Lombardia Beni Culturali

Cartula comutacionis

970 aprile 20, Cremona

Liutprando, vescovo di Cremona, dà al prete Teudaldo nove appezzamenti di terra, uno dei quali coltivati a vite, siti nel territorio di Izano, che misurano complessivamente tre iugeri, e riceve in cambio due appezzamenti di terra, siti nel territorio di Bressanoro, in località Glariola, che misurano complessivamente quattro iugeri. I beni oggetto della permuta sono estimati da Radaldo, Madreverto e Paolo, accompagnati dal prete Vualperto, messo del vescovo.

Originale, BSCr, LC, pergg., n. 11 [A]. Regesto sec. XVI, Inventario Mensa sec. XVI, c. 27r, carniero 13, Castelnuovo e Bressanoro, n. 49. Regesto prima metà sec. XVII, Inventario Mensa sec. XVII, c. 29r, carniero 14, TT. Copia sec. XIX, Cereda, sc. 1, sec. X, n. 42(bis)(due esemplari, dei quali uno pare di mano di Antonio Dragoni). Regesto sec. XIX, Ferragni, n. 73.
Sul verso annotazione di mano del sec. XI: Comutatio Teutaldi presbiteri [que fecit] in Brixianore, di seguito di mano diversa pare di poco posteriore: cum Liuprandus episcopus de [[...]] Brixianorio; annotazione de sec. XII: In loco propter Brisianore ubi dicitur Glariola; annotazione di mano del sec. XIII-XIV: De curte Brexanoris; segnatura archivistica del sec. XVI: n. 49; segnatura archivistica del sec. XVII: TT; annotazione di mano moderna, probabilmente del sec. XVIII: Scriptura spectans ad curtem Brixianoris, sed non potest legi quia male scripta et de dictę curię bonis infeudati fuerunt illi de Curte.; Ad curtem Brixianori feudum; annotazioni di mani diverse del sec. XIX: 970, di seguito di mano di Ippolito Cereda: 12. kalendas maii, indictione XIII; 27; Vescovo Liuprando carta di permuta con Liuprando prete. Walfredo prete messo del vescovo. Sotto li due Ottoni. Anno terzo di Ottone figlio in aprile.; Carta di ragione del primicerio di Cremona Antonio Dragoni; 8; annotazione di mano del primicerio Antonio Dragoni: 970. Questa carta fu da me primicerio Antonio Dragoni [[...]] (il resto della nota, in inchiostro, è sbiadita) mia ragione.; annotazione di mano di Ippolito Cereda: Transcripta I. C. Inedita.

Edizione: Cod. dipl. Lang., col. 1255, n. DCCXVIII; Falconi, I, p.187, n. 71.
Regesto: Robolotti, Delle pergamene, p. 44 (con data maggio 12); Robolotti, p. 7, n. 50 (con data corretta); Astegiano, I, p. 36, n. 36; Savio, p. 31.

La pergamena, nell'insieme in discreto stato di conservazione, presenta una rosicatura nell'angolo superiore sinistro che interessa le prime quattro righe ed alcuni piccoli strappi lungo il margine destro, in particolare in corrispondenza delle righe 12, 15 e 21.
Il notaio è piuttosto scorretto.

