Lombardia Beni Culturali
22

Breve conventionis

1113 giugno, Campo.

Atto, figlio del fu Bono, insieme ai fratelli Bertaro, Lanfranco, Basilio e Aurico, del luogo di Campo dell'Isola Comacina, fanno refuta nelle mani di Gotefredo, figlio del fu Vuifredo, della Martesana, di ogni diritto che essi detenevano sui massari Romano e Guidone, fratelli del castello dell'Isola Comacina, per conto di detto Gotefredo, in Sorlena e in Livronico, località nella pieve di Lenno; contestualmente detto Gotefredo investe per feudo dei diritti appena ricevuti per refuta i sopradetti fratelli Romano e Guidone, i quali, pagate quattordici lire ad Atto, a Bertaro e ai suoi fratelli, ricevono una piccola croce da Gotefredo quale launechild, con l'obbligo di giuramento una volta all'anno presso l'Isola Comacina, se verrà loro richiesto.

Copia autentica del sec. XII (prima metà), BAMi, 1382 [B]. Trascrizione: Bonomi, Diplomatum, BBMi, AE.XV.33, n. 22, pp. 63-66. Regesti: Bonomi, Synopsis cronologica, BBMi, AE.XV.33, c. 394r; Ceruti, BAMi, I 145 suss., n. 6, cc. 5v-6r; Bianchi, Inventario, BAMi, K 202 suss., n. 1382, e nella relativa scheda mobile dell'ordinamento cronologico (manca il regesto del Ferrario).
Nel margine superiore sinistro del recto segnatura, pure di mano del Bianchi, che rimanda all'Inventario: "1382". B è così autenticato: [(SN)] Ego Atto not(ariu)s et iudex sac(r)i palacii autenticu(m) hui(us) instru|[me]nti vidi et legi et hoc sc(r)ipsi, nichil addens v(e)l minuens p(re)t(er) lit|[te]ram plus v(e)l min(us).
Nel verso, segnatura di fase C: "I, n. 30". Inoltre: segnatura Bonomi, accompagnata da indicazione dell'anno: "22 .MCXIII."; segnatura Ceruti in pastello rosso: "6". Presente anche un regesto nella posizione usuale del Ferrario, ma la cui mano non è di certa identificazione.
Regesto: MONNERET DE VILLARD, L'Isola Comacina, n. 135, p. 197.
Cf. MONNERET DE VILLARD, L'Isola Comacina, p. 51; RIBOLDI, Contadi rurali, pp. 287-289.

La pergamena (mm 109/144 x 200/217) presenta estese rosicature, nonché lacerazioni e macchie scure nella parte sinistra, con importante interessamento del dettato, che si presenta mutilo, anche a causa di ampie zone di dilavatura dell'inchiostro. Per ovviare a tale fragilità, in epoca imprecisabile, al verso furono incollati due rettangoli di carta (mm 52 x 20, mm 127 x 22). In corrispondenza delle antiche piegature si rilevano ulteriori lacerazioni che, alle righe 19-22, sono accompagnate da rosicature che interessano sensibilmente la scrittura.
Il riscontro paleografico, nell'impossibilità di confrontare i segni di tabellionato, ha consentito di accertare che B fu autenticato da Atto notarius et iudex, attivo nella prima metà del sec. XII (tra le carte del corpus documentario dell'Acquafredda, cf. i due documenti rogati da questo professionista: il n. 24, del 1117 agosto, e il n. 26, del 1136 aprile).

[Pre]sentia bonorum hominum quorum nomina hic subter leguntur, refutacionem [fecerunt Atto], filius quondam Bononi, et Bertari atque Lanfrancus (a) et Baxilius et Auricus, germani et fil(ii) q(uon)d(am) […….], omnes de loco Campo sito Insula Cum(en)si, in Gotefredum, fil(ium) quondam Vuifredi, de loco q(ui) [dicitur ....]ssco, sito Martexana, nominative de omni districto et albergaria et beneficio sive [….] q(uod) ipsi abebant et detinebant in massariis Romani et Guidoni, germanorum et fil(ii) quondam [……..], de Castello sito Insula suprascripta, in locis q(ui) nominantur Sorlena et in Livronego, sito plebe Laen[ni ……….] dicta plebe ab ipso Gotefredo eorum domino. Et ipse Gotefredo, per acceptam refuta[cionem …….] beneficiorum, investivit per feudum suprascriptos germanos Romanum et Guidonem et eorum [heredes, masculos] et feminas, aut quibus ipsi dederint, nominative de omni districto et albergaria et [.... et bene]ficio quę suprascripti vasalli Atto et Bertari et Lanfrancus, Baxilius et Auricus in eum refutave[runt] in suprascripti germani (b) Romanus et Guidonus (c) et eorum heredes, masculi et femine, aut quibus ipsi dederint | [.....] omni integritate possidere debeant suprascriptum districtum et albergariam atque beneficium [….] quicquid voluerint, sine omni c(on)t(ra)dictio(n)e suprascripti Gotefredi et Attoni et Bertari et Lanfranci [et Ba]xilii et Aurici, omnes vasallorum. Et similiter convenit ut suprascripti germani Romanus et Guido debea[ant iura]re pro ipso feudo, ipsi suisque heredes, suprascripto Gotefredo suisque heredibus semel in anno […….] in suprascripto loco Insula, si requisitum eis fuerit. Et insuper convenerunt suprascripti Atto et Bertari atque [Lanfrancus] et Baxilius atque Auricus, q(ui) suprascriptam refutacionem fecerunt in predictum Gotefredum cum Ro[mano et G]uidone, suprascriptis germanis, et obligaverunt se suosque heredes ipsis germanis eorumque heredibus, [aut quibus ipsi] dederint, suprascriptum feudum q(uod) vendiderunt precio librarum quattuordecim ab omni hom[ine ...] defendere, quod si defendere non potuerint [aut si] exinde aliquid per quodvis ingeni[um ...] quesierint, tunc suprascriptum precium reddere et exinde om[ni tempore] taciti et contenti per[manere] p(ro) vendic(ione) seu refutacione suprascripti feudi accepti suprascripti Atto et Bertari atque Lanfracus (d) et Ba[xilius] precium lib(rarum) quattuordecim a predicto Romano et Guidone. Et pro investitura [….], quam prefatus Gotefredus, post acceptam refutacionem, fecit in ipso Romano et Gui[don]is accep(i)t launachil crosinam unam, ********** investitura suprascripti feudi [perm]aneat atque persistat, quia sic inter eos convenit. Actum est hoc loco Campo, feliciter. [A]nno ab incar(nacione) domini nostri Iesu Christi mill(eximo) centex(imo) terciodecimo, mense iunii in[d]ic(ione) sexta.
Signum † manuum suprascriptorum Attoni et Bertari atque Lanfranci et [Baxilii] atque Aurici qui hoc breve vendic(ionis) et refutac(ionis) sive c(on)vencionis fieri rogaverunt ut supra (e).
[Sign]um † man(us) suprascripti Gotefredi qui hoc breve investiture [fieri ro]gavit ut supra.
[Signum † manuum] Azo et Lanfrancus et Guido et Adam et item Lanfrancus (f), lege vivencium [Roman]a, testium.
[…]prandus notarius et causidicus hoc breve convencionis tradidi et, post traditum, co(m)plevi et dedi (g).

(a) In B Lanfrac(us).
(b) In g(e)r(ma)ni -r- corr. da lettera principiata.
(c) In B Guido, con segno abbr. per -us in corrispondenza di -o.
(d) Come nota a.
(e) -gaver(unt) ut sup(ra) nel sottolineo con segno d'inclusione.
(f) Come nota a.
(g) co(m)plevi et d(e)di nel sottolineo con segno d'inclusione.

Edizione a cura di Rita Pezzola
Codifica a cura di Rita Pezzola

Informazioni sul sito | Contatti