Lombardia Beni Culturali
14

Cartula venditionis

1090 maggio, Como.

Arioaldo, figlio del fu Bono, dell'Isola Comacina, professante legge romana, dichiara di avere ricevuto da Gumperto chiamato Pellegrino, del luogo di Campo foris presso sopradetta Isola, settanta lire di denari d'argento, quale prezzo della vendita di tutto ciò che è a lui pertinente (case, terreni, pascoli, concilivi e vicanali), sia in monte che in piano, del manso chiamato Prenusigus, sito a Lenno, nonché della sua porzione di un mulino attrezzato per la macinatura, comprese la roggia e l'acquedotto, nonché la vigna ad esso collegata, tutti siti nel citato luogo di Lenno, nella valle detta de Ponte, beni che pervennero a suddetto Arioaldo in virtù di una carta di permuta da lui stipulata con Eriberto, vecovo della Chiesa di Como.

Originale, BAMi, Pergamene, n. 1371 [A]. Trascrizione: Bonomi, Diplomatum, BBMi, AE.XV.33, n. 14, pp. 42-45. Regesti: Ferrario, Sommario cronologico, c. 441r; Bonomi, Synopsis cronologica, BBMi, AE.XV.33, c. 392v; Ceruti, BAMi, I 145 suss., n. 21 (1371), cc. 4v-5r; Bianchi, Inventario, BAMi, K 202 suss., n. 1371, e nella relativa scheda mobile dell'ordinamento cronologico.
Nel margine superiore sinistro del recto segnatura, pure di mano del Bianchi, che rimanda all'Inventario: "1371".
Nel verso, di epoca coeva: "Car(tula) de P(re)nusego facta ab Arioldo d(e) Insula". Inoltre: segnatura di fase C: "V, 29"; regesto Ferrario, parzialmente leggibile solo con l'ausilio della lampada di Wood. Infine: segnatura Bonomi, accompagnata dall'indicazione dell'anno: "14 .MXC."; segnatura Ceruti in pastello rosso: "21".
Edizioni: Gli atti privati, vol. IV, n. 751, pp. 365-367.
Regesto: MONNERET DE VILLARD, L'Isola Comacina, n. 105, p. 188.
SAVIO, Gli antichi vescovi, parte II, vol. I, p. 329; Helvetia sacra, I/6, p. 106.

La pergamena (mm 280/223 x 307/297), in cattivo stato di conservazione, presenta rosicature, strappi ed estese macchie in prossimità dei margini (soprattutto alle righe 4-8 del margine laterale sinistro); in particolare un rettangolo di tessuto grezzo (mm 230/220 x 79/76) venne incollato al verso della parte inferiore del supporto, sensibilmente fragile e con fori sparsi. Si rilevano lacerazioni anche in corrispondenza delle antiche piegature, soprattutto alle righe 2-3, 5 e 9, accompagnate pure da modesti fori che tuttavia non compromettono la leggibilità del dettato. Infine, si segnala che sono diffusi punti di abrasione accidentale dell'inchiostro e macchie di umidità.

(SN) Anno ab inkarnacione d(om)ni nostri Iesu Christi milleximo nonageximo, mense madius, indic(ione) tercia|decima. Constat me Arioaldus, filius quondam Bononi, de loco Insola, qui proffesso sum vivere lege Romana, | accepissem sicuti et in presencia testium manifesto sum q(uod) accepi ad te Gumpertus q(ui) vocatur Pelegrino, de | loco Campo sita foris prope suprascripta Insola, arigentum d(e)na(rio)s bonos libras septuaginta, finitum precium, pro homnibus | illis casis et rebus territoriis, pasculis et concelibis seu vikanalibus quantiscumque mih(i) pertinent de manso q(uod) nominatur Pren[u|sigus de] Lenno, tam in munte quamque in plano, inintegrum; similiter et illam porcionem quod mih(i) pertinet de mo|lino cum rugias et aquaducto, seu de omni paratura sua da macinandum, cum vinea et area eius insimul te|[nen]te se, que esse videntur in suprascripto (a) loco et fundo Lenno, in valle q(ue) dicitur de Ponte, quas mihi omnibus suprascriptis rebus obve|nerunt per car(tu)la comutacionis (1) ab domnus Heribertus ep(iscopu)s sancte Comensis Ec[c]lesie (2); homnia et ex omnibus rebus, sicut mih(i) per i[p]|sa car(tu)la comutacionis obvenerunt, inintegrum. Que autem suprascriptis rebus, qualiter superius legitur, cum superioribus et inferioribus, | seu cum finibus et accessionibus suorum, inintegrum, ab ac die tibi qui supra Gumperti pro suprascripto arigento vendo, trado et mancipo et | facias exinde a presenti die tu et cui tu dederis vestrisque eredibus, iure proprietario (b) nomine, quicquit volueritis, sine omni | mea et eredum meorum contradic(ione) vel defensione et absque restauracione, exepto si de meum q(ui) supra Arioaldi exinde alium | aparuerit datum aut factum vel colibet scriptum cui ego in alia parte dedissem aut fecissem et claruerit, tunc | da illa parte unde oc aparuerit ego q(ui) supra Arioaldus, cum meos eredes, tibi q(ui) supra Gumperti tuisque erdibus seu cui vos | dederitis de suprascriptis rebus, qualiter superius legitur, auctor et defensor exinde esse promitto. [Quod] si tali ordine, sicut superius legitur, de|fendere non potuerimus, aut si contra ac ac car(tu)la venditionis agere presumserimus, tunc in dublum vobis suprascriptis rebus resti|tuamus, sicut pro tempore fuerint aut valuerint sub extimacione in consimiles locis, quia sic inter nobis convenit; et nec | licead me ullo tempore nolle quod volui, set quod ad me ic semel factum vel conscriptum est sub ius|iurandum inviolabiliter conservare promitto, cum stiplulacione subnixa (c). Actum civitate Cummo, feliciter. |
Signum † manum suprascripto Arioaldi, qui ac car(tu)la vendi(cioni)s ut supra fieri rogavit. |
Signum †† manibus Andrei et Negroni, viventes lege Romana, testes. |
Signum ††† manibus Lanfranki et Ugoni seu Adami (d) testis. |
(SN) Adam notarius et iudex sacri [pal]atii [sc]ripsi, post tradita conplevi et dedi. | Domine adiutor et protector esto nobis.

(a) s(upra)s(crip)to add. nell'interlineo.
(b) In A p(ro)rietario.
(c) In A ripetizione erronea di subnixa.
(d) In Adami su -d- segno abbr. privo di significato.

(1) Il doc. di permuta a cui si fa riferimento è quello qui edito al n. 12.
(2) Riguardo al vescovo di Como Eriberto, si rimanda alla nota n. 1 del doc. n. 12.

Edizione a cura di Rita Pezzola
Codifica a cura di Rita Pezzola

Informazioni sul sito | Contatti