[(SN)][In] nomine d(omi)ni D(e)i et salvatoris n(ost)ri Iesu Christi. Hoto et item Hoto, patre et filio, inp(erato)res et anno Inperii eorum D(e)o propicio pri|mi Hotonis nono, ide(m) filio eius t(er)cio, duodecimo kal(endas) magiti, ind(ictione) t(er)cia decima. Comutacio bone fidei nosximus |[esse] contractu(m), ut vicem emcionis obtinet firmitate(m) eode(m)que nexu oblicant contraentes (1). Placuit itaque |[bon]a c(on)venit volu(n)tate(m) inter dom(n)u(m) Liutprandus ep(iscopu)s S(an)c(t)e Cremonensis Eccl(esi)e, nec non et Teutaldus p(res)b(ite)r, fil(ius) q(uon)da(m)|[[..]]deverti, ut in D(e)i nomine debeand (a) dare, sicut et a presenti dederunt ac tradiderunt, sibi unus alteri vicissim comuta[cio]|nis nomine. In primis d(e)d(it) ipse dom(n)us Liuprandus ep(iscopu)s eide(m) Teudaldi p(res)b(ite)ro in comutacionis causa, it sunt pecia[s] nove(m) de t(er)ra, una cum vites superabente, iuris ipsius ep(iscop)io, quibus sunt positas in loco Iosano et sunt totas p(er) m(en)su|ra iusta iuges tres. Coerit ei a prima, a meridie S(an)c(t)i Petri, a mane Andreverti. A sec(un)da q(uo)d vites, de duabus par|tibus t(er)ra Giseverti. A tercia coerit ei a mane Petri, a sera Ingoni. A quarta (b) coerit a mane Roçoni, a monte [Vual]|berga. A quinta coerit a sero Ingoni, a meridie Silv(est)ri. A sesta coerit a mane Andreverti, da sera Silv(est)ri. | A septima coerit de duabus partibus vias. Octa (c) coerit ei de duabus partibus vias. A nona coerit a meridie Ro|çoni, a sera simil(iter). Quidem et ad vicem recepit ipse dom(n)us pontifex a parte sui ep(iscop)io ab eundem Teudald(us) p(res)b(ite)r meliorata(m) res, sicut lex abet, it sunt, pecias (d) duas de t(er)ra iuris ipsius Teudaldi, q(ui) sunt positas | in loco et fundo Glariola, prope Brisianorum, et sunt ambas p(er) m(en)sura iusta iuges quadtuor. Coerit prima | a sera Aldulfi, a meridie Gandulfi. A sec(un)da coerit ei a monte S(an)c(t)e Michalis (e), a mane Aldulfi, [sibi]|que aliis sunt ab om(n)ia coerentes. As denique ia(m) dictas pecias de t(er)ra cum ede(m) vitas sup(eri)us nominatas vel | comutatas una cum accessionibus et ingresoras earum seu cum superioribus et inferioribus earum reru(m), qual(iter)| sup(eri)us m(en)sura et coerencia legitur, inintegrum sibi unus alteri pars parti comutacionis nomine tra|diderunt, facientes exinde a presenti die ta(m) ipsi qua(m)que et sucessores vel eredes eorum legal(iter) de co recepe|runt iure proprietario nomine quicquit voluerint aut (f) p(re)viderint, sine omni uni alterius contrad(ictione). Et spopon|derunt sibi unus alteri quis co d(e)d(erunt) inintegrum ab omni homine defensare. Quidem ec ut ordo legis (2) deposid et ad anc previ|denda(m) comutacione(m) acesserunt super ipsis rebus ad previdendum, it est Vualp(er)tus, p(res)b(ite)r et missus dom(n)i Liuptrandi ep(iscopu)s | ab eo directo, una simul cum boni omines exstimatores qui exstimarent, it sunt Radaldus et Madrevertus | seu Paulus. Quibus omnibus (g) estimantibus comparuit eorum et estimaverunt q(uo)d meliorata(m) res suxipe|ret ipse dom(n)us Liuprandus ep(iscopu)s a parte sui ep(iscop)io ab eode(m) Teudaldus p(res)b(ite)r quam dedisset et legibus co|mutacio ec fieri potes. De quibus et pena inter se posuerunt ut q(ui)s ex ipsis aut sucessores vel eredes eorum | set (h) de anc comutacione(m) (i) removere (j) q(ue)sierint et non permanserint in ea om(n)ia (k) qual(iter) sup(eri)us l(egitur) vel si ab om(n)ique(m)que(m)| homine(m) quisco dederunt (l) inintegrum non defensaverint, conponant pars parti fide(m) servanti pena dublis ips(is)| rebus qual(iter) pro te(m)pore fuerint meliorata (m) aut valuerint sub estimacione (n) in c(on)similes locas. Unde due car|tule comutacionis uno tinore scripte sunt. Et nec nob(is) licead ullo te(m)pore nolle q(uo)d voluimus, set q(uo)d a nobis se|mel factu(m) vel conscriptu(m) est inviolabil(iter) conservare promittimus cum stipulacione subnixa. Actum Cremona, | feliciter.
+ Teudaldus p(res)b(ite)r a me facta s(ub)s(crips)i.
Vualp(er)tus p(res)b(ite)r missus fui ut sup(ra).
Signu(m) +++ manibus s(upra)s(crip)torum Radaldi et Adreverti seu Pauloni q(ui) super ipsis rebus acesserunt et estima|verunt ut supra.
(S) Ato notarius domnorum imperatorum rog(atu)s sub(scrip)si.
+ Albericus rog(atu)s s(ub)s(crip)si.
Signu(m) ++ manibus Ioh(ann)i et Leoni, lege viventes Romana testis.
Signu(m) ++ manibus Grisaldi et Radaldi, testis.
(SN) Ego Heginulfus notarius et iudex dom(n)i inp(erato)ris, scriptor huius | cartule, post tradita conpl(evi) et d(e)d(i).


(a) -n in sopralinea.
(b) -i. A g- corretto su altre lettere erase.
(c) Così A.
(d) -s corretto da -e
(e) Così A.
(f) A au
(g) -i- corretto da altra lettera forse -l-
(h) Così A.
(i) -e(m) corretta su s abrasa.
(j) r- corretta da s
(k) A omla con segno abbreviativo generico su -mla
(l) A derunt con -ru- corrette da altre lettere.
(m) -a corretta su -is
(n) A esti su rasura.

(1) Cf. Cod. Iust. 4, 64, 2.
(2) Ahist. 16.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti