cui ipsi dederint ab omni homine defendere et vuarentare, alioquin in duplum eas | ad invicem restituere (h) sic(ut) pro t(em)pore fuerint meliorate aut valuerint sub extima|tione in conscimilibus locis. Actum est hoc (i). Signa (j) # # pro manibus suprascripte d(omi)ne Cecili|e abbatisse et d(omi)ni Andree, qui suprascriptam cartulam permutationis fieri rogaverunt. Signa | # # # pro manibus Petrasii de Bonardis et Algisii de Bonardo (k) et Dothi, testes | rogati.
Ego Ioh(anne)s de Virola d(omi)ni Iohannis (1) episcopi notarius interfui et rogatus duas cartulas permu|tationis (l) in uno tenore scripsi.


(a) d- pare corr. da lettera principiata.
(b) A t(er)ra(m) con segno abbr. per -m depennato.
(c) i- ha un segno abbr. (tratto orizzontale nel sopralineo) superfluo depennato.
(d) i(n) co(m)mutatio(n)is - habenda(m) nella prosecuzione del rigo dopo Casaretto, con segno di richiamo.
(e) -ib(us) con -ib su rasura di -b(us) erroneamente anticipato.
(f) Segue primo tratto di a cancellato ad inchiostro ancora fresco.
(g) La prima s- corr. su c- erroneamente ripetuta.
(h) -e finale corr. da altra lettera.
(i) La formula di datazione è incompleta.
(j) Si- è risolto con un segno grafico, in questo caso e nel successivo.
(k) Bonardo aggiunto successivamente nello spazio predisposto, con inchiostro più scuro.
(l) -o- corr. con inchiostro più scuro su altra lettera.

(1) Giovanni Fiumicelli, vescovo di Brescia dal 1174 al 1195 (cfr. GAMS, Series episcoporum, p. 780).

Edizione a cura di Patrizia Merati
Codifica a cura di Patrizia Merati

Informazioni sul sito | Contatti