Lombardia Beni Culturali
81

Carta investiture

1180 gennaio 24, Acquafredda.

Nero de Puteo, figlio del fu Cumperto, investe a massarizio, Rogerio, abate del monastero di Santa Maria dell'Acquafredda, di tutte le sue terre site al di sopra della via di Roncale, nonché di un prato sito ove dicesi ad Qualiolum, con l'obbligo di un fitto annuo, da trasportare con la nave in casa del sopradetto Nero e dei suoi eredi, di quattro misure di mosto (secondo la misura dell'Isola Comacina), di due sestari di frumento (secondo il sestario di Como) e di un pasto costituito, in base al giorno, da carne e formagio cotto, oppure da pesci fritti e formaggio cotto, con rape.

Originale, BAMi, Pergamene, n. 1452 [A]. Trascrizione: Bonomi, Diplomatum, BBMi, AE.XV.33, n. 83, pp. 174-175. Regesti: Ferrario, Sommario cronologico, c. 448v (ma in data 8 gennaio, con "A" nel margine); Bonomi, Synopsis cronologica, BBMi, AE.XV.33, c. 403v; Ceruti, BAMi, I 145 suss., n. 73/1, cc. 13v-14r; Bianchi, Inventario, BAMi, K 202 suss., n. 1452, e nella relativa scheda mobile dell'ordinamento cronologico.
Nel margine superiore sinistro del recto segnatura, pure di mano del Bianchi, che rimanda all'Inventario: "1452".
Nel verso, di epoca medievale, forse di epoca coeva alla redazione del documento, o di poco seriore: "Car(ta) i(n)vestiture mon(aste)rii Aq(ue)frigide". Inoltre: segnatura di fase C: "G", senza indicazione di numero o con numero illeggibile; regesto Ferrario. Infine: segnatura Bonomi, accompagnata da indicazione dell'anno: "83 .MCLXXX."; segnatura Ceruti in pastello rosso: "73/1".

Cf. GRILLO, L'abbazia cistercense, p. 144n, ora anche in IDEM, La costruzione di un rapporto, p. 59n.

La pergamena (mm 164/162 x 92/90) presenta modeste lacerazioni in corrispondenza delle antiche piegature e lievi macchie sparse.
Tracce di rigatura a punta secca.
Si rileva la presenza di linee tipo chiudiriga nell'escatocollo (righe 16, 18).

(SN) Anno dominice i(n)car(nacionis) mill(esimo) cent(esimo) octuag(esimo), octavo die exeunte mense ianuarii, | indicio(n)e t(er)ciadecima. Per lignum quod in sua tenebat manu, Niger de Puteo, filius | quondam Comperti, investivit domnum abatem Rogerium monasterii Sancte Marie Aquefrigide, a parte ipsius monas|terii, per masaricium, nominative de universo territorio iuris sui quod habet et ei pertinet supra viam de Runcali; cui coheret: | a mane et a meridie via, a sero et ab aquilone terra ipsius monasterii; et etiam de prato uno, cum area sua, iuris | sui quod iacet ibi ubi dicitur ad Qualiolum, cui coheret: a mane terra Alberici de Curte et ospitalis, a meridie terra Girardi Scla|ta et eius fratrum, a sero (a) Ogerii de Molo, et ab aquilone Ambrosii de Canova, sive ibi alie sint coherencie, una (b) | cum accessionibus et ingressionibus suis, inintegrum. Eo modo quod ipse abas suique successores et pars ipsius monasterii de|inceps habeant et detineant suprascriptum masaricium ad fictum reddendum omni anno, usque in perpetuum, quattuor mensuras | musti et duos sestarios frumenti, suprascriptum mustum ad iustam mensuram Insule et suprascriptum (c) frumentum ad iustum sestarium | Cumarum, et unum pastum (d) omnibus hominibus, secundum quod dies erit, sive de duabus vicibus: carnium et de caseo cocto | seu de pissibus et laganis (1) et caseo cocto, cum rapis; suprascripto ficto tracto et conducto inter navem. Et hoc | stetit inter eos: si quod ipse Niger suique heredes habitaverint in plebe de Insula sive in plebe de Lenno, | tunc ipsi masarii trahere et consignare habent suprascriptum fictum in casa ipsius Nigri, sine fraude, sine eius contradicti|one suique heredum et cum eorum defensione et guarentacione ab omni homine cum racione, alia vero superinposi|ta non fiat. Actum est hoc intra ipsum monasterium. |
Signum † manus suprascripti Nigri qui hanc cartam investiture fieri rogavit ut supra. |
Hec carte due uno tenore sunt scripte. |
Signa † † manuum Lanfranci et Albizonis testium. |
(SN) Ego Henricus sacri palacii notarius qui hanc cartam investiture scripsi et tradidi.

(a) In s(er)o -o corr. da lettera non perspicua, come pare.
(b) In A una(m).
(c) In s(upra)s(crip)tum -st- corr. da altra lettera, come pare.
(d) In pastu(m) -stu(m) corr. da altro gruppo di lettere non persicue, come pare.

(1) Per il significato di "laganis", cf. "laganum": "genus placentae condita ex similia et oleo in sartagine cocto (...) vel cibus ex siligine quasi membrana compositus et cum piperis liquamine coctus" (FORCELLINI, Lexicon, vol. III, p. 20).

Edizione a cura di Rita Pezzola
Codifica a cura di Rita Pezzola

Informazioni sul sito | Contatti