Lombardia Beni Culturali

Cartula comutacionis

970 aprile 15, Cremona.

Liutprando, vescovo di Cremona, dą a Vualterio, figlio del defunto Audeverto, un appezzamento di terra, in parte arativa ed in parte boscosa, sito in localitą Sablone, che misura uno iugero e quattro pertiche, e riceve in cambio un appezzamento di terra arativa, sito nel territorio di Campagnola, che misura uno iugero e mezzo. I beni oggetto della permuta sono estimati da Ariberto, figlio del defunto Auderado, Mainardo, figlio del defunto Ingelfredo, Paolo, figlio del defunto Paolo senior, accompagnati da Vualperto, messo del vescovo.

Originale, ASCr, CCr, Fondo segreto, pergg., n. 2235 [A]. Copia inizio sec. XIX, Dragoni, p. 162. Copia sec. XIX, Cereda, sc. 1, sec. X, n. 41. Regesto sec. XIX, Ferragni, n. 72.
Sul recto in basso a destra di mano presumibilmente del sec. XIII: XXXVII
Sul verso annotazione di mano pressochč coeva a quella del redattore del documento: Comutacio Vualterius de res in Sablone et in Campagnola cum Liuprando episcopo.

Edizione: Astegiano, I, p. 35, n. 34; Falconi, I, p. 185, n. 70.
Regesto: Robolotti, p. 6, n. 49 (con data aprile 5); Savio, p. 31.

La pergamena, restaurata nel 1982, presenta tracce di quattro strappi, che interessano le righe 2-5, 8, 14, che hanno causato la perdita di parte del testo.
Il Dragoni non precisa se la pergamena fosse convervata mell'archivio vescovile o capitolare, anche se la prima possibilitą appare molto pił probabile.

(SN) In nomine d(omi)ni D(e)i et salvatoris n(ost)ri Iesu Christi. Otto et ite(m)Otto pater et filio imper(atore)s, anno imperii eorum D(e)o propicio [hic in Italia]| nono, [filio eius] tercio, q(ui)nto decimo die m(en)s(is) ap(ri)lis, indi(ctione) tercia decima. Comutacio bone fidei nussitur e(ss)e contractu(m), | ut [vicem emcionis ob]tinead firmitate(m) eode(m)q(ue) nexu oblicant contraentes(1). Placuit itaq(ue) et bona convenit volun|tatem inte[r domnum]Liuprandum, ep(iscop)um S(an)c(t)e Cremone(n)s(is) Eccl(esi)e, nec non et Vualterius, fil(ius) q(uon)da(m) Audeverti, ut in D(e)i nom(ine) debe|ad dare, [sicut a presenti] dederunt ac tradiderunt, vicisim sibi unus alteri in comutacionis nomine. In primis dedit | ipse dom(n)um Liuprandum ep(iscop)um eide(m) Vualterii in comutacionis causa, id est pecia una de terra aratoria, in parte de | silva super exstant, iuris ip(siu)s ep(iscop)io, q(ui)bus est posita in loco et fundo q(ui) d(icitu)r Sablone, et est pecia ipsa de terra p(er) m(en)sura iusta | iuge legiptima una et p(er)ticas iugealis quatuor; coerit ei [[..............................................]]. [Quidem] ad vi|cem recepit ipse dom(n)um Liuprandum ep(iscop)um a parte sui ep(iscop)io ab eumde(m)Vualterius meliorata causa, sicut | lex(2) abet, id est pecia una de terra aratoria iuris eide(m) Vualterii, q(ui)b(us) est posita in loco et fundo Campagnola, | q(uo)d est pecia ipsa de terra p(er) m(en)sura iusta iuge legiptima una et dimidia; coerit ei da duabus partib(us) terra | s(upra)s(crip)to Vualterii, da tercia et quarta parte terra ip(siu)s ep(iscop)io, sibeq(ue) alii sunt in his om(n)ibus coerentes. Has denique | iam dictes pecies de terra superius nominates vel comutates una cum accessionibus et ingressoras earum seu | cum superioribus et inferioribus earum rerum, qualiter sup(eriu)s m(en)sura [et coerentias legitur, inintegrum](a) sibi unus alteri | pars parti comutacionis nom(ine) tradiderunt, facientes exinde a p(re)senti die t(am) ipsi qua(m)q(ue) et subcesso|res vel eredes eorum legal(iter) de co receperunt iure proprietario nomine q(ui)cq(ui)d voluerint aut previderint sine | om(n)i uni alterius contradi(ctione). Et spoponderunt sibi unus alteri q(ui)s co dederunt inintegrum ab omni | omine defensare. Q(ui)de(m) et ut ordo legis depossit et ad hanc p(re)videndam comutacione(m) acceserunt | sup(er) ips(is) rebus ad p(re)videndam(b), id est Vualp(er)tus, p(res)b(ite)r et missus eide(m) domni pontifici ab eo directo, una | simul cum viri et boni omines exstimatores q(ui) exstimarent, id sunt Arib(er)tus, fil(ius)q(uon)da(m) Audradi, et | Mainardus, fil(ius) q(uon)da(m) Ingelfredi, seu Pauloni, fil(ius)q(uon)da(m) ite(m) Pauloni. Quibus omnibus exstimantibus c(om)pa|ruit eorum et exstimaverunt q(uo)d meliorata res sussiperet(c) ipse(d) dom(n)um pontificem a parte | sui ep(iscop)io ab eumdem Vualterius qua(m) dediset et legibus comutacio ec fieri potes. De quibus et pena in|ter se posuerunt ut q(ui)s ex ips(is) aut subcessores vel eredes eorum se de anc comutacione(m) remove|re q(ue)sierint et n(on) p(er)manserint in ea om(n)ia qual(iter) sup(eriu)s l(egitur) vel si ab unu(m)q(uem)q(uem) omine(m) q(ui)sco dederunt | inintegrum n(on) defensaverint, c(om)pon(an)t pars parti fide(m) serva(n)di pena dublis ips(is) rebus sicut p(ro) te(m)po|re fuerint melioratis aut valuerint sub exstimacione in c(on)similes locas. Unde due | cartule comutacionis uno tinore scripte sunt. Actu(m) civ(itat)e Cremona, fel(iciter).
Signu(m) + m(an)us s(upra)s(crip)ti Vualterii q(ui) hanc cartul(am) comutacionis fieri rogavi et eique rel(ecta) est.
+ Vualpertus p(res)b(ite)r missus fui ut supra.
Signu(m) +++ manib(us) Arib(er)ti et Mainardi seu Pauloni qui super ipsis rebus acceserunt et exstimaverunt ut supra.
Signu(m) ++ manib(us)Bonifri et Mainardi, pater et filio, a(m)bo lege viventes Romana testes.
Signu(m) + m(an)us Didoni vasallo s(upra)s(crip)to pontifici teste.
(S) Heginulfus iudex dom(n)i inp(erator)is rog(atu)s s(ub)s(crip)si. (S) Albericus rog(atu)s s(ub)s(crips)i.
(SN) Ego Gotefredus notarius et iudex sacri palacii, scriptor huius cartul(e) comutacionis, | post tradita co(m)pl(evi) et dedi.


(a) Per l'integrazione cf. il documento datato 973 marzo 5, di cui al Codice Sicardo, n. 142.
(b) La prima -d- corretta su altra lettera, come pare.
(c) res s- corrette su rasura, come pare.
(d) -e finale, corretta su altra lettera, come pare.

(1) Cf. Cod. Iust. 4, 64, 2.
(2) Cf. Ahist. 16.

Edizione a cura di Valeria Leoni
Codifica a cura di Valeria Leoni

Informazioni sul sito | Contatti