Codice diplomatico della Lombardia medievale
(secoli VIII - XII)

De Aquanigra
Dum, in Dei nomine, comitatu Bergomense, castro qui nominatur Iovenalta, in ca|minata maiore q(uod) est in palatio ipsius castri, q(uod) castrum ipsum pertinere videtur | ad ep(iscop)ium Sancte Cremonensis Eccl(esi)e, per datam licenciam do(m)ni Odelrici, ep(iscop)i ipsius Sancte | Cremonen(sis) Eccl(esi)e, in iuditio resideret domnus Giselbertus, comes palatii istius comi|tatu (a), singulorum omnium iustitias faciendas ac deliberandas, resedentibus cum eo | Lazarus, Garibaldus, Authecherius, Ribaldus, Ubertus, Adam et reliqui plures.| Ibique eorum veniens presentia ipse domnus Odelricus, episcopus Sancte Cremonensis Eccl(esi)e, una cum (b) | qui et Azo eius advocatus et ostenserunt ibi munimen unum, q(uod) est car|tula comutationis, ubi continebatur ita habendum sicut hic subter l(egitur): (1) . Per data licencia Giselberti comes (c) palacii, munimine ipso, quod est cartula com|mutationis, ibi ostenso et ab ordine lecto, interrogati sunt ipse domnus Odelricus episcopus et Ad|elelmus qui et Azo, eius advocatus, per quod munimine ipso ibi ostenderet. Qui di|xerunt: Vere ideo munimine isto hic vestri ostensimus presentia ut, ne silens | appareat et nunc casis et omnibus rebus quod ego q(ui) s(upra) Odelricus episcopus per isto munimine | parti episcopii ipsius Sancte Cremonensis Ecclesie recepit a parte ipsius episcopii Sancte Crem(onensis)| Ecclesie habeo et teneo proprietatem et si quislibet homo adversus me quis (d) Odelricus episcopus |(p. 183) seu pars ipsius episcopio aliquid dicere vult, parati sumus cum eo exinde in ratione standum | et legiptime finiendum et quod plus est ----- (e) ut dicat iste Arnulfus presbiter, qui hic | ad presens est, si munimine isto q(uem) hic ostensi bonum et verum est aut si eum eo fieri ro|gavit et propria manu sua firmavit iam dictis casis et rebus quod ego quis (d) Odelricus episcopus | per ipso munimine parti ipsius episcopii recepi, si mihi seu pars ipsius episcopii contradicere | aut subtrahere querant an non vel si illis casis et rebus q(uod) ego quis (d) Odelricus episcopus | da parte ipsius episcopatu(s) per ipso munimine dedit, si ei recepti et cogniti habuerint | an non. Ad h(ec) respondens ipse Arnulfus presbiter dixit et professus est: Vere ideo mu|nimine ipso, quod est car(tula) commutationis, que(m) tu h(ic) ostensisti bonum et verum est, ego eu(m) fi|eri rogavi et propria manu mea firmavi et nunc casis et rebus ipsis (f) quod ego q(ui) s(upra) Arnulfus | presbiter tibi dicens Odelrici episcopi a parte ipsius episcopii per ipso munimine dedit tibi seu pars | ipsius episcopatu(s) non contradico nec contradicere quero, quia cum lege non posso pro eo quod proprii | ipsius episcopatu(s) eiusdem Sancte Cremonensis Ecclesie sunt et esse debent cum lege et nichil mihi pertinet | ad habendum, requirendum pro eo quod nullam scriptionem nec firmitatem habeo, per quam | tibi vel pars ipsius episcopii contradicere aut subtrahere possint et illis casis et rebus quam tu | quis (d) Odelricus episcopus da parte ipsius episcopii mihi q(ui) s(upra) Arnulfi presbiter in commutatione de|distis recepti et cogniti habeo. Retulerunt predictus domnus Odelricus episcopus et Adelel|mus eius advocatus: Querimus istis Lanfrancus et Vuanelio seu Ficia et Roza germ(ani)s | et germane, filii et filie q(uon)da(m) Vuilielmi, de loco Sereniano, adstante ibi Auprandus | tutore eorum et earum germ(an)is germane (g) et Alda, relicta suprascripta condam Vuilielmi seu geni|trix eorum germ(an)is et germane, qui hic ad presens sunt, si munimine isto, q(uem) h(ic) osten|simus, bonum et verum est vel si casis et rebus que ego q(ui) s(upra) Odelricus episcopus p(er) ipso munimine | parti iam dicto episcopio recepi mihi seu pars iam dicto episcopio contradicere aut subtrahere (h) | querat an non. Ad hec responderunt predictis ger(mani)s et germane seu Alda per | eundem germ(an)is filii et mundoaldi sui consensum et largietate dixerunt et professi fuerunt: Vere ideo munimine ipso, quod est car(tula) commutationis, quam tu hic ostensisti bonum et | verum est et nunc casis et rebus ipsis quam tu quis (d) Odelricus ep(iscopu)s parte iam dictum episcopatu(m) per | ipsum munimine recepisti, tibi nec parte ipsius episcopii non contradicimus nec contradicere querimus, quia cum lege non possumus, pro eo quod proprii ipsius episcopii sunt et esse | debent cum lege et nichil nobis pertinet ad habendum nec requirendum, set nullam scriptio|nem nec firmitatem habemus per quam tibi nec parte ipsius episcopii contradicere aut sub|trahere possamus. Et spoponderunt se ips(i) Arnulfus presbiter et Alda suorumque h(e)re|bus (i) et oblicaverunt ips(i) Lanfrancus et Vuannelio seu Ficia et Roza germ(an)is et germane | suorumque filiis, filiabus vel heredibus aut si umquam in tempore ipsi aut eorum summittentes | personas contra eundem Odelricus episcopus vel suos successores seu contra iam dictum episcopatum | Sancte Cremonensis Ecclesie de suprascriptis casis et rebus agere aut causare presumpserint et omni tempore | exinde taciti et contenti non permanserint vel apparuerit ullum datum aut factum quod ex|inde in aliam partem fecissent et claruerit, tunc componant ipsis casis et rebus in duplum. | Et insuper Arnulfus presbiter cum suorum heredibus pena argentum libras duocenti suprascripta | Alda cum suis heredibus argentum den(arii) boni libras centum predictis germ(an)is et germane |(p. 184) suorumque filiis, filiabus vel heredibus pena stipulationis nomine auro optimo libras decem, | argentum ponderas quinquaginta. His actis et manifestatio ut supra factum, rectum eorum | iudicum et auditoribus paruit esse ut iusta eorum Arnulfi presbitero seu germ(an)is et germa|nibusque (j) Aldam professione et manifestatione et eorum Odelrici episcopi et Adelelmi eius advo|catus altercatione ipse Odelricus episcopus iam dictis casis et rebus a parte ipsius episcopio habere et de|tinere deberet proprietatem a parte ipsius episcopatu(s) Sancte Cremonensis Ecclesie et iam dictis Arnulfus | presbiter seu (k) seu Vuannelio, Offitia et Roza maneant exinde taciti et conten|ti. Eo modo finita est causa. Et hanc noticiam pro securitate eidem domni Odelrici episcopi fieri | admonuerunt. Quidem et ego Adelbertus not(arius) et iudex sacri palatii ex iussione suprascripto co|mitis palatii et iudicum amonitione scripsi. Anno ab incarnatione domini nostri Iesu | Christi nogentesimo nonagesimo tertio, undecimo die mensis marcii, indic(tione) sesta.
+ Giselbertus comes palacii subscripsi. (S) Lazarus iudex sacri palacii interfui.
(S) Garibaldus iudex sacri palacii interfui. (S) Autecherius iudex sacri palacii interfui.
(S) Ribaldus iudex sacri palatii interfui. (S) Ubertus iudex sacri palatii interfui.
(S) Adam iudex sacri palatii interfui. (S) Petrus iudex sacri palatii interfui.

(a) comes palatii istius comitatu: così B.
(b) Segue Adelbertus eraso al principio della riga successiva; B omette il nome corretto Adelelmus
(c) Segue sac espunto.
(d) Così B.
(e) Spazio lasciato bianco in B integrabile con querimus
(f) i- iniziale corretta da q-
(g) germ(an)is germane: così B, che probabilmente omette et
(h) Segue ripetuto aut | subtrahere
(i) Così B, per heredibus
(j) et germanibusq(ue): così B.
(k) Segue quasi completamente eraso Arnulfus p(res)b(ite)r

(1) Segue cartula commutationis con la stessa data.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